Jump to content

Էդգար Ուոլաս

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Էդգար Ուոլաս
Ծննդյան անունհունգ.՝ Richard Horatio Edgar Wallace
Ծնվել էապրիլի 1, 1875(1875-04-01)[1][2][3][…]
ԾննդավայրԳրինվիչ, Քենթ, Անգլիա, Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն
Վախճանվել էփետրվարի 10, 1932(1932-02-10)[1][4][2][…] (56 տարեկան)
Վախճանի վայրԲևերլի Հիլզ, Լոս Անջելես շրջան, Կալիֆոռնիա, ԱՄՆ
Մասնագիտությունլրագրող, դրամատուրգ, սցենարիստ, բանաստեղծ, վիպասան, գրող, գիտաֆանտաստիկ գրող և կինոռեժիսոր
Լեզուանգլերեն
Քաղաքացիություն Միացյալ Թագավորություն
Ժանրերթրիլեր
ԶավակներBryan Edgar Wallace?[5] և Penelope Wallace?
Изображение автографа
Կայքedgarwallace.org
 Edgar Wallace Վիքիպահեստում

Ռիչարդ Հորացիո Էդգար Ուոլաս (անգլ.՝ Edgar Wallace, ապրիլի 1, 1875(1875-04-01)[1][2][3][…], Գրինվիչ, Քենթ, Անգլիա, Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն - փետրվարի 10, 1932(1932-02-10)[1][4][2][…], Բևերլի Հիլզ, Լոս Անջելես շրջան, Կալիֆոռնիա, ԱՄՆ), բրիտանացի գրող, դետեկտիվ, գանգստերական, արկածային և գիտաֆանտաստիկ վեպերի, պիեսների և պատմվածքների հեղինակ։

Ուոլասը աղքատության մեջ է ծնվել, ապօրինի երեխա է եղել Լոնդոնում և 12 տարեկանում լքել է դպրոցը։ 21 տարեկանում միացել է բանակին և երկրորդ բուրական պատերազմի ժամանակ աշխատել է որպես ռազմական թղթակից Ռոյթերս և Դեյլի Մեյլ գործակալություններում։ Պայքարելով պարտքերի դեմ՝ նա հեռացավ Հարավային Աֆրիկայից, վերադարձավ Լոնդոն և սկսեց թրիլլեր գրել՝ իր եկամուտը մեծացնելու համար՝ հրատարակելով գրքեր, այդ թվում՝ «Չորս արդար մարդիկ» (1905)։ Որպես լրագրող աշխատելով Կոնգոյում և լուսաբանելով Բելգիայում տեղի ունեցած վայրագությունները՝ Ուոլասը կարճ պատմություններ է տպագրել այնպիսի ամսագրերում, ինչպիսիք են Windsor Magazine-ը, իսկ ավելի ուշ հրատարակել է այնպիսի ժողովածուներ, ինչպիսիք են «Գետի Սանդերսը» (1911)։ 1921 թվականին նա պայմանագիր կնքեց Hodder & Stauton հրատարակչության հետ և դարձավ համաշխարհային ճանաչում ունեցող հեղինակ։

1931 թվականի ընդհանուր ընտրություններում «Բլեքփուլ» Լիբերալ կուսակցության (որպես Դեյվիդ Լլոյդ Ջորջի անկախ լիբերալներից մեկը) պատգամավորության թեկնածու առաջադրվելու անհաջող փորձից հետո, Ուոլասը տեղափոխվեց Հոլիվուդ, որտեղ աշխատում էր որպես սցենարիստ RKO կինոարտադրող ընկերությունում։ Նա հանկարծամահ է եղել չբացահայտված շաքարախտից՝ Քինգ Քոնգի վրա իր սկզբնական աշխատանքի ժամանակ (1933)։

Ուոլասն այնքան հարուստ գրական ժառանգություն ունեցող գրող էր, որ նրա հրատարակիչներից մեկը պնդում էր, որ Անգլիայի բոլոր գրքերի մեկ քառորդը նա է գրել[6]։ Բացի լրագրությունից, Ուոլասը գրել է էկրանավորումներ, պոեզիա, ոչ գեղարվեստական պատմական գրականություն, 18 թատերական պիես, 957 պատմվածք և ավելի քան 170 վեպ, որոնցից 12-ը միայն 1929 թվականին: Ուոլասի ստեղծագործությունների հիման վրա ավելի քան 160 ֆիլմ է նկարահանվել[7]։

Բացի իր Քինգ-Քոնգ աշխատանքից, նրան հիշում են որպես «Գաղութային երևակայություն ունեցող» գրող, իր ժողովածուի համար և «Կանաչ նետաձիգ» շարքի համար: Նա իր ժողովածուների ավելի քան 50 միլիոն օրինակ է վաճառել տարբեր հրատարակություններում, և The Economist ամսագիրը 1997 թվականին նրան նկարագրել է որպես «20-րդ դարի թրիլլերի ամենաբեղուն հեղինակներից մեկը»։ Չնայած նրա գրքերի ճնշող մեծամասնությունը Բրիտանիայում այլևս չի հրատարակվում, բայց դրանք Գերմանիայում դեռ կարդում են[8][9]: 1963 թվականին գերմանական հեռուստատեսությամբ նկարահանվել է «Էդգար Ուոլասի պատմությունը» 50 րոպեանոց վավերագրական ֆիլմը, որում նկարահանվել է նրա որդին՝ Բրայան Էդգար Ուոլասը։

Կյանք և աշխատանք

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծագում և ծնունդ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ուոլասի նախապապը էստրադային արտիստ Ջեյմս Հենրի Մերիոթն էր, իսկ նրա տատիկը՝ դերասանուհի Էլիս Մերիոթը[10]։ Ուոլասը ծնվել է Գրինվիչի Էշբերհեմ Գրով 7 հասցեում, դերասաններ Ռիչարդ Հորացիո Մերիոթ Էդգարի (1847-1894) և Մերի Ջեյն «Պոլլի» Ռիչարդսի ընտանիքում (ծնված Բլեյր, 1843 թվական)[11][12][13]։

Ուոլասի մոր ընտանիքը շոուբիզնեսով էր զբաղվում, իսկ նա բանվոր ու հսկիչ-դռնապան էր աշխատում թատրոնում, մինչև 1867 թվականը, երբ ամուսնացավ։ Նրա ամուսինը՝ կապիտան Ջոզեֆ Ռիչարդսը, ծնվել է 1838 թվականին։ Ծագումով իռլանդական ընտանիքից էր։ Նա և իր հայրը՝ Ջոն Ռիչարդսը, առևտրական նավատորմի նավապետներ էին, իսկ մայրը՝ Քեթրին Ռիչարդսը, նավաստիների ընտանիքից էր: Ջոզեֆը մահացավ ծովում 1868 թվականին՝ իր հղի կնոջը թողնելով առանց ապրուստի միջոցների։ Ավագ եղբոր՝ Ուոլասի ծնվելուց հետո նրա մայրը վերադարձավ բեմ՝ վերցնելով «Պոլլի» Ռիչարդս բեմական անունը։ 1872 թվականին նա հանդիպեց և միացավ Մարիոտի ընտանեկան թատրոնի թատերախմբին, որը ղեկավարում էին Ալիս Մարիոտը, նրա ամուսինը՝ Ռիչարդ Էդգարը և նրա երեք մեծահասակ երեխաները (նախորդ կապերից)՝ Գրեյսը, Ադելինան և Ռիչարդ Հորացիո Մարիոթ Էդգարը[14]։

Ուոլասի ծնողները համերգից հետո կազմակերպած երեկույթի ժամանակ սեռական հարաբերություն են ունեցել, որը «խորդանոց»-ում տեղի ունեցող հանդիպման էր նման։ Պարզելով, որ հղի է, նրա մայրը Գրինվիչում կեղծ պարտավորություն հորինեց, որը պետք է տևեր առնվազն կես տարի, և գիշերօթիկում մի սենյակ ստացավ, որտեղ ապրում էր մինչև իր որդու ծնունդը՝ 1875 թվականի ապրիլի 1-ը[15]։ Ծննդաբերության ժամանակ իր մանկաբարձուհուն խնդրեց մի զույգ գտնել, ովքեր կարող են խնամել երեխային: Մանկաբարձուհին Ուոլասի մորը ներկայացրեց իր մտերիմ ընկերոջը՝ տիկին Ֆրիմանին, տասը երեխաների մայր, որի ամուսինը՝ Ջորջ Ֆրիմանը, Բիլինգսգեյթի ձկնավաճառ էր: 1875 թվականի ապրիլի 9-ին նրա մայրը Ուոլասին կիսագրագետ Ֆրիմենների ընտանիք տարավ և պայմանավորվեց հաճախակի այցելել։

Մանկություն և վաղ կարիերա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ուոլասը, որն այն ժամանակ հայտնի էր որպես Ռիչարդ Հորացիո Էդգար Ֆրիմեն, երջանիկ մանկություն և սերտ հարաբերություններ ուներ 20-ամյա Կլարա Ֆրիմենի հետ, ով դարձավ նրա երկրորդ մայրը: 1878 թվականին նրա մայրն այլևս չէր կարող տալ այն փոքր գումարը, որը վճարում էր Ֆրիմաններին իր որդուն խնամելու համար, և տղային «աշխատանքային տուն» (մի ամբողջ հաստատություն, որտեղ մարդիկ, որոնք, ի վիճակի չէին ֆինանսապես իրենց ապահովել, նրանց առաջարկում էին կացարան և աշխատանք) տանելու փոխարեն, Ֆրիմանները որդեգրեցին նրան[11]: Մանկության տարիներին Ուոլասի մայրը այլևս երբեք չայցելեց իրեն: Նրա խնամակալ-հայրը՝ Ջորջ Ֆրիմանը, հաստատակամ էր Ռիչարդին լավ կրթություն ապահովելու հարցում, և որոշ ժամանակ Ուոլասը Պեքհեմի[12] St. Alfege with St. Peter's գիշերօթիկ դպրոցում էր սովորում, բայց նա հաճախ էր բացակայում դպրոցից, և12 տարեկան հասակում արդեն թողեց կրթությունը[11]:

Պատանեկության տարիներին Ուոլասին հաջողվել է աշխատել որպես թերթ վաճառող Ֆլիթ սթրիթից ոչ հեռու գտնվող Ludgate Circus-ում, կաթ վաճառող, կաուչուկի գործարանի բանվոր, կոշիկի վաճառող և նավի խոհարար։ Ludgate Circus-ի հուշատախտակը նվիրված է Ուոլասի առաջին ծանոթությանը թերթի բիզնեսին[11][12]։ Նա աշխատանքից ազատվել է կաթնամթերքի գործարանում՝ գումար գողանալու համար[15]։ 1894 թվականին նշանվեց Դեպֆորդի բնակիչ մի աղջկա՝ Էդիթ Էնստրիի հետ, բայց չեղարկեց նշանադրությունը և բանակ զորակոչվեց:

Ուոլասը բրիտանական բանակում ընդգրկվեց Էդգար Ուոլաս անունով՝ ի պատիվ «Բեն-Հուր»-ի հեղինակ Լյու Ուոլասի[11][12][15]։ Այդ պահին բժշկական գրառման մեջ նշվում էր, որ նա ունի 33 դյույմ կրծքավանդակ և թերաճ է եղել աղքատ թաղամասերում անցկացրած մանկության պատճառով[15]։ 1896 թվականին նրան ուղարկել են Հարավային Աֆրիկա ՝ West Kent Regiment հետևակային խումբ[12]։ Նրան դուր չէր գալիս բանակային կյանքը, բայց նա կարողացավ պայմանավորվել և տեղափոխվել թագավորական բանակի բժշկական կորպուս, որը պակաս դժվար էր, բայց ավելի տհաճ, և, հետևաբար, նորից տեղափոխվեց մամուլի կորպուս, որը, նրա կարծիքով, իրեն ավելի հարմար էր[15]։

1898-1918

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Էդգար Ուոլաս

Ուոլասը սկսեց երգեր և բանաստեղծություններ հրապարակել, որոնք հիմնականում ոգեշնչված էին Ռուդարդ Քիփլինգից, ում հետ նա հանդիպել էր Քեյփթաունում 1898 թվականին: Նույն թվականին լույս տեսավ Ուոլասի բալլադների առաջին գիրքը՝ «Առաքելություն, որը ձախողվեց», 1899 թվականին նա զինվորական ծառայությունից գումարով ազատվեց և ամբողջովին նվիրվեց գրականությանը[11]։ Մնալով Աֆրիկայում՝ բուրական պատերազմի ժամանակ, նա թղթակցել է նախ Ռոյթերս, ապա Դեյլի Մեյլ (1900) և այլ պարբերականների։

1901 թվականին, երբ գտնվում Էր Հարավային Աֆրիկայում, Ուոլասն ամուսնացավ Այվի Մոդ Քոլդեկոտի հետ (1880?-1926)[11], չնայած նրա հայրը՝ Ուեսլեյան միսիոներ վարդապետ Ուիլյամ Շոու Քոլդեկոտը, կտրականապես դեմ էր այս ամուսնությանը: Ամուսինների առաջին երեխան՝ Էլեոնորա Քլեր Հելլեր Ուոլասը, հանկարծամահ է եղել մենինգիտից 1903 թվականին, և դրանից կարճ ժամանակ անց ամուսինները վերադարձել են Լոնդոն՝ մինչև ականջները խրվելով պարտքերի մեջ[11][16]։

Լոնդոնում Ուոլասը «Մեյլ»-ում է աշխատել և դետեկտիվներ է գրել՝ արագ գումար վաստակելու համար։ 1904 թվականին ծնվել է որդին՝ Բրայան Էդգար Ուոլեսը, որին հաջորդել է դուստրը՝ Պատրիսիան, 1908 թվականին[11]։ 1903 թվականին Ուոլասը հանդիպեց իր կենսաբանական մորը՝ Պոլլիին, որին նա չէր ճանաչում։ Ծանր հիվանդ, աղքատության մեջ ապրող 60-ամյա կինը տղայի մոտ էր եկել գումար խնդրելու, սակայն տղան նրան մերժեց։ Այդ տարի ավելի ուշ Փոլլին մահացավ Բրեդֆորդի հիվանդանոցում[17]։

Հուշատախտակ Լոնդոնի Ֆլիթ Սթրիթում՝ ի հիշատակ Էդգար Ուոլասի, ով այնտեղ աշխատել է Դեյլի Մեյլում նախքան հեղինակի համբավ ձեռք բերելը։

Չկարողանալով հովանավոր գտնել իր առաջին գրքի համար՝ Ուոլասը հիմնեց իր սեփական հրատարակչությունը՝ «Tallis Press»-ը, որը թողարկեց «Չորս արդար մարդիկ» (1905) սենսացիոն թրիլլերը։ Չնայած «Մեյլ»- ում առաջխաղացմանը և լավ վաճառքին, նախագիծը վատ ֆինանսավորվեց, և Ուոլասը ստիպված եղավ օգնություն խնդրել «Մեյլ»-ի սեփականատեր Ալֆրեդ Հարմսվորթից, ով վախենում էր, որ դա կարող է վատ անդրադառնալ իր թերթի վրա[11]։ Խնդիրները սրվեցին, երբ Ուոլասի զեկույցների անճշտությունները պատճառ դարձան, որ «Մեյլ»-ի դեմ զրպարտության հայցեր ներկայացվեն[18]։ Ուոլասը պաշտոնանկ արվեց 1907 թվականին՝ դառնալով թերթից հեռացված առաջին լրագրողը և հասկացավ, որ ոչ մի այլ թերթ իրեն աշխատանքի չի ընդունի՝ հաշվի առնելով իր հեղինակությունը: Ընտանիքն անընդհատ սնանկության եզրին էր, և Այվին ստիպված էր վաճառել իր զարդերը՝ ընտանիքը պահելու համար[11]։

1907 թվականին Էդգարն այցելեց Կոնգոյի Ազատ Պետություն՝ զեկույց պատրաստելու համար Կոնգոյի ժողովրդի նկատմամբ Լեոպոլդ II թագավորի և Բելգիական կաուչուկագործական ընկերությունների կողմից կատարած ագրեսիաների մասին, որոնց արդյունքում մոտ 15 միլիոն կոնգորցիներ զոհվեցին[11]։ Իզաբել Թորնը Tale-Teller penny magazine շաբաթաթերթից հրավիրել է Ուոլասին հրատարակել պատմություններ՝ ոգեշնչված իր փորձից: Դրանք տպագրվել են նրա առաջին ժողովածուի տեսքով՝ «Գետի Սանդերսը» (1911), որը դարձել է բեսթսելլեր։ Ավելի ուշ՝ 1935 թվականին, դրա հիման վրա համանուն ֆիլմ է նկարահանվել՝ Փոլ Ռոբսոնի գլխավոր դերակատարմամբ։ Հետագայում Ուոլասը հրատարակել է ևս 11 նմանատիպ ժողովածու (102 պատմվածք)։ Դրանք էկզոտիկ արկածների և տեղական ցեղային ծեսերի պատմություններ էին, որոնք տեղի էին ունենում աֆրիկյան գետի ափին, հիմնականում առանց սիրային հարաբերությունների, քանի որ Ուոլասը չէր հրապուրվում դրանով: Իր առաջին 28 գրքերը և դրանց հիման վրա կինոնկարի իրավունքները նա ուղղակիորեն վաճառեց, առանց հեղինակային իրավունքի, արագ փողի համար[11]։ Քննադատ Դեյվիդ Պրինգլը 1987 թվականին նշել է.«Սանդերսի գրքերը այս օրերին հազվադեպ են վերահրատարակվում, գուցե նրանց բացահայտ ռասիզմի պատճառով»[19]։

1908-1932 թվականները Ուոլասի կյանքում ամենաբեղունն էին։ Նա հիմնականում գրել է, որպեսզի Մեծ Բրիտանիայում և Հարավային Աֆրիկայում պարտատերերի պահանջները բավարարի։ Այնուամենայնիվ, նրա գրքերի հաջողությունը սկսեց վերականգնել լրագրողի իր հեղինակությունը, և սկսեց ձիարշավների մասին ռեպորտաժներ վարել: Նա "Weekend" և "Evening News" շաբաթաթերթերի համար է գրել, դարձել է շաբաթական ձիարշավային հավելվածի խմբագիր, հիմնել է իր սեփական ձիարշավային թերթերը՝ "Bibury's and R. E. Walton's Weekly", և ձեռք է բերել բազմաթիվ սեփական մրցարշավի ձիեր։ Նա խաղադրույքների պատճառով հազարավոր դոլարներ է կորցրել և, չնայած իր հաջողությանը, մեծ գումարներ է ծախսել շռայլ ապրելակերպի վրա, որը չէր կարող իրեն թույլ տալ[11]։

1916 թվականին Այվին լույս աշխարհ բերեց Էդգարի երրորդ և վերջին երեխային՝ Մայքլ Բլեր Ուոլասին, իսկ 1918 թվականին ամուսնալուծության հայց ներկայացրեց[11]։

1918-1929

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ուայը երեխաների հետ տեղափոխվեց Թանբրիջ Ուելս, և Ուոլասը մտերմացավ իր քարտուղար Էթել Վիոլետ Քինգի (1896-1933)՝ բանկիր Ֆրեդերիկ Քինգի դստեր հետ։ Նրանք ամուսնացան 1921 թվականին։ Նրանց դուստրը՝ Մարգարեթ Պենելոպա Ջունը (հայտնի է որպես Փենի Ուոլաս) ծնվել է 1923 թվականին[20]:

Ուոլասը սկսեց ավելի լուրջ վերաբերվել գեղարվեստական գրականության գրողի իր կարիերային և 1921 թվականին պայմանագիր կնքեց հրատարակիչների՝ Hodder and Stoughton-ի հետ՝ կազմակերպելով իր պայմանագրերը՝ փոխանակ իր ստեղծագործության իրավունքները մաս առ մաս վաճառելու՝ միջոցներ հայթայթելու համար: Սա նրան թույլ տվեց կանխավճարներ ու հեղինակային վճարներ ստանալ և իրականացնել լիարժեք գովազդային արշավներ իր գրքերի համար, որոնք նախկինում երբեք չի ունեցել: Հրատարակչությունը համառորեն գովազդում էր նրան որպես հայտնի գրող, «Թրիլլեր արքա», որը հայտնի է այս ապրանքանիշի նեղ եզրերով գլխարկով, ծխախոտի պահոցով և դեղին Rolls Royce-ով: Ասում էին, որ նա կարող էր երեք օրվա ընթացքում 70,000 բառանոց վեպ գրել և միաժամանակ աշխատել երեք վեպի վրա, և հրատարակիչները համաձայնեցին հրապարակել այն ամենը, ինչը նա այդքան արագ գրել էր: 1928 թվականին հաշվարկվեց, որ Մեծ Բրիտանիայում կարդացած յուրաքանչյուր չորրորդ գիրքը դուրս է եկել Ուոլասի գրիչից։ Նա բազմաթիվ ժանրերում է ստեղծագործել, այդ թվում՝ գիտաֆանտաստիկա, պիեսների ադապտացիաներ և Առաջին համաշխարհային պատերազմի գիտահանրամատչելի տասը հատորանոց պատմություն։ Ընդհանուր առմամբ գրել է ավելի քան 170 վեպ, 18 թատերական պիես և 957 պատմվածք, իսկ նրա ստեղծագործությունները թարգմանվել են 28 լեզուներով[11][15][21][22]: Քննադատ Ուիլեր Ուինսթոն Դիքսոնը ենթադրում է, որ Ուոլասը մի տեսակ ծիծաղի առարկա է դարձել հանրության համար իր ցնցող ստեղծագործության պատճառով[23]:

Ուոլասը մամուլի ակումբի նախագահն էր, որը շարունակում է հանձնել Էդգար Ուոլասի ամենամյա մրցանակը գրական ակնառու նվաճումների համար[11]: Իր «Զանգ» վեպի մեծ հաջողությունից հետո Ուոլասը "British Lion Films" կինոկորպորացիայի նախագահ նշանակվեց, "British Lion Films" ՝ իր բոլոր ստեղծագործությունների առաջին հրատարակիչը դառնալու դիմաց[24]: Ուոլասի պայմանագիրը նախատեսում էր նրա տարեկան աշխատավարձը, ընկերության բաժնետոմսերի զգալի մասը, մեծ կրթաթոշակ այն ամենից, ինչ "British Lion Films" ընկերությունը արտադրում էր իր աշխատանքի արդյունքում, գումարած այդ ընկերության ընդհանուր տարեկան շահույթի 10%-ը: Բացի այդ, "British Lion Films"-ում աշխատել է նրա ավագ որդին՝ Բրայան էդգար Ուոլասը՝ որպես ֆիլմի խմբագիր։ Մինչև 1929 թվականը Ուոլասի եկամուտը կազմում էր տարեկան գրեթե 50,000 ֆունտ ստեռլինգ (համարժեք է մոտ 2 միլիոն ֆունտ ստեռլինգի ընթացիկ ժամանակի առումով): Միևնույն ժամանակ, նա նաև Լանչ ակումբ հորինեց ՝ միավորելով իր երկու ամենամեծ սերերը ՝ լրագրությունը և ձիարշավը:

Առաջիններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ուոլասը առաջին բրիտանացի քրեական վիպասանն էր, ով որպես գլխավոր հերոսներ օգտագործում էր ոստիկաններին, այլ ոչ թե սիրողական հետախույզներին, ինչպես դա անում էին ժամանակի մյուս գրողների մեծ մասը: Նրա վեպերի մեծ մասն անկախ, առանձին պատմություններ են։ Նա հազվադեպ էր հերոսների շարք օգտագործում, իսկ երբ էլ օգտագործում էր, խուսափում էր խիստ համընկնող պատմվածքներից, որպեսզի գրքից գիրք շարունակականություն չպահանջվեր:

1923 թվականի հունիսի 6-ին Էդգար Ուոլասը բրիտանական ռադիոյի առաջին սպորտային լրագրողը դարձավ, երբ "Derby" ձիարշավարանի մասին ռեպորտաժ պատրաստեց Բրիտանական հեռուստառադիոընկերության՝ BBC-ի նախորդ կազմակերպության համար:

Ուոլասի նախկին կնոջ՝ Այվիի մոտ 1923 թվականին կրծքագեղձի քաղցկեղ ախտորոշվեց, և չնայած ուռուցքը հաջողությամբ հեռացվել էր, 1925 թվականին այն կրկնվեց, և Այվին 1926 թվականին մահացավ։

"The Canker In Our Midst"

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1926 թվականին Ուոլասը "Daily Mail"-ում սկանդալային հոդված է գրել՝ "The Canker In Our Midst" վերնագրով մանկապղծության և շոու-բիզնեսի աշխարհի մասին[25]: Նկարագրելով, թե ինչպես շոու բիզնեսի որոշ ներկայացուցիչներ ակամայից անպաշտպան են թողնում իրենց երեխաներին վտանգավոր անձանց մոտ, հեղինակը մանկապղծությունը համասեռամոլության հետ կապեց, ինչը մեծ վրդովմունք առաջացրեց իր շատ գործընկերների, հրատարակչական գործընկերների և գործարար ընկերների, այդ թվում՝ թատրոնի մագնատ Ջերալդ Դյու Մորիերի շրջանակում: Կենսագիր Մարգարեթ Լեյնը դա նկարագրում է որպես «անհանդուրժող, կատաղի ոճով շարադրանք, որի նպատակն է սրիկաներին աստիճաններից ցած նետել», նույնիսկ ժամանակի չափանիշներով[26]:

Քաղաքականություն, արտագաղթ դեպի ԱՄՆ և էկրանավորում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ուոլասը Լիբերալ կուսակցության ակտիվ անդամ դարձավ և 1931 թվականին մասնակցեց Բլեքփուլի ընդհանուր ընտրություններին՝ որպես մի բուռ անկախ լիբերալներից մեկը, որը մերժեց Ազգային կառավարությունն ու լիբերալների պաշտոնական աջակցությունը և վճռականորեն պաշտպանեց ազատ առևտուրը[11]։ Նա նաև Sunday News թերթը գնեց, խմբագրեց այն վեց ամիս և թատրոնի մասին հոդվածներ գրեց, նախքան փակվելը[27]։ Ուոլասը, ի վերջո, պարտվեց ընտրություններում՝ հավաքելով ավելի քան 33,000 ձայն: 1931 թվականի նոյեմբերին, պարտքերով ծանրաբեռնված, նա մեկնեց Ամերիկա։ Մոտավորապես նույն ժամանակ նա գրել է «Բասկերվիլների շունը» (1932) առաջին ձայնային ադապտացիայի սցենարը, որը նկարահանվել է Անգլիայում «Գեյնսբորոյի նկարներ» ընկերության կողմից։

Նա տեղափոխվեց Հոլիվուդ և սկսեց աշխատել որպես «սցենարիստ» RKO-ում[11]։ Նրա հետագա պիեսը՝ «Կանաչ երամը», մեծ արձագանքներ ստացավ՝ էլ ավելի հզորացնելով նրա դիրքը: Ուոլասը ցանկանում էր իր սեփական աշխատանքը հոլիվուդյան ցելյուլոիդում (առաձգական և դյուրավառ պինդ նյութ, որ ստացվում է նիտրոցելյուլոզից և գործածվում է խաղալիքներ, արդուզարդի առարկաներ և այլն պատրաստելու համար) կատարել, և այդ պատճառով նա էկրանավորեց այնպիսի գրքեր, ինչպիսիք են The Four Just Men և Mr J G Reeder: Հոլիվուդում Ուոլասը հանդիպեց սցենարիստ Սթենլի Հոլոուեյի՝ Ուոլասի խորթ եղբոր՝ Մերիոթ Էդգարի հետ։ Ուոլասի «Տեղում» պիեսը, որը գրվել է գանգստեր Ալ Կապոնեի մասին, կդառնա գրողի ամենամեծ թատերական հաջողությունը: Ջեք Էդրիանը ֆիլմը նկարագրեց որպես «կարելի է պնդել, որ կառուցվածքով, երկխոսությամբ, գործողությամբ, սյուժեի և հանգուցալուծման միջոցով այն շարունակում է մնալ 20-րդ դարի լավագույն և ամենամաքուր մելոդրամաներից մեկը»[28]։ Այս ֆիլմով սկսվեց Չարլզ Լոութոնի կարիերան, որը Կապոնեի գլխավոր հերոս Թոնի Պերելիին էր մարմնավորում[28]։

Մահ և հետևանք

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մահ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1931 թվականի դեկտեմբերին Ուոլասին հանձնարարվեց աշխատել RKO-ի «Գորիլա» («Քինգ Քոնգ» 1933) ֆիլմի վրա՝ պրոդյուսեր Մերիան Ք.Կուպերի համար։ Սակայն հունվարի վերջին հանկարծակի ուժեղ գլխացավեր էին սկսվել նրա մոտ, և ախտորոշվել էր շաքարախտ։ Մի քանի օր անց նրա վիճակը վատացավ։ Վիոլետը տոմս պատվիրեց դեպի Կալիֆոռնիա Սաութհեմփթոնից մեկնող ինքնաթիռի համար, բայց լուր ստացավ, որ Էդգարը կոմայի մեջ է ընկել և մահացել երկկողմանի թոքաբորբի հետ համատեղ հիվանդությունից 1932 թվականի փետրվարի 10-ին Բևերլի Հիլզի Հյուսիսային Մեյփլ դրայվ քաղաքում[11]: Ֆլիթ փողոցի խմբագրություններում իջեցված դրոշները և Սուրբ Բրայդ եկեղեցու զանգը սուգ էին ազդարարում[15]։ Նրա մարմինն Անգլիա տարան և թաղեցին Բուքինգհեմշիրի փոքրիկ Մարլոու գերեզմանատանը, Ֆերն Լեյնում, Մեծ Բրիտանիայի իր գյուղական տան մոտ՝ Չոքլենդսում, Բորն Էնդում[29]։

Հետևանք

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Չնայած իր հետագա հաջողությանը, Ուոլասը հսկայական պարտքեր էր կուտակել, որոնցից մի քանիսը դեռ մնացել էին Հարավային Աֆրիկայում նրա գտնվելու ընթացքում, այդ թվում՝ բուքմեյքերական գրասենյակներին: Նրա շատ սիրված ստեղծագործություններից ստացված մեծ հոնորարները թույլ տվեցին երկու տարվա ընթացքում լուծվեին հարստության հետ կապված բոլոր հարցերը[11][15]։

Վիոլետ Ուոլասը ամուսնուց ընդամենը 14 ամիս է շատ ապրել: Նա 1933 թվականի ապրիլին հանկարծամահ եղավ 33 տարեկան հասակում, երբ դեռ պարտքեր ուներ։

Ժառանգություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Էդգար Ուոլասի պանդոկ, Ստրենդի Էսսեքս փողոց, Լոնդոն

Սեփական կտակի համաձայն՝ Վիոլետ Ուոլասը, Ուոլասի կտակում իր բաժնեմասը թողել է դստերը՝ Պենելոպեին (1923-1997), որն ինքը դետեկտիվ վեպերի հեղինակ է եղել, և դարձել է գլխավոր բարերարն ու բաժնետերը։ 1955 թվականին Պենելոպեն ամուսնացավ Ջորջ Հալքրոուի հետ։ Ամուսինները ղեկավարում էին Ուոլասի ունեցվածքը, ղեկավարում էին նրա հոր գրական ժառանգությունը և 1969 թվականին հիմնադրեցին Էդգար Ուոլասի ընկերությունը[15]։ Աշխատանքը շարունակում է Պենելոպեի դուստրը, ում անունը նույնպես Պենելոպե է։ Հասարակությունն անդամներ ունի 20 երկրներում։ Ներկայումս գրական մարմինը ղեկավարում է Լոնդոնի A. P. Watt գործակալությունը։

Ուոլասի ավագ որդին՝ Բրայան Էդգար Ուոլասը (1904-1971), նույնպես դետեկտիվ վեպերի հեղինակ էր։ 1934 թվականին Բրայանն ամուսնացավ Մարգարեթ Լեյնի (1907-1994) հետ, որը նույնպես գրող էր[30]։ Էդգար Ուոլասի կենսագրությունը, որը գրել է Լեյնը, լույս է տեսել 1938 թվականին[31]։

The Edgar Wallace Mystery Magazine-ը ամենամսյա, փոքրիկ գեղարվեստական ամսագիր էր, որը մասնագիտացած էր քրեական և դետեկտիվ գրականության մեջ։ 1964-1967 թվականներին հրատարակել է 35 համար։ Յուրաքանչյուր համարում ներկայացված էին բնօրինակ կարճամետրաժ քրեական կամ դետեկտիվ վեպեր, ինչպես նաև այնպիսի հեղինակների վերահրատարակություններ, ինչպիսիք են Ուոլասը, Չեխովը, Ստայնբեքը և Ագաթա Քրիստին:

Ուոլասի ստեղծագործությունների հիման վրա նկարահանվել են ավելի քան 160 ֆիլմեր և մի քանի ռադիոհաղորդումներ[7][24]։ Ուոլասը նաև իր անունով պանդոկ ունի Էսեքս փողոցում, Լոնդոնի Ստրենդի մոտ:

Ձեռագիր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մեթոդ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ուոլասը իր խոսքերը գրում էր մոմե բալոնների վրա (ժամանակի ձայնագրիչներ), իսկ նրա քարտուղարները տպում էին տեքստը։ Գուցե դա էր պատճառը, որ նա կարող էր աշխատել այդքան մեծ արագությամբ, և այդ պատճառով նրա պատմությունները լի էին պատմողական էներգիայով: Ուոլասի հաջողված գրքերից շատերը երկու-երեք օրվա ընթացքում էին գրված՝ շրջապատված ծխախոտի տուփերով և քաղցր թեյի անվերջ կաթսաներով, որոնք հաճախ աշխատում էին գրեթե առանց ընդմիջման՝ 72 ժամ շարունակ։ Պատմվածքների մեծ մասը տպագրվել են մաս առ մաս, բայց այսպես են գրվել: Պատմությունների շարքը, որոնք ծավալվում են մաս առ մաս, ունեն լրիվ այլ պատմողական էներգիա և չեն կարող ընթերցողին գրավել սյուժեի զարգացմամբ[32]։

Ուոլասը հազվադեպ էր խմբագրում իր աշխատանքը գրվելուց և տպագրվելուց հետո, բայց այն անմիջապես ուղարկում էր հրատարակիչներին՝ ծայրաստիճան դժգոհ լինելով, որ իր աշխատանքը խմբագրվել է այլ խմբագիրների կողմից: Ընկերությունը տպելուց առաջ միայն հպանցիկ ստուգում էր փաստացի սխալները[32]։

Ուոլասը բախվել է լայնորեն տարածված մեղադրանքների գրքեր թողարկելու համար՝ ուրվական գրողներին օգտագործելու համար, թեև դրա ապացույցը չկա, և նրա գիրք գրելու արդյունավետությունը դարձել է կատակ, ծաղրանկարների և էսքիզների առարկա։ Նրա «Եռօրյա գրքերը», որոնք գրվել են վաշխառուներին վախեցնելու համար, դժվար թե արժանանան քննադատների բարձր գնահատանքին, և Ուոլասը պնդում էր, որ իր իսկ ստեղծագործություններում գրական արժեք չի գտնում[33]։

Թեմաներ և քննադատություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ուոլասի կերպարները, ինչպիսիք են շրջանային հանձնակատար Սանդերսը, Աֆրիկայում կարող են գաղութային սպիտակ գերակայության արժեքների անձնավորում ընկալվել, և ներկայումս շատ քննադատների կողմից դիտվում են որպես խորապես ռասիստական և հայրապետական: Ոմանք քննադատում էին նրան աֆրիկացիներին որպես հիմար երեխաներ ներկայացնելու համար, որոնք խիստ վերահսկողության կարիք ունեն[34]։ Սանդերսը, օրինակ, խոստանում է «քաղաքակրթություն» բերել «կես միլիոն մարդակեր ժողովրդին»[15]։ Ջորջ Օրուելը Ուոլասին «կռվարար երկրպագու» և «պրոտոֆաշիստ» էր անվանում, թեև շատ քննադատներ Ուոլասին ավելի շատ ընկալում էին որպես պոպուլիստ գրող, ով գրում էր ժամանակի շուկայի պահանջներին համապատասխան[15]։ Իր ստեղծագործությունների ավելի քան 50 միլիոն օրինակ վաճառելուց հետո, այդ թվում՝ 170 վեպ, Ուոլասը պոպուլիստ գրող էր, և գրողները մերժեցին նրան որպես այդպիսին:

Ք. Դ. Լևիսը, Առնոլդ Բենեթը և Դորոթի Լ. Սայերսը գլխավորել են Ուոլասի դեմ ուղղված քննադատությունը, պնդելով, որ նա ոչ մի սոցիալական քննադատություն կամ կործանարար ծրագիր չի առաջարկել և սխալմամբ ընթերցող հասարակությանը շեղել ավելի արժեքավոր գրականությունից[35]։ Թրոցկին, 1935 թվականին հիվանդ ժամանակ Ուոլասի մի վեպ ընթերցելով, այն համարել է «միջին, անարժան և անմշակ մի բան․․․ (և առանց) ընկալման, տաղանդի կամ երևակայության որևէ նշանի»[36]։ Քննադատներ Ստայնբրուներն ու Պենզլերը նշել են, որ Ուոլասի վեպը «շարադրված է առանց ոգևորության, լի շաբլոններով և կլիշեներով: Տիպերը միակողմանի են, իսկ իրավիճակները հաճախ զուրկ են խորությունից՝ դրանք կառուցված են ինտուիցիայի, պատահականության և անիմաստ, շփոթեցնող շարժումների վրա, որոնք փորձում են ստեղծել գործողության տպավորություն»։ Հերոսներն ու չարագործները հստակ առանձնացված են, իսկ տիպիկ կերպարները՝ հումորային ծառաները, շփոթված ոստիկանները, շնչակտուր հերոսուհիները՝ կարող են տեղափոխվել մեկ գրքից մյուսը»[37]։ Այնուամենայնիվ, Օքսֆորդի թատրոնի նրա գործընկերը պնդում է, որ Ուոլասը «իր բոլոր աշխատանքներում մանրամասների անսովոր ճշգրտություն, պատմողական վարպետություն և ոստիկանության ու քրեական հոգեբանության աշխատանքային մեթոդների խորին գիտելիքներ է ցույց տվել, որոնք նա ձեռք է բերել որպես քրեական լրագրող՝ իր աշակերտության ժամանակ»[38]։

Ուոլասը չի օգտագործել սյուժեի ավանդական բանաձևեր, ի տարբերություն շատ այլ թրիլլեր հեղինակների: Քննադատ Ուիլեր Ուինսթոն Դիքսոնը պնդում է, որ Ուոլասը լուսաբանել է տեսակետների և կերպարների լայն շրջանակ՝ ուսումնասիրելով այնպիսի թեմաներ, ինչպիսիք են ֆեմինիստական ինքնորոշումը («Բարբարա ինքնին», 1926, «Ջեյնը քառակուսի», 1929, «Սքոթլենդ Յարդի աղջիկը», 1926), հասակակիցների հիերարխիայի խախտում («ճուտիկը», 1923), գիտաֆանտաստիկա («միավորման օր», 1926), շիզոֆրենիա («մարդը, ով գիտեր», 1919) և ինքնակենսագրություն («մարդիկ», 1926)[32]։

Գիտաֆանտաստիկա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Էդգար Ուոլասը սիրում էր գրել գիտաֆանտաստիկա, բայց չնայած բազմաթիվ փորձերին, նա այս ժանրում ֆինանսական մեծ հաջողությունների չհասավ: Եկամտի անընդհատ կարիքը միշտ նրան վերադարձնում էր գեղարվեստական գրականության ավելի աշխարհիկ ժանրեր, որոնք ավելի հեշտ էին վաճառվում[39]։ «Պլանետոիդ 127», առաջին անգամ հրատարակվել է 1924 թվականին, բայց վերահրատարակվել է միայն 2011 թվականին[40], կարճ պատմություն է Երկրի մի գիտնականի մասին, ով անլար կապի միջոցով հաղորդակցվում է իր գործընկերոջ հետ մեկ այլ Երկրի վրա, այն անտեսանելի է, քանի որ գտնվում է Արեգակի հակառակ կողմում: «Հակաերկիր» կամ «Հայելի Տիեզերք» գաղափարը հետագայում դարձավ գիտաֆանտաստիկայի ստանդարտ ենթաժանր: Պատմությունը նաև նմանություն ունի Ռադյարդ Քիփլինգի ծանր գիտաֆանտաստիկ «Wireless» պատմվածքին։ Ուոլասի այլ գիտաֆանտաստիկ ստեղծագործությունները ներառում են «Կանաչ Սուր»-ը, պատմությունը կենսաահաբեկիչների մասին, ովքեր սպառնում են ազատ արձակել մի գործակալի, որը կկործանի աշխարհի եգիպտացորենի բերքը, «1925»-ը, որը ճշգրիտ կանխատեսել էր, որ կարճ խաղաղությունից հետո գերմանական հարձակում կլինի Անգլիայի վրա, և «Սև Գրիփը», պատմություն հիվանդության մասին, որը բոլորին կույր է դարձնում։ Նրա վերջին գիտաֆանտաստիկ ստեղծագործությունը, որն այսօր լայնորեն հիշվում է, «Քինգ Քոնգ»-ն է։

Քինգ Քոնգ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

RKO-ի համար նրա գրած բազմաթիվ սցենարներից Մերիան Կուպերի «Գորիլայի նկարը» ամենատևական ազդեցությունն ունեցավ՝ դառնալով դասական(1933)։

Ուոլասը գրել է "The Beast"-ի սկզբնական 110 էջանոց առաջին նախագիծը (ֆիլմի սկզբնական անվանումը) հինգ շաբաթվա ընթացքում՝ 1931 թվականի դեկտեմբերի վերջից մինչև 1932 թվականի հունվարը[41]։ Ընդհանուր առմամբ, երեք նախագիծ է եղել, մյուսը՝ «Քոնգ» վերնագրով։ Քոնգը մերժվեց որպես ֆիլմի անվանում, քանի որ այն չափազանց նման էր Կուպերի մեկ այլ ֆիլմի՝ «Չանգ»-ին, որը թողարկվել է 1927 թվականին, և քանի որ այն չինական էր հնչում։ Ուոլասը առաջարկեց King Ape անունը: Նրա օրագիրը նկարագրում էր այս նախագծի գրելու գործընթացը։ Այնուհետև, Ուոլասը իրագործեց Կուպերի գաղափարները, վերջինս հաստատեց զարգացող սցենարը հաջորդականությամբ: Նախագծի վրա աշխատելիս Կուպերը նաև ցույց տվեց Ուոլասին մի քանի ֆիլմեր՝ այն ճիշտ ձևով կարգավորելու համար, այդ թվում՝ Դրակուլան (1931) և Ֆրանկենշթեյնը (1931): Այս պատմությունը ստեղծելիս Կուպերի հիմնական ձգտումներից մեկը լքված RKO ֆիլմից հնարավորինս շատ կադրեր օգտագործելն էր՝ նմանատիպ «ստեղծագործութան» սյուժեով: Նա Ուոլասին ցույց տվեց այն հատվածները, որոնք պետք է նորից օգտագործվեին ներկայիս սցենարում:

Չնայած նախագիծը թերի էր, Ուոլասը միայն փոքր փոփոխություններ կատարեց, յուրաքանչյուրը Կուպերի խնդրանքով: Հունվարի վերջին Ուոլասը հոսպիտալացվել, իսկ փետրվարի 10-ին մահացել էր՝ Կուպերին թողնելով առանց սցենարի։ Ուոլասի սցենարի մասնատված բնույթը նշանակում էր, որ ֆիլմի հիմնական գործողությունը՝ առանց երկխոսության (ջունգլիների դրվագներ), պետք է նկարահանվեր առաջին հերթին՝ որպես ապահովագրություն, ինչպես նաև շոու RKO-ի խորհրդի համար:

«Իմ հոլիվուդյան օրագրում» Էդգար Ուոլասը գրել է իր սցենարի արձագանքի մասին. «Կուպերը երեկ երեկոյան զանգահարեց ինձ և ասաց, որ բոլորը, ովքեր կարդացել են «Քոնգը», ոգևորված են: Նրանք ասում են, որ դա լավագույն արկածային պատմությունն է, որը երբևէ էկրանավորվել է»[42]։ Ուոլասը մեծ ակնկալիքներ ուներ ֆիլմից. «Համոզված եմ, որ «Քոնգը» աննախադեպ հաջողություն է ունենալու[43]։

Նրա սցենարը Դենհեմով և կղզու երեկույթով է սկսվում, որը Ուոլասը կոչում էր «Գոլորշիների կղզի» հրաբխային արտանետումների պատճառով: Էնն Դերոուին այս նախնական տարբերակում անվանում են Շիրլի Ռեդմեն: Ջեք Դրիսկոլին անվանում են նաև Ջոն Լանսոն կամ Ջոնի, իսկ կապիտան Էնգլհորնը շատ ավելի իշխանական է: Դենբի Ջ. Դենհեմը կազմակերպիչ է և Ֆ. Թ. Բարնումի նման շոու-մեն, որը հսկայական կապիկ Է փնտրում, որպեսզի Մեդիսոն Սքվեր Գարդեն կամ Պոլո Գրաունդս բերի՝ որպես շոու ցուցադրելու: Ֆիլմում պահպանվում է Բարնումի թեման, երբ Դենհեմը, ով Ռոզի և Քրիլմանի վերլուծությունում վերածվում է Քարլ Դենհեմի կերպարի, Քոնգին անվանում է «աշխարհի ութերորդ հրաշք», ինչը համահունչ է Բարնումի՝ իր շոուների հիպինգի ոճին: Ուոլասը ստեղծեց հիմնական կերպարները, նրանց հարաբերությունները և ընդհանուր սյուժեի մեջ նրանց դերը: Նա նաև «Գեղեցկուհին և հրեշը»-ի սյուժեն ստեղծեց։

Իր սկզբնական սցենարում նավակի անձնակազմը բաղկացած է փախած բանտարկյալներից, ովքեր առևանգում են Շիրլիին: Այն բանից հետո, երբ դինոզավրը հարձակվում է նրանց նավակի վրա և ջարդում այն, նրանք ապաստան են գտնում կղզում: Վրանում բանտարկյալը փորձում է բռնաբարել Շիրլիին։ Քոնգը հայտնվում է, փրկում Շիրլիին և նրան տանում իր քարանձավ: Սցենարի մեջ Ուոլասն ասում է, որ Քոնգը 30 ոտնաչափ բարձրություն ունի, ինչը նրան նմանեցնում է հսկա կապիկի: Այնուհետև Ջոնը և մնացած բանտարկյալները գնում են Շիրլիի հետևից՝ օգտագործելով գերանը՝ կիրճն անցնելու համար: Քոնգը հարձակվում է նրանց վրա, ինչի հետևանքով նրանք մահանում են, երբ տախտակը գլորվում է կիրճը: Քոնգը պայքարում և սպանում է տրիցերատոպսին (դինոզավրերի ցեղ): Դինոզավրներն ու պտերոդակտիլները (թռչող սողուն) հարձակվում են Քոնգի և խմբի վրա: Քոնգը Շերլիին տանում է լեռներում գտնվող իր ապաստանը, իսկ Ջեքը փրկում է նրան: Օգտագործելով գազային ռումբեր՝ արշավախումբը ոչնչացնում է Քոնգին։

Քոնգին հետ են բերում Նյու Յորք և դնում վանդակի մեջ։ Շիրլիի վրա առյուծներ և վագրեր են հարձակվում, որոնք Սենյորիտան էր դիտավորյալ բաց թողել: Քոնգը սպանում է կատուներին և տանում Շիրլիին: Նա բարձրանում է Էմփայր Սթեյթ կառուցը, որտեղ նրան կրակում են ինքնաթիռներից։ Կուպերը Ուոլասին ուղարկեց ներքին հուշագիր RKO-ից՝ առաջարկելով, որ Ջոնը համոզի ոստիկաններին չկրակել Քոնգի վրա Շիրլիին սպառնացող վտանգի պատճառով: «Խնդրում եմ, տեսեք, արդյոք նպատակահարմար եք համարում աշխատել մի թեմայի շուրջ, որտեղ Ջոնը կփորձի միայնակ փրկել Էմփայր Սթեյթ կառույցի տանիքին գտնվող Քոնգի պատանդներին, եթե ոստիկանությունը մեկ րոպեով դադարեցնի կրակոցները»: Քոնգը վերջապես սպանվում է, երբ կայծակը հարվածում է դրոշի սյունին, որի վրա նա կախված էր։ Ֆիլմի առաջին հանրային լուսանկարներում նշված է «Քոնգ» և «էդգար Ուոլասի կողմից» անվանումները, որտեղ ցուցադրվում են կայծակներով փոթորկված պատկերներ, որոնք Ուոլասը պատկերացրել էր։

Իր տարբերակում, վարդի թերթիկների պոկելը, նախատիպն էր այն բանի, թե ինչպես է Քոնգը Շիրլիի շորերը հանում։ Նրա աշխատանքը ներառում էր նաև ստորջրյա տեսարան՝ հարձակվող դինոզավրի տեսանկյունից, երբ այն մոտենում էր շրջված նավակին:

Այնուամենայնիվ, նրա 110 էջանոց սցենարը պարզապես սկզբնական նախագիծն էր, այլ ոչ թե վերջնական և ավարտված նկարահանման սցենարը:

Ուոլասի մահից հետո Ռութ Ռոզը հրավիրվեց աշխատելու այն սցենարի վրա, որը նա էր սկսել: Նա Շոդսաքի կինն էր և վերջնական սցենարում կարողացավ արդարացնել պրոդյուսերների սպասելիքները: Ռոզը ավելացրեց ծիսակատարության տեսարանը Գանգի կղզում՝ փոխարինելով Ուոլասի նախնական գաղափարը՝ Անն Դարոուի վրա բռնություն գործադրելու փորձը: Նա նաև ֆիլմի սկզբնական տեսարաններն ավելացրեց, որտեղ ներկայացվում են գլխավոր կերպարները և սյուժեն: Ջեյմս Աշմոր Քրիելմանըին, ով աշխատել էր «Ամենավտանգավոր խաղ» ֆիլմի սցենարի վրա՝ ֆիլմ, որի վրա Ուոլասը նախատեսում էր աշխատել իր մահվան պահին, նույնպես հրավիրեցին կատարել սցենարի բարելավում: Ռոզի և Քրիելմանի աշխատանքը եղել է Ուոլասի նախնական սցենարի վերամշակումը և այն տեսարանների փոխարինումը, որոնք չհաջողեցին իրականացնել սպասված կերպով:

Ուոլասի պատմության սկզբնական սցենարը հրատարակվել է 2013 թվականի «Ray Harryhausen - The Master of the Majicks, Volume 1: Beginnings and Endings» գրքում՝ Մայք Հանկինի կողմից[44]։ 2023 թվականին Ուոլասի սկզբնական սցենարը հրատարակվեց «KONG: An Original Screenplay by Edgar Wallace» գրքում, որը խմբագրել է Սթիվեն Ջոունսը[45]։

Այդ բնօրինակ սցենարը վերլուծվում և քննարկվում է «Մազոտ թաթով աղջիկը» գրքում (1976 թվական), որը խմբագրել են Ռոնալդ Գոթեսմանը, Հարրի Գեդուլդը և Մարկ Կոտա Վազը, «Քինգ Քոնգ»-ի ժամանակակից գրադարանի վերահրատարակման նախաբանում (2005):

1932 թվականի դեկտեմբերին Ուոլասի պատմությունն ու «Քոնգ» ֆիլմի սցենարը «վիպագրվել» կամ գրի են առնվել Դելոս Վ. Լովելեսի կողմից, ով ինքն էլ լրագրող և հեղինակ էր և անձամբ ծանոթ էր Կուպերին, երբ նրանք միասին աշխատում էին մի թերթում։ Այդ պատմությունը հրատարակվել է գրքի տեսքով՝ «Քոնգ» վերնագրով։ Լովելեսը հիմնականում Ռութ Ռոզի և Ջեյմս Ա. Քրիելմանի սցենարի վրա է հիմնվել։ «Քոնգ»-ի այս «վիպականացում»-ը, որը վերագրվում է Ուոլասին, Կուպերին և Լովելեսին, սկզբնապես հրատարակվել է Grosset and Dunlap հրատարակչության կողմից։ Գիրքը 2005 թվականին նորից հրատարակվել է Modern Library հրատարակչության կողմից, որը Random House-ի բաժին է, Գրեգ Բերի նախաբառով և Մարկ Կոտտա Վազի առաջաբառով, իսկ ԱՄՆ-ում՝ Penguin հրատարակչության կողմից։ Մեծ Բրիտանիայում Victor Gollancz հրատարակչությունը 2005 թվականին հրապարակել է կոշտ կազմով գիրքը։ Առաջին պարբերական հրատարակությունը հրապարակվել էր Bantam հրատարակչության կողմից 1965 թվականին ԱՄՆ-ում և Corgi հրատարակչության կողմից 1966 թվականին Մեծ Բրիտանիայում։ 1976 թվականին Գրոսեթը և Դանլապը վերահրատարակեցին վեպը թղթե և կոշտ կազմերով։ Այդ նույն տարում Tempo և Futura հրատարակչությունները նույնպես հրապարակեցին թղթե կազմով հրատարակություններ։ 2005 թվականին Blackstone Audio-ն թողարկեց գրքի խոսակցական տարբերակը որպես աուդիոգիրք ձայնասկավառակի վրա՝ ի թիվս այլոց՝ Ռեյ Բրեդբերիի, Հարլան Էլլիսոնի և Ռեյ Հարրիհաուզենի մեկնաբանությամբ։ Հարրիհաուզենը հայտարարել է, որ կարդացել է Ուոլասի բնօրինակ սցենարը։ 2005 թվականին լույս են տեսել նաև վեպի գերմանական և չեխական տարբերակները։

1933 թվականի հոկտեմբերի 28-ին Cinema Weekly ամսագիրը հրապարակեց «Քոնգ» կարճ պատմությունը, որը վերագրվել է Էդգար Ուոլասին և Դրեյկոթ Մոնտագու Դելիին (1888-1940): Դելը Ուոլասի հետ ծանոթ էր, քանի որ նրանք երկուսն էլ աշխատել էին բրիտանական թերթերում։ Սա կարելի է անվանել Ուոլասի և Կուպերի պատմության «իրագործում», որն իրականացվել էր Ռութ Ռոզի և Ջեյմս Ա. Քրիելմանի սցենարի հիման վրա, սակայն, ինչպես Ուոլասի նախնական տարբերակը, այն սկսվում է կղզուց։ Երկուսն էլ, Ուոլասը և Կուպերը, ստորագրել էին պայմանագիր, որը նրանց թույլատրում էր զարգացնել պատմությունը գրքի, կարճ պատմության կամ շարադրանքի տեսքով: Վալթեր Ֆ. Ռիպերգերն էլ գրել էր Ուոլասի և Կուպերի պատմության երկհատոր շարադրանքը Mystery ամսագրում՝ «Քոնգ» վերնագրով, որը հրատարակվել էր 1933 թվականի փետրվարի և մարտի համարներում:

Արևմտյան Գերմանիա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1959 թվականին դանիական Rialto Film արտադրական ընկերությունը, գործելով արևմտագերմանական Constantin Film դիստրիբյուտորի անունից, «Ծովակառույց խայտառակություն» վեպը վերածեց ֆիլմի: Սկզբնական հաջողությունը հանգեցրեց Rialto Film-ի կողմից գերմանական դուստր ընկերություն հիմնադրմանը, ինչը թույլ տվեց ձեռք բերել Ուոլասի վեպերի մեծամասնության իրավունքները և արտադրել ևս 38 ֆիլմ մինչև 1972 թվականը: Այդ ընթացքում Ուոլասի ավագ որդի Բրիանը նույնպես տեսավ իր 10 վեպերի էկրանավորումը՝ West-Berlin-ում հիմնված CCC-Filmkunst արտադրական ընկերության կողմից: Երկու ֆիլմաշարերն էլ տեղի էին ունենում ժամանակակից Բրիտանիայում, սակայն ամբողջությամբ նկարահանվել էին Արևմտյան Գերմանիայում և Արևմտյան Բեռլինում: Չնայած քննադատների բացասական կարծիքներին՝ ֆիլմերը դարձան երկրպագուների սիրելիները, երբեմն ցուցադրվելով գերմանական հեռուստաընկերություններում։

2004 թվականին Օլիվեր Կալկոֆեն նկարահանեց «խելագարը» ֆիլմը, որը նվիրված էր Ուոլասի հայտնի սև-սպիտակ ֆիլմերին։ Դրան մասնակցել են բազմաթիվ հայտնի կատակերգուներ։ 2007 թվականին Կալկոֆեն թողարկեց «նոր կինը» ֆիլմի շարունակությունը։

Գերմանիայում Ուոլասի գրքերը դեռևս տպագրվում են ավելի շատ, քան այլուր, և նրա աշխատանքները մշտապես հանրաճանաչ են այնտեղ[8]։

Գրական ստեղծագործություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Աֆրիկյան վեպեր (Sanders of the River series)

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Գետի Սանդերսը (1911) - կարճ պատմվածքներ տպագրված The Weekly Tale-Teller-ում, նկարահանված 1935 թ.
  • The People of the River (1911) - short stories published in The Weekly Tale-Teller
  • Աստղերի գետը (1913) - լիամետրաժ վեպ, որը ներկայացնում է Սանդերսի էպիզոդիկ տեսքը
  • Bosambo of the River (1914) - short stories published in The Weekly Tale-Teller
  • Ոսկորներ (1915) - The Weekly Tale-Teller-ում տպագրված պատմվածքներ
  • Թագավորի խաղաղության պահապանները (1917) - պատմվածքներ տպագրված The Windsor Magazine-ում
  • Լեյտենանտ ոսկորներ (1918) - The Windsor Magazine-ում տպագրված պատմվածքներ
  • Ոսկորները Լոնդոնում (1921) - The Windsor Magazine-ում տպագրված պատմվածքներ
  • Սանդի Արքաստեղծ (1922) - լիամետրաժ վեպ, որը տպագրվել է The Windsor Magazine-ում
  • Գետի ոսկորները (1923) - պատմվածքներ տպագրված The 20-Story Magazine-ում
  • Սանդերս (1926) - պատմվածքների ժողովածու
  • Կրկին Սանդերս (1928) - պատմվածքների ժողովածու

Շարքը հետմահու շարունակեց Ֆրենսիս Ժերարը.

  • Գետի Սանդերսի վերադարձը - պատմվածքների ժողովածու (1938)
  • Գետի օրենքը - պատմվածքների ժողովածու (1940)
  • Սանդերսի արդարադատությունը - պատմվածքների ժողովածու (1951)

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Encyclopædia Britannica
  3. ↑ 3,0 3,1 Internet Broadway Database — 2000.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Internet Movie Database — 1990.
  5. ↑ Lundy D. R. The Peerage
  6. ↑ «Edgar Wallace».
  7. ↑ 7,0 7,1 Films based on works by Edgar Wallace
  8. ↑ 8,0 8,1 «More at home abroad». The Economist. 1997 թ․ օգոստոսի 21.
  9. ↑ Dixon (1998), p. 73
  10. ↑ Կաղապար:DNZB
  11. ↑ 11,00 11,01 11,02 11,03 11,04 11,05 11,06 11,07 11,08 11,09 11,10 11,11 11,12 11,13 11,14 11,15 11,16 11,17 11,18 11,19 11,20 «Edgar Wallace». Dictionary of National Biography (Online ed.). 2011 թ․ հունվար.
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 «Past Masters: Edgar Wallace». Shot.
  13. ↑ «Index entry». FreeBMD. ONS. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 21-ին.
  14. ↑ Gänzl, Kurt. "Old Adam: or, when talent skips a generation", Kurt Gänzl's blog, 25 May 2018
  15. ↑ 15,00 15,01 15,02 15,03 15,04 15,05 15,06 15,07 15,08 15,09 15,10 Sutherland, John (2012). Lives of the Novelists: A History of Fiction in 294 Lives. Yale University Press. էջ 122. ISBN 978-0-300-18243-9.
  16. ↑ Teri Duerr (Summer 2013). «Edgar Wallace: The Man Who Wrote Too Much?». Mystery Scene.
  17. ↑ Lane, Margaret (1938). Edgar Wallace: The Biography of a Phenomenon (Limited ed.). University of Michigan. էջ 169.
  18. ↑ Martin, Andrew (2024 թ․ մարտի 11). «Little Englanders by Alwyn Turner review – portrait of a poignant interlude in British history». The Guardian. Վերցված է 2024 թ․ մարտի 17-ին.
  19. ↑ Pringle, David (1987). Imaginary People: A Who's Who of Modern Fictional Characters. London: Grafton Books. էջ 401. ISBN 0-246-12968-9.
  20. ↑ Adrian, Jack (1997 թ․ փետրվարի 11). «Obituary: Penny Wallace». The Independent. Վերցված է 2019 թ․ հոկտեմբերի 20-ին.
  21. ↑ «Edgar Wallace profile». Crime Time. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 23-ին.
  22. ↑ Dixon (1998), p. 79
  23. ↑ Dixon, Wheeler W. (1998). The Transparency of Spectacle: Meditations on the Moving Image. SUNY Press. էջ 72. ISBN 978-0-7914-3781-0.
  24. ↑ 24,0 24,1 Fowler, Christopher (2011 թ․ հոկտեմբերի 23). «Invisible Ink: No 99 – Edgar Wallace». The Independent. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 29-ին.
  25. ↑ McLaren, Angus (2002). Sexual Blackmail: A Modern History. Harvard University Press. էջ 332. ISBN 067400924X.
  26. ↑ Dixon (1998), p. 85
  27. ↑ «The Press: Odds & Ends». Time. 1931 թ․ օգոստոսի 31. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ դեկտեմբերի 15-ին.
  28. ↑ 28,0 28,1 Adrian, Jack (2000 թ․ հոկտեմբերի 27). «Obituary: Jenia Reissar». The Independent.
  29. ↑ «Edgar Wallace, The King of Thrillers». Archaeology in Marlow. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հունիսի 14-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 11-ին.
  30. ↑ Pace, Eric (1994 թ․ փետրվարի 21). «Margaret Lane, 86, British Writer on Beatrix Potter and the Brontes». The New York Times.
  31. ↑ Lane, Margaret (1938). Edgar Wallace: The Biography of a Phenomenon (Limited ed.). University of Michigan.
  32. ↑ 32,0 32,1 32,2 Dixon (1998) pp. 74–81
  33. ↑ Dixon (1998) pp. 74–79
  34. ↑ The Popular Press Companion to Popular Literature, Victor E. Neuburg, Popular Press, 1983, p196 978-0-87972-233-3
  35. ↑ Dixon (1998) pp. 73–79
  36. ↑ Dixon (1998) p. 87
  37. ↑ Blood on the Stage, 1925–1950: Milestone Plays of Crime, Mystery, and Detection, "Edgar Wallace", (2010) by Amnon Kabatchnik, Scarecrow Press, p15 978-0-8108-6963-9
  38. ↑ Hartnoll, Phyllis, ed. (1985) [1983]. The Oxford Companion to the Theatre. Oxford: Oxford University Press. էջ 876.
  39. ↑ Moskowitz, Sam (1962 թ․ նոյեմբեր). «Introduction, Planetoid 127». Fantastic Stories of Imagination. 11: 76.
  40. ↑ «Wallace, Edgar». The Encyclopedia of Science Fiction.
  41. ↑ «Between the Cover» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2020 թ․ փետրվարի 22-ին. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 22-ին.
  42. ↑ Wallace, Edgar. My Hollywood Diary. London: Hutchinson, 1932, p. 192.
  43. ↑ Wallace (1932) p. 202
  44. ↑ Hankin, Mike. Ray Harryhausen – The Master of the Majicks, Vol. 1: Beginnings and Endings. Los Angeles, CA: Archive Editions, 2013.
  45. ↑ Jones, Stephen. KONG: An Original Screenplay by Edgar Wallace (English and Russian Edition). PS Publishing, 2023.

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Clark, Neil Stranger than Fiction: The Life of Edgar Wallace, the Man Who Created King Kong, (The History Press, October 2014 (UK), February 2015 (US)) 978-0-7524-9882-9
  • Cox, J.R. "Edgar Wallace", in British Mystery Writers, 1860-1919, ed. B. Benstock, B. and Staley, T.F. (1988)
  • Curtis, Robert Edgar Wallace Each Way by (John Long, 1932)
  • Hankin, Mike Ray Harryhausen - Master of the Majicks, Volume 1: Beginnings and Endings (Archive Editions, LLC, 2013). Contains the complete first draft of the Kong screenplay by Edgar Wallace.
  • Jones, Stephen. KONG: An Original Screenplay by Edgar Wallace. (English and Russian Edition). PS Publishing, 2023.
  • Kabatchnik, Ammon "Edgar Wallace" in Blood on the Stage, 1925-1950: Milestone Plays of Crime, Mystery, and Detection (Scarecrow Press, 2010) pp. 7-16 978-0-8108-6963-9
  • Lane, Margaret Edgar Wallace, The Biography of a Phenomenon (William Heinemann, October 1938). Revised and reprinted in 1965. An abridged version was issued in Reader's Digest, Vol. 34, No. 205, May 1939.
  • Lofts, W.O.G. and Adley, D. The British Bibliography of Edgar Wallace (1969)
  • Nolan, J.E "Edgar Wallace" in Films in Review, 18 (1967), 71-85
  • Wallace, E. People: A Short Autobiography (1926)
  • Wallace, E My Hollywood Diary (1932)
  • Wallace, Ethel V. Edgar Wallace by His Wife (Hutchinson, 1932)

Հավելյալ հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Առցանց հրատարակություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Էդգար_Ուոլաս&oldid=10293668» էջից