Էվիանի կոնֆերանս
Էվիանի կոնֆերանս, միջազգային կոնֆերանս 32 երկրների ներկայացուցիչների մասնակցությամբ, որտեղ լուծվել են Գերմանիայում, Ավստրիայում և Չեխոսլովակիայում Հիտլերի ռեժիմից հրեա փախստականներին օգնելու հարցերը։ Կոնֆերանսը գումարվել է 1938 թվականի մարտին Ավստրիայի անշլյուսից հետո, Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների նախագահ Ռուզվելտի նախաձեռնությամբ և անունը ստացել է Էվիան-լե-Բեն (Ֆրանսիա) քաղաքից, որտեղ այն տեղի է ունեցել 1938 թվականի հուլիսի 5-ից մինչև 16-ը[1]։
Հրավիրելով խորհրդաժողով` Ռուզվելտն ընդգծել է, որ ոչ մի պետություն ստիպված չի լինի փոխել իր ներգաղթային քվոտան, փոխարենը մասնակից երկրներից կամավոր առաջարկներ են սպասվում[2]։ Խոսքը Գերմանիայի և Ավստրիայի 600 հազար դատապարտված հրեաների փրկության մասին է[3]։
Նախապատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բոլոր եվրոպական երկրներում, ԱՄՆ-ում և Կանադայում գոյություն են ունեցել ներգաղթածների տարեկան հանդես շրջանակներում օրենքով սահմանված քվոտաներ։ Հիտլերի իշխանության գալուց հետո բրիտանացիներն ու իռլանդացիները սառեցրել են, այսինքն՝ գրեթե չեն օգտագործել այդ քվոտաները։ Պաղեստինում քվոտաներից դուրս Մեծ Բրիտանիան թույլատրել է ընդունել ներգաղթյալներին, որոնք վճարել են 1000 ֆունտ ստեռլինգից ստացած և դրա հիման վրա կապիտալիստների վկայական ստացած դրամական վճարը (գերմ.՝ Kapitalisten-Zertifikate)։
Կոնֆերանսի ընթացք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Խորհրդաժողովի մասնակից երկրների ճնշող մեծամասնությունը հայտարարել է, որ իրենք արդեն արել են հնարավոր ամեն ինչ՝ Գերմանիայից, Ավստրիայից և Չեխոսլովակիայից շուրջ 150 հազար փախստականների ճակատագիրը հեշտացնելու համար։
ԱՄՆ ներկայացուցիչը հայտարարել է, որ 1938 թվականի մուտքի քվոտայով Գերմանիայից և Ավստրիայից փախստականների համար ԱՄՆ-ն ընդունել է 27 370 մարդ և սպառել է իր հնարավորությունները։
Նմանատիպ դիրքորոշում են որդեգրել Ֆրանսիան և Բելգիան։
Կանադան և Լատինական Ամերիկայի երկրները փախստականներին ընդունելու մերժումը մոտիվացրել են մեծ գործազրկությամբ և տնտեսական ճգնաժամով։
Նիդեռլանդներն օգնություն է առաջարկել այլ երկրներ փախստականների տարանցման հարցում։
Մեծ Բրիտանիան պնդում էր, որ արդեն գերբնակեցված է և տառապում է գործազրկությունից[2], ուստի առաջարկեց փախստականներին տեղավորել Արևելյան Աֆրիկայի իրենց գաղութներում։ Մեծ Բրիտանիան հրաժարվել է վերանայել հրեաների մուտքի քվոտան Պաղեստին, որը սահմանվել է 75 հազար մարդու համար 5 տարվա ընթացքում[4]։
Ավստրալիան հրաժարվել է թույլ տալ մեծ թվով փախստականների մուտքը՝ վախենալով ներքաղաքական ազգամիջյան հակամարտությունների առաջացումից, սակայն համաձայնել է երեք տարվա ընթացքում ընդունել 15 հազար մարդու։
32 պետություններից միայն Դոմինիկյան Հանրապետությունը համաձայնել է ընդունել մեծ թվով փախստականներ և տրամադրել անհրաժեշտ հողամասեր, սակայն դրա համար հսկայական գումարներ է խնդրել[2]։
Խորհրդաժողովի որոշմամբ ստեղծվել է փախստականների գործերի միջկառավարական կոմիտե (ICR)[5]։
Գիտաժողովի մասնակիցներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
ԱՄՆ-ը, Մեծ Բրիտանիան, Ֆրանսիան, Բելգիան, Նիդեռլանդները, Լատինական Ամերիկայի երկրները, Ավստրալիան և Նոր Զելանդիան, ինչպես նաև Ազգերի լիգայի փախստականների հարցերով գլխավոր հանձնակատարը։
Փախստականների հարցերով կոմիտեի գործունեություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կոմիտեի խնդիրներն էին՝ զարգացնել փախստականներին անվտանգ երկրներ տարհանելու հնարավորությունները և համոզել Գերմանիային թույլ տալ կազմակերպել արտագաղթը։ Սակայն կոմիտեի Ժողովրդավարական անդամ պետությունները նրան ոչ ֆինանսավորում, ոչ էլ իշխանություն չեն տրամադրել՝ այդպիսով հասկացնելով, որ իրենք չեն ցանկանում օգնել եվրոպացի հրեաներին[2]։
Կոմիտեն բանակցություններ է սկսել նացիստական Գերմանիայի հետ, որպեսզի Գերմանիայից արտագաղթը կանոնակարգվի և փախստականներին թույլատրվի դուրս բերել իրենց պատկանող սեփականության գոնե մի մասը։ Սակայն այդ բանակցություններն արդյունք չտվեցին։ Կոմիտեն ԱՄՆ-ի կառավարությունից հասել է առավելագույնս օգտագործել գոյություն ունեցող ներգաղթային քվոտան՝ ի շահ Գերմանիայից, Ավստրիայից և Չեխոսլովակիայից փախստականների։
Նաև կնքվել է տարանցման մասին միջազգային համաձայնագիր, որը թույլ է տվել փախստականներին հատել պետական սահմանները առանց անձնագրերի։
Այլընտրանք ԽՍՀՄ-ի միջոցով[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Քանի որ Էվիանի կոնֆերանսի 32 երկրները հրեաների մուտքի մոտ մերժել են, նրանց տարհանել են մնացել Լատինական Ամերիկա և Պաղեստին։ Եվս մեկ երթուղի հասունացել է հոլանդացի գործարար, Philips ընկերության ներկայացուցիչ և համատեղության կարգով Լիտվայում Նիդեռլանդների հյուպատոսի գլխում 1939 թվականից ի վեր Յանա Զարտենդեյկի գլխում, որը սկսել է հրեաներին վկայագրեր տրամադրել Կարիբյան ծովում Նիդեռլանդական Անտիլյան կղզիների Կյուրասաո հոլանդական գաղութ մտնելու համար։
Խորհրդային դիվանագետները համաձայնել են ԽՍՀՄ-ի միջոցով նման կեղծ անձնավորություններ ունեցող մարդկանց թույլ տալ, բայց միայն այն պայմանով, որ նրանք կստանան նաև ճապոնական տարանցիկ վիզա, քանի որ Հեռավոր Արևելքում նրանք կարող էին ԽՍՀՄ-ից դուրս գալ միայն Ճապոնիայով։ Ճապոնական տարանցիկ վիզաները Լիտվայում հյուպատոս Տիունե Սուգիհարին են տրամադրել[6]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Эвианская конференция՝ հոդվածը Հրեական էլեկտրոնային հանրագիտարանում
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 «Эвианская конференция». www.yadvashem.org (ռուսերեն). evian-conference.html. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 5-ին.(չաշխատող հղում)
- ↑ Грета Ионкис. «О сообщниках и соучастниках Холокоста». журнал Лехаим. lechaim.ru. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 5-ին.
- ↑ Марк Радуцкий. Новые левые и старая Катастрофа Արխիվացված 2007-11-09 Wayback Machine
- ↑ «Заключение Межправительственной конференции, состоявшейся в Эвиане с 6 по 13 июля 1938 года». Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ դեկտեմբերի 2-ին. Վերցված է 2007 թ․ դեկտեմբերի 6-ին.
- ↑ Штереншис М. Евреи: история нации. — Герцлия: Исрадон, 2008. — С. 318—319. — 560 с. — 5000 экз. — ISBN 978-5-94467-064-9
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Меморандум Еврейского агентства
- «Intergovernmental Committee on Refugees: The West's Response to Jewish Emigration» (անգլերեն). gdc.gale.com. Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 1-ին.