Էմիլյա Պարդո Բասան

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Էմիլյա Պարդո Բասան
Ծննդյան անունիսպ.՝ Emilia Antonia Socorro Josefa Amalia Vicenta Eufemia Pardo Bazán y de la Rúa-Figueroa
Ծնվել էսեպտեմբերի 16, 1851(1851-09-16)[1][2][3][…]
ԾննդավայրԼա Կորունյա, Գալիսիա[4][5]
Վախճանվել էմայիսի 12, 1921(1921-05-12)[2][3][6][…] (69 տարեկան)
Վախճանի վայրՄադրիդ, Իսպանիա[4][5]
ԳերեզմանChurch of La Concepción[7] և Sacramental de San Lorenzo y San José cemetery
Մասնագիտությունակնարկագիր, գրական քննադատ, վիպասան, լրագրող, գրական սալոնի տեր, գրող, բանաստեղծուհի, խմբագիր և gastronomist
Լեզուիսպաներեն
Քաղաքացիություն Իսպանիա
Ժանրերվեպ և պատմվածք
Գրական ուղղություններռեալիզմ
Ուշագրավ աշխատանքներThe House of Ulloa?, La cuestión palpitante?, Q12391421?, Q16578932?, Q16588138?, Q5575234? և Q16606269?
ԱնդամակցությունԹագավորական Գալիսիական ակադեմիա
ԱմուսինJosé Quiroga y Pérez de Deza?[8]
Համատեղ ապրողՊերես Գալդռս
ԶավակներJaime Quiroga y Pardo Bazán?[8], María de las Nieves Quiroga y Pardo Bazán?[8] և María del Carmen Quiroga y Pardo Bazán?[8]
ԱզգականներJosé Cavalcanti? և Saturnino Esteban Miquel de Collantes?
Изображение автографа
 Emilia Pardo Bazán Վիքիպահեստում

Էմիլյա Պարդո Բասան (իսպ՝. Emilia Pardo Bazán սեպտեմբերի 16, 1851(1851-09-16)[1][2][3][…], Լա Կորունյա, Գալիսիա[4][5] - մայիսի 12, 1921(1921-05-12)[2][3][6][…], Մադրիդ, Իսպանիա[4][5]), իսպանացի նշանավոր կին գրող, ով բազմաժանր ու բազմահատոր գրական ժառանգություն է թողել, կոմսուհի։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Էմիլյա Պարդո Բասանը[9] ծնվել է գալիսիացի ազնվականի ընտանիքում, Իսպանիայի Գալիսիա երկրամասի Լա Կորունյա քաղաքում, 1851 թվականի սեպտեմբերի 16-ին։ Հայրը, համոզմունք ունենալով, որ կանայք իրենց մտավոր ունակություններով բնավ չեն զիջում տղամարդկանց[10], լավ կրթություն է տվել դստերը, նրա հոգում սեր բորբոքել գիր ու գրականության նկատմամբ;[11] Հոր հարուստ գրադարանից ընթերցած գրքերից նրա վրա մեծ տպավորություն են գործել հատկապես Աստվածաշունչը, Սերվանտեսի «Դոն Կիխոտ»-ը, Հոմերոսի «Իլիական»-ը, Անտոնիո դե Սոլիսի «Մեքսիկայի նվաճումը»[12] Իր առաջին բանաստեղծությունները Էմիլյան գրել է, երբ ընդամենը ինը տարեկան էր[11]։ Տասնյոթ տարեկանում ամուսնացել է գալիսիացի ազնվական Խոսե Կիրոգուի հետ։ Պսակադրությունից մեկ տարի անց ընտանիքը մեկնել է Մադրիդ, այնուհետև՝ տևական ուղևորության Եվրոպայով։ Ճամփորդելու ընթացքում Էմիլյան անգլերեն ու գերմաներեն է սովորել։ 1876 թվականին քսանհինգամյա Էմիլյա Պարդո Բասանը արժանացել է գրական մրցանակի՝ բենեդիկտական հոգևորական Բենիտո Խերոնիմո Ֆեյխոյի ստեղծագործության վերլուծությանը նվիրված իր էսսեի համար։ Այդ նույն տարում նա լույս աշխարհ է բերել իր արու զավակին՝ Խայմեին, ում ընծայել է բանաստեղծությունների առաջին ժողովածուն։ Հետագա մի քանի տարիներին Էմիլյան իր նոր ստեղծագործությունները լույս է ընծայել պահպանողական գրական մամուլում, մասնավորապես՝ La Ciencia cristiana («Քրիստոնեական գիտություն») ամսագրում։

1879 թվականին Պարդո Բասանը հրատարակել է իր առաջին վեպը՝ «Պասկուալ Լոպես»-ը։ Նրա առավել հայտնի երկերն են՝ «Ժողովրդի դուստրը» (1893 թ.), որը գրված է ֆրանսիացի մեծ գրող Էմիլ Զոլայի զգալի ազդեցությամբ, և «Ուլյոայի տոհմական ամրոցները» վեպերը. երկուսում էլ հեղինակն արծարծել է հասարակական, բարոյական, կենցաղային հիմնախնդիրներ։ Ստեղծագործական վերջին շրջանում վիպասանուհին նկատելիորեն շեղվել է իրապաշտության (ռեալիզմի) սկզբունքներից և հակվել դեպի միստիկա, որի վկայությունն է 1905 թվականին հրատարակած «Ճիվաղը» վեպը։

Պարդո Բասանը հեղինակել է նաև գրականագիտական ու պատմագիտական աշխատություններ, որոնցից հիշատակման են արժանի հատկապես նատուրալիզմի տեսական հիմնավորմանը նվիրված «Կենսաթրթիռ հարց» (La cuestión palpitante, 1883 թ.) և տասնիններորդ դարի ռուսական արձակի ուժեղ կողմերը վեր հանող և վերլուծող «Վեպի հեղափոխական զարգացումը Ռուսաստանում» «La revolución de la novela en Rusia» (1887 թ.) աշխատությունները։

Ստեղծագործություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Էպիկական ծավալուն երկեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պարդո Բասանի հուշարձանը իր ծննդավայրում՝ Լա Կորունյա քաղաքում
  • Pascual López: autobiografía de un estudiante de Medicina (1879).
  • Un viaje de novios (1881).
  • La tribuna (1883).
  • El Cisne de Vilamorta (1885)
  • La dama joven (1885). Novela corta.
  • Bucólica (1885). Novela corta
  • Los pazos de Ulloa (1886-1887).
  • La madre naturaleza (1887).
  • Insolación (Historia amorosa) (1889).
  • Morriña (Historia amorosa) (1889).
  • Una cristiana (1890).
  • La prueba (1890).
  • La piedra angular (1891).
  • Doña Milagros (1894)
  • Memorias de un solterón (1896).
  • El tesoro de Gastón (1897).
  • El encaje roto (1897).
  • La rosa (1899).
  • El saludo de las brujas (1899).
  • El niño de Guzmán (1900)
  • Vampiro (1901)|Vampiro (1901).
  • Misterio (1902)
  • Novelas ejemplares (1904)
    • Los tres arcos de Cirilo
    • Un drama
    • Mujer
  • La quimera (1905).
  • Cada uno... (1907). Novela corta
  • La sirena negra (1908)
  • Belcebú (1908). Novela corta
  • Allende la verdad (1908). Novela corta
  • Dulce dueño (1911).
  • La gota de sangre (1911). Novela corta
  • La aventura de Isidro (1916). Novela corta
  • La última fada (1916). Novela corta
  • Clavileño (1917). Novela corta
  • Dioses (1919). Novela corta
  • La serpe (1920). Novela corta
  • Instinto. Novela corta
  • Arrastrada. Novela corta
  • La muerte del poeta. Novela corta
  • Selva, novela inédita.
  • La pipa de kif, novela inédita
  • Aficiones peligrosas (2012), escrita a los 13 años.

=== Պատմվածքներ ===[13]

Էմիլյա Պարդո Բասանի հուշարձանը Մադրիդում
  • La dama joven y otros cuentos (1885)
  • La leyenda de la Pastoriza (1887)
  • Cuentos de la tierra (1888)
  • Cuentos escogidos (1891)
  • Cuentos de Marineda (1892)
  • Cuentos de Navidad y Año Nuevo (1893)
  • Cuentos nuevos (1894).
  • Arco Iris (cuentos) (1895)
  • Cuentos de amor (1898)
  • Cuentos sacro-profanos (1899)
  • Un destripador de antaño (Historias y cuentos de Galicia) (1900)
  • En tranvía (Cuentos dramáticos) (1901)
  • Cuentos de Navidad y Reyes (1902)
  • Cuentos de la Patria (1902)
  • Cuentos antiguos (1902)
  • Interiores (1907)
  • Cuentos del terruño (1907)
  • Sud-exprés (cuentos actuales) (1909)
  • Cuentos trágicos (1912)

Էսսեներ, գրականագիտական, քննադատական աշխատություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Estudio crítico de las obras del padre Feijoo (1876).
  • Los poetas épicos cristianos (1895).
  • La cuestión palpitante (1883).
  • La revolución y la novela en Rusia (1887).
  • De mi tierra (1888).
  • Los pedagogos del Renacimiento, Madrid, Fortanet (1889).
  • Nuevo Teatro Crítico (1891-1892).
  • Polémicas y estudios literarios (1892).
  • La nueva cuestión palpitante (1894)
  • Lecciones de literatura (1906)
  • La literatura francesa moderna (1910-1911).
    • Tomo I, El Romanticismo, Madrid: V. Prieto (1910).
    • Tomo II, La transición, Madrid: V. Prieto (1911).
    • Tomo III, El Naturalismo, Madrid: Imp. Prudencio Pérez de Velasco (1911).
  • La cocina española antigua (1913).
  • La cocina española moderna (1913).
  • Porvenir de la literatura después de la guerra (1917).
  • La mujer española y otros escritos (1916).
  • El lirismo en la poesía francesa (Obra póstuma), Madrid, Pueyo (1921).

Զեկուցումներ, ճառեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Discurso leído por Emilia Pardo Bazán Presidenta de la Junta provisional del Folklore gallego, La Coruña, Fregenal a cargo de Tórrellas y Cía. (1884).
  • El Folklore gallego en 1884-1885. Sus actas y acuerdos y discursos, por Emilia Pardo Bazán y Memoria por Salvador Golpe. Madrid: Tip. de Ricardo Fé (1886).
  • Discurso inaugural del Ateneo de Valencia pronunciado la noche del 29 de diciembre de 1899, Madrid: Tip. de Idamor Moreno (1899).
  • Madrid. La España de ayer y la de hoy (Conferencias de París), Madrid: A. Avrial (1901).
  • Discurso pronunciado en los Juegos Florales de Orense la noche del 7 de junio de 1901. Tema: Los males de la Patria La

Coruña: Tip. de la Casa de la Misericordia (1901).

Ուղեգրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Mi romería (recuerdos de viaje) (1887)
  • Al pie de la torre Eiffel (Crónicas de la Exposición), Madrid, La España Editorial (1889).
  • Al pie de la torre Eiffel, Madrid, Est. Tip. Idamor Moreno (1899).
  • Por Francia y por Alemania (Crónicas de la Exposición), Madrid, La España Editorial (1889).
  • Por la España pintoresca, Barcelona, López editor, (1895).
  • Cuarenta días en la Exposición, Madrid, V. Prieto y Cía. (1900).
  • Por la Europa católica, Madrid, Est. Tip. Idamor Moreno (1902).
  • Desde la montaña. Ed. de José Manuel González Herrán y José Ramón Saiz Viadero, Santander, Tantín (1997).
  • Viajes por Europa, Madrid, Bercimuel (2003).
  • Viajes por España, Madrid, Bercimuel (2006).
  • Apuntes de un viaje. De España a Ginebra [1873], reproducción facsímil. Edición de José Manuel González Herrán, Santiago, Universidad de Santiago de Compostela-Real Academia Gallega (2014)

Լրագրողական աշխատանքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • De siglo a siglo, Madrid, Est. Tip. Idamor Moreno (1902).
  • Nuevo Teatro Crítico, Madrid, La España Editorial (1891-1893).
  • La Revista de Galicia de Emilia Pardo Bazán (1880). Estudio y edición de Ana M.ª Freire López, La Coruña, Fundación Pedro Barrié de la Maza, Conde de Fenosa (1999).
  • La obra periodística completa en La Nación de Buenos Aires (1879-1921). Edición de Juliana Sinovas Maté, A Coruña, Diputación Provincial (1999), 2 vols.
  • Cartas de la Condesa en el Diario de la Marina, La Habana (1909-1915). Edición de Cecilia Heydl-Cortínez, Madrid, Pliegos (2002).
  • De siglo a siglo (Edición facsímil a partir del volumen de Obras completas), Madrid, Senado, Servicio de Publicaciones del Senado (2002).

Թատերգություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Teatro [Verdad. Cuesta abajo. Juventud. Las raíces. El vestido de boda (monólogo). El becerro de metal. La suerte (diálogo dramático)], Madrid, R. Velasco impr. (1909).
  • Teatro completo. Edición de Montserrat Ribao, Madrid, Akal (2010).
  • El vestido de boda. Monólogo, Madrid, Est. Tip. de Idamor Moreno (1899).
  • La suerte. Diálogo dramático, Madrid, Est. Tip. de Idamor Moreno (1904).
  • Verdad. Drama en cuatro actos, en prosa, Madrid, R. Velasco impr. (1906).
  • Cuesta abajo. comedia dramática en cinco actos, en prosa, Madrid, R. Velasco impr. (1906).
  • Las raíces: comedia dramática en tres actos, en prosa
  • El becerro de metal: comedia dramática en tres actos, en prosa
  • Juventud: comedia dramática en tres actos, en prosa, original

Կենսագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • San Francisco de Asís, siglo XIII, Madrid, Librería de Miguel Olamendi (1882), 2 tomos.
  • Hombres y mujeres de antaño (Semblanzas), Barcelona, López (1896).
  • Retratos y apuntes literarios, Madrid, Administración (1908).
  • Hernán Cortés y sus hazañas, Madrid, La Lectura (1914).
  • Francisco Pizarro o Historia de la conquista del Perú, Madrid, Voluntad (1917).
  • Cuadros religiosos, Madrid, Pueyo (1925).

Քնարերգություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Jaime (1876)
  • Jaime, Madrid, Imprenta de A. J. Alaria (1881).
  • Jaime, Nancy, Imp. Berger-Levrault & Cie. (1886).
  • Jaime, Madrid, Jesús López (1924).
  • Poesías inéditas u olvidadas. Ed. de Maurice Hemingway, Exeter, University of Exeter Press (1996).

Թարգմանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • John Stuart Mill, La esclavitud femenina; con un prólogo de Emilia Pardo Bazán, Madrid, Administración (189-?)

Նամակագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Cartas a Galdós, edición de Carmen Bravo-Villasante, Madrid, Turner (1978)
  • Parreño, Isabel|título=Miquiño mío (Cartas a Galdos) |url= |fechaacceso=24 de octubre de 2015 |editor=Juan Manuel Hernández | editorial=Turner |año=2013 |editor=Juan Manuel Hernández |ubicación= |isbn=978-84-15832-04-1| oclc=863031723}}

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. 1,0 1,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Internet Speculative Fiction Database — 1995.
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 FemBio տվյալների շտեմարան (գերմ.)
  4. 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Deutsche Nationalbibliothek Record #118641476 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
  5. 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 WeChangEd
  6. 6,0 6,1 6,2 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.) / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag
  7. https://elpais.com/diario/2000/11/02/madrid/973167871_850215.html
  8. 8,0 8,1 8,2 8,3 http://revistalatribuna.gal/index.php/TRIBUNA/article/view/247/265
  9. Her full name was Emilia Antonia Socorro Josefa Amalia Vicenta Eufemia Pardo Bazán y de la Rúa Figueroa, II Pontifical Countess of Pardo-Bazán and I Countess of the Tower of Cela. See José-Domingo Vales Vía, «Doña Emilia Pardo-Bazán y su efímero título nobiliario.» Anuario Brigantino, 2005, n.º 28, págs. 265-276. ISSN 1130-7625
  10. Alberdi|first=Inés|author-link=Inés Alberdi|title=Vida de Emilia Pardo Bazán|year=2013|publisher=EILA Editores|isbn=978-84-940316-8-7}}
  11. 11,0 11,1 Fernández Cubas, Cristina (2001). Emilia Pardo Bazán. Ediciones Omega. էջ 15. ISBN 84-282-1240-6.
  12. Antonio de Solís; Thomas Townsend (1738). History of the Conquest of Mexico by the Spaniards. London.
  13. «Casa Museo Emilia Pardo Bazán». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հունվարի 14-ին. Վերցված է 2018 թ․ սեպտեմբերի 14-ին.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Աղբյուրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  •  This article incorporates text from a publication now in the public domainChisholm, Hugh, ed. (1911). «Pardo Bazán, Emilia». Encyclopædia Britannica (անգլերեն). Vol. 20 (11th ed.). Cambridge University Press. T
  • Pardo Bazán, Emilia. Obras Completas :(cuentos). XI, Cuentos Dispersos, I (1865–1910). Edited by José Manuel González Herrán. Madrid: Fundación José Antonio de Castro, 2011.
  • Virgillo, Carmelo, et al. Aproximaciones al estudio de la literatura hispánica. New York: McGraw Hill, 2004.