Էվակուացիայի օր (Սիրիա)
Էվակուացիայի օր (արաբ․՝ عيد الجلاء, ըիդ ալ-ջալաա, հայտնի է նաև որպես «մաքրման օր»)[1][2] Սիրիայի ազգային տոնն է՝ ի հիշատակ վերջին ֆրանսիացի զինվորի տարհանման՝ ֆրանսիական մանդատի ավարտին։ Դա տեղի է ունեցել 1946 թվականի ապրիլի 17-ին՝ 1941 թվականին Սիրիայի լիակատար անկախության հռչակումից հինգ տարի հետո։
Պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո Օսմանյան կայսրությունը բաժանվեց մի քանի նոր անկախ պետությունների՝ ստեղծելով ժամանակակից արաբական աշխարհը և Թուրքիայի Հանրապետությունը։ 1916 թվականին Ֆրանսիայի, Միացյալ Թագավորության և Ռուսաստանի միջև Սայքս-Պիկոյի համաձայնագրից հետո Ազգերի լիգան Ֆրանսիային մանդատներ շնորհեց ներկայիս Սիրիայի և Լիբանանի նկատմամբ 1923 թվականին[3]:
Ֆրանսիան տարածաշրջանը բաժանեց վեց պետությունների (Դամասկոս, Հալեպ, Ալավիներ, Ջաբալ ալ-Դրուզ, Ալեքսանդրետի սանջակ և Մեծ Լիբանան)՝ մասամբ հիմնվելով Սիրիայում տիրող աղանդավորական կազմի վրա: Այնուամենայնիվ, սիրիական գրեթե բոլոր աղանդները թշնամաբար էին տրամադրված ֆրանսիական մանդատի և նրա ստեղծած պառակտման դեմ: Դա լավագույնս ցույց տվեցին բազմաթիվ ապստամբություններ, ներառյալ 1925 թվականի Համայի ապստամբությունը, որին ֆրանսիացիները հանդիպեցին սիրիական նահանգներում[4]: 1930 թվականին ստեղծվեց Սիրիայի առաջին հանրապետությունը։ 1936 թվականի գարնանը վեցօրյա համընդհանուր գործադուլը կաթվածահար արեց երկիրը և մասամբ ստիպեց Ֆրանսիայի կառավարությանը բանակցություններ վարել ֆրանս-սիրիական Անկախության պայմանագրի շուրջ Ազգային բլոկի հետ[5]։ Սակայն ֆրանսիացիները 1936 թվականի աշնանը պայմանագրի ստորագրումից անմիջապես հետո դուրս չեկան։
Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ 1940 թվականին Ֆրանսիայի անկումից հետո Սիրիան անցավ Վիշիի կառավարության վերահսկողության տակ, մինչև որ բրիտանական ուժերը և ազատ Ֆրանսիան ներխուժեցին և գրավեցին երկիրը 1941 թվականի հուլիսին: Սիրիան իր անկախությունը հռչակեց 1941 թվականին, բայց դա տեղի ունեցավ միայն 1944 թվականի հունվարի 1-ին, երբ այն ճանաչվել է որպես անկախ հանրապետություն։ 1945 թվականին Լևանտի ճգնաժամի գալուստով, որը դրդված էր Ուինսթոն Չերչիլի կողմից արտոնված բրիտանական ներխուժմամբ, 1946 թվականի ապրիլի 17-ին ֆրանսիացիները տարհանեցին իրենց վերջին զորքերը[6]: Ֆրանսիական վարչակարգն առաջարկել էր մեկնել 1946 թվականի ապրիլի 18-ին՝ Ավագ ուրբաթ, սակայն սիրիացի պաշտոնյաները որոշեցին մի փոքր ավելի վաղ ժամկետ՝ խուսափելու համար քրիստոնեական տոնի առթիվ արարողություններ կազմակերպելուց[7]:
2018 թվականին, երբ Սիրիայում շարունակվում էր քաղաքացիական պատերազմը, և Դումայի քիմիական հարձակումից և ԱՄՆ-ի, Մեծ Բրիտանիայի և Ֆրանսիայի կողմից իրականացված պատասխան ռազմական հարվածներից ընդամենը մի քանի օր անց, Դամասկոսի Օմայանների հրապարակում անցկացված տարհանման օրվա հիշատակի միջոցառումներին մասնակցել են հազարավոր մարդիկ՝ կրելով սիրիական դրոշներ[8]։
2021 թվականից սկսած՝ Տարհանման օրը նշվում է Հյուսիսային և Արևելյան Սիրիայի Ինքնավար Վարչակազմի կողմից[9]:
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Kwong, Jessica (2018 թ․ ապրիլի 17). «Syrian Independence Day Facts: Syria Celebrates Freedom From France Days After Airstrike». Newsweek (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ նոյեմբերի 26-ին. Վերցված է 2021 թ․ ապրիլի 16-ին. «The holiday is referred to as Jalaa Day and translates to Evacuation Day or Clearance Day»
- ↑ «On Independence Day, A Subdued Syrian Capital». NPR (անգլերեն). 2013 թ․ ապրիլի 17. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ ապրիլի 16-ին. Վերցված է 2021 թ․ ապրիլի 16-ին. «April 17 is called Jalaa Day, which translates to Clearance Day, a reference to the last French soldier vacating Syrian soil.»
- ↑ Tarek Osman (2013 թ․ դեկտեմբերի 13). «Why border lines drawn with a ruler in WW1 still rock the Middle East». BBC. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ օգոստոսի 2-ին. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 17-ին.
- ↑ «Syria: The French mandate». Encyclopædia Britannica. 2013 թ․ նոյեմբերի 11. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ դեկտեմբերի 13-ին. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 17-ին.
- ↑ Moubayed, Sami M. (2006). Steel & Silk: Men and Women who Shaped Syria 1900–2000 (անգլերեն). Cune Press. էջ 170. ISBN 978-1-885942-40-1. Վերցված է 2021 թ․ ապրիլի 16-ին.
- ↑ «Syria profile». BBC. 2014 թ․ մարտի 19. Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ ապրիլի 18-ին. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 17-ին.
- ↑ Jansen, Michael (2014 թ․ ապրիլի 18). «Syria marks 'evacuation day' to the beat of mortars and the march of security forces». The Irish Times (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ նոյեմբերի 29-ին. Վերցված է 2021 թ․ ապրիլի 16-ին. «April 17th is a day of complications and contradictions. The French colonial regime proposed the 18th, but in 1946, as now, the date fell on Good Friday so the Syrian nationalists decided it should be a day earlier to accommodate Christians. The holiday commemorates the departure of the last colonial soldier from Damascus. He was an Indian from a British regiment rather than a French trooper serving the sour mandatory power, which had wanted a dependent rather than an independent Syria.»
- ↑ Tidey, Alice (2018 թ․ ապրիլի 17). «Syria celebrates independence from France, days after Western military strikes» (անգլերեն). Euronews. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ ապրիլի 17-ին. Վերցված է 2021 թ․ ապրիլի 17-ին.
- ↑ «AANES declare April 17 an official day-off – ANHA». www.hawarnews.com (անգլերեն). Hawar News Agency. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ ապրիլի 15-ին. Վերցված է 2021 թ․ ապրիլի 17-ին.