Էստերգոմ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Բնակավայր
Էստերգոմ
հունգ.՝ Esztergom
Դրոշ Զինանշան

ԵրկիրՀունգարիա Հունգարիա
Առաջին հիշատակում972
Մակերես10 010 հեկտար
ԲԾՄ105±1 մետր, 160±1 մետր
Բնակչություն▲28 680 մարդ (հունվարի 1, 2023)[1]
Ժամային գոտիԿենտրոնական եվրոպական ժամանակ, UTC+1 և UTC+2
Հեռախոսային կոդ33
Փոստային դասիչ2500–2509
Պաշտոնական կայքesztergom.hu​(հունգարերեն)
Էստերգոմ (Հունգարիա)##
Էստերգոմ (Հունգարիա)

Էստերգոմ (հունգարերեն՝ Esztergom, սլովակերեն՝ Ostrihom[2], իտալերեն՝ Strigonio[3][4] կամ Strigonia[5], լատին․՝ Strigonium[6], գերմաներեն՝ Gran; սերբախորվաթերեն՝ Ostrogon), քաղաք Հունգարիայի Կոմարոմ-էստրեգոմյան մարզում, երկրի մայրաքաղաք Բուդապեշտից շուրջ 50 կիլոմետր դեպի հյուսիս-արևմուտք, Դանուբ գետի ձախ ափին, Սլովակիայի հետ պետական սահմանի մոտ։ Զբաղեցնում է 100,35 քառակուսի կիլոմետր տարածք։ Բնակչության թվաքանակը 2017 թվականի հունվարի տվյալներով կազմել է 27 979[7] (մեծությամբ երկրորդ բնակավայրն է մարզում)։ Անվանումն առաջացել է *Strěgom → *Strěhom բառից, որ սկզբնապես անձնանուն է եղել. արմատը՝ strěg (նշանակությունը՝ «արծաթ»)[8][9]։

Էստերգոմն ավանդաբար կաթոլիկ եպիսկոպոսապետության աթոռանիստ է. այստեղ է գտնվում Հունգարիայի պրիմասի նստավայրը։ Եպիսկոպոսապետությունը, որի մեջ ներառված է նաև մայրաքաղաք Բուդապեշտը, կոչվում է Ստրիգոնիա-Բուդապեշտի եպիսկոպոսապետություն և համարվում է Հունգարիայի կաթոլիկ չորս բաժանմունքներից մեկը[10]։ Ներկայումս քաղաքն իբրև նստավայր է ծառայում նաև Հունգարիայի Սահմանադրական դատարանի համար։

Էստերգոմում է գտնվում Suzuki ընկերության արտադրական կարևոր հարթակներից մեկը[11]։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Էստերգոմը Հունգարիայի հնագույն քաղաքներից է։ Հինհռոմեական ժամանակներում եղել է ամրացված բնակավայր՝ Սալվիո Մանսիո անվամբ։ Ըստ որոշ աղբյուրների՝ հենց այստեղ է իր գլխավոր աշխատությունը՝ «Խորհրդածություններ»-ը գրել կայսր և փիլիսոփա Մարկոս Ավրելիոսը։ Ժողովուրդների մեծ գաղթից հետո այս վայրերում բնակություն են հաստատել գերմանական ցեղեր, ավելի ուշ՝ սլավոններ, որոնք էլ հինհռոմեական բնակավայրը վերանվանել են Ստրեգ (ժամանակի ընթացքում Ստրեգ-ը վերափոխվել է Էստերգոմ-ի)։ Դանուբի կարևոր գետանցներից մեկի մոտ գտնվող ամրացված բնակավայրը դարձել է Նիտրանյան իշխանության ու Մեծ Մորավիայի գլխավոր ամրոցներից մեկը։ Եղել է Հունգարիայի մայրաքաղաքը իններորդ դարից մինչև տասներեքերորդ դարի կեսերը, երբ Բելա Չորրորդ թագավորը մայրաքաղաքը տեղափոխել է Բուդա։ Էստերգոմում է 1001 թվականին թագադրվել Հունգարիայի առաջին արքան՝ Սուրբ Իշտվանը։

1543–1595 և 1605–1683 թվականներին քաղաքը գտնվել է թուրքերի տիրապետության տակ, որոնք հիմնովին ավերել են բնակավայրը։ 1708-ին Իոսիֆ Առաջին կայսրը այն հռչակել է արքայական ազատ քաղաք և սրբավայր։ 1869 թվականին Էստերգոմում ավարտվել է սուրբ Ադալբերտի բազիլիկի շինարարությունը. այն առ այսօր համարվում է Հուգարիայի ամենամեծ տաճարը։

Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ճապոնական «Սուզուկի» (Suzuki) կոնցեռնի՝ Էստերգոմում գործող մասնաճյուղում աշխատում է շուրջ 3,2 հազար մարդ։ Դա Հունգարիայի խոշորագույն ձեռնարկություններից է[12]։ Այստեղ արտադրվում են Suzuki Splash, Swift, SX4 մակնիշների ավտոմեքենաներ[13]։

Կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Էստերգոմի կլիմայական տվյալները
Ամիս հունվ փետ մարտ ապր մայ հուն հուլ օգոս սեպ հոկ նոյ դեկ Տարի
Ռեկորդային բարձր °C (°F) 2.2
(36) 		8.2
(46.8) 		15.2
(59.4) 		22.5
(72.5) 		28.0
(82.4) 		30.8
(87.4) 		33.0
(91.4) 		32.8
(91) 		28.3
(82.9) 		21.5
(70.7) 		11.6
(52.9) 		6.0
(42.8) 		20.0
(68)
Միջին բարձր °C (°F) 1.7
(35.1) 		4.9
(40.8) 		10.6
(51.1) 		16.4
(61.5) 		22.1
(71.8) 		25.0
(77) 		27.0
(80.6) 		26.7
(80.1) 		22.5
(72.5) 		16.4
(61.5) 		8.4
(47.1) 		3.4
(38.1) 		15.5
(59.9)
Միջին օրական °C (°F) −1.2
(29.8) 		1.6
(34.9) 		6.0
(42.8) 		11.3
(52.3) 		16.2
(61.2) 		19.2
(66.6) 		21.0
(69.8) 		20.6
(69.1) 		16.7
(62.1) 		11.3
(52.3) 		5.2
(41.4) 		0.8
(33.4) 		10.7
(51.3)
Միջին ցածր °C (°F) −4.0
(24.8) 		−1.7
(28.9) 		1.5
(34.7) 		0.8
(33.4) 		10.3
(50.5) 		13.5
(56.3) 		14.9
(58.8) 		14.5
(58.1) 		11.0
(51.8) 		6.3
(43.3) 		2.1
(35.8) 		−1.8
(28.8) 		6.0
(42.8)
Ռեկորդային ցածր °C (°F) −6.8
(19.8) 		−5.0
(23) 		−3.0
(26.6) 		0.8
(33.4) 		3.2
(37.8) 		7.8
(46) 		8.8
(47.8) 		8.4
(47.1) 		5.3
(41.5) 		1.3
(34.3) 		−1.0
(30.2) 		−4.4
(24.1) 		2.2
(36)
Տեղումներ մմ (դյույմ) 36
(1.42) 		35
(1.38) 		31
(1.22) 		40
(1.57) 		59
(2.32) 		67
(2.64) 		51
(2.01) 		56
(2.2) 		42
(1.65) 		39
(1.54) 		56
(2.2) 		45
(1.77) 		557
(21.93)
Միջին ամսական արևային ժամ 64 98 132 172 230 227 249 239 173 139 72 53 1848
աղբյուր: CLIMATE DATA[14]

Գործընկեր քաղաքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Զբոսաշրջություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Էստերգոմով է անցնում «Սուլթանի արահետ» անվանումը կրող զբոսաշրջային հետիոտն երթուղին, որն սկսվում է Վիեննայից և ավարտվում է Ստամբուլում՝ անցնելով Ավստրիայի, Սլովակիայի, Հունգարիայի, Խորվաթիայի, Սերբիայի, Ռումինիայի, Բուլղարիայի, Հունաստանի (Արևելյան Մակեդոնիայի ու Թրակիայի) և Թուրքիայի տարածքներով։

Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Էստերգոմի բազիլիկը Դանուբի հակառակ ափից
    Էստերգոմի բազիլիկը Դանուբի հակառակ ափից
  • Սեչենի հրապարակը՝ Սուրբ Երրորդության հուշարձանով
    Սեչենի հրապարակը՝ Սուրբ Երրորդության հուշարձանով
  • «Սուրբ Իշտվանի դարձը քրիստոնեության» հուշարձանը (քանդակագործ՝ Միկլոշ Մելոկկո). տեղադրված է Սբ. Իշտվանի հրապարակում
    «Սուրբ Իշտվանի դարձը քրիստոնեության» հուշարձանը (քանդակագործ՝ Միկլոշ Մելոկկո). տեղադրված է Սբ. Իշտվանի հրապարակում
  • Սբ. Երրորդության արձանը
    Սբ. Երրորդության արձանը
  • Միջնադարյան պարսպի մի հատվածը
    Միջնադարյան պարսպի մի հատվածը
  • Մեծ ճեմարանը
    Մեծ ճեմարանը
  • Բազիլիկի տեսքը արևելքից
    Բազիլիկի տեսքը արևելքից
  • Սբ. Իշտվանի հրապարակը
    Սբ. Իշտվանի հրապարակը
  • Վերակառուցված ամրոցը
    Վերակառուցված ամրոցը
  • Սբ. Իգնասիո եկեղեցին, արքեպիսկոպոսի պալատը, Մարիա վալերիա կամուրջը
    Սբ. Իգնասիո եկեղեցին, արքեպիսկոպոսի պալատը, Մարիա վալերիա կամուրջը
  • Արքեպիսկոպոսի գինեմառանը ամրոցի նկուղում
    Արքեպիսկոպոսի գինեմառանը ամրոցի նկուղում
  • Սիմոր Յանոշ փողոցը երեկոյան
    Սիմոր Յանոշ փողոցը երեկոյան

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ Magyarország helységnévtára, Detailed Gazetteer of Hungary (հունգ.) — KSH, 2023.
  2. ↑ | priezvisko = | meno = | titul = Exonymá obcí | url = http://www.skgeodesy.sk/files/slovensky/ugkk/geodezia-kartografia/standardizacia-geografickeho-nazvoslovia/nazvy-geografickych-objektov-z-uzemia-mimo-sr/ExonymA-obcA.pdf Արխիվացված 2014-01-08 Wayback Machine | dátum vydania = | dátum aktualizácie = 1.6.2011 | dátum prístupu = 1.8.2015 | vydavateľ = Úrad geodézie, kartografie a katastra Slovenskej republiky | miesto = Bratislava }}
  3. ↑ Cfr. "Strigonio" in Կաղապար:Treccani
  4. ↑ Cfr. "Strigonio" in |P%C3%A1zm%C3%A1ny%2C+P%C3%A9ter.html|Pázmány, Péter}}
  5. ↑ |Strigonia|Strigonia}}
  6. ↑ |esztergom_%28Enciclopedia-dell%27-Arte-Medievale%29/|Esztergom|autore=E. Marosi}}
  7. ↑ «Magyarország közigazgatási helynévkönyve, 2017. január 1» (PDF).
  8. ↑ | priezvisko = Stanislav | meno = Ján | odkaz na autora = Ján Stanislav (1904) | titul = Slovenský juh v stredoveku II | odkaz na titul = Slovenský juh v stredoveku | vydanie = 2 | vydavateľ = Literárne informačné centrum | miesto = Bratislava | rok = 2004 | isbn = 80-88878-89-6 | počet strán = 533 | strany = 326Կաղապար:--327 }}
  9. ↑ | priezvisko = Stanislav | meno = Ján | odkaz na autora = | titul = ZO SLOVENSKÝCH MIESTNYCH NÁZVOV | periodikum = Slovenská reč | odkaz na periodikum = Slovenská reč | rok = 1941 | mesiac = október-november | ročník = 9 | číslo = 2-3 | strany = 42Կաղապար:--44 | url = http://www.juls.savba.sk/ediela/sr/1941/2-3/sr1941-2-3-lq.pdf | dátum prístupu = 2015-10-10 | issn = }}
  10. ↑ Structured View of Dioceses in Europe [Catholic-Hierarchy]
  11. ↑ [1]
  12. ↑ Premier Węgier oskarża Suzuki o łamanie praw pracowniczych (Gazeta Wyborcza z 27.02.2006).
  13. ↑ Suzuki zwiększa produkcję aut na Węgrzech (Gazeta Wyborcza z 4.02.2005).
  14. ↑ «CLIMATE: ESZTERGOM». CLIMATE DATA.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Էստերգոմ» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Չափորոշչային վերահսկողություն
BNF: 119405738 · GND: 4071988-1 · LCCN: n50065361 · NKC: ge114409 · VIAF: 159418357 · WorldCat VIAF: 159418357
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Էստերգոմ&oldid=9749628» էջից