Զիգմունտ Կրասինսկի

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Զիգմունտ Կրասինսկի
լեհ.՝ Zygmunt Krasiński
Ծննդյան անունլեհ.՝ Napoleon Stanisław Adam Feliks Zygmunt Krasiński
Ծնվել էփետրվարի 19, 1812(1812-02-19)[1][2][3][…]
ԾննդավայրՓարիզ
Վախճանվել էփետրվարի 23, 1859(1859-02-23)[1][2][3][…] (47 տարեկան)
Վախճանի վայրՓարիզ
ԳերեզմանOpinogóra Górna և Church of the Assumption in Opinogóra Górna
Գրական անունLe poète anonyme de la Pologne
Մասնագիտությունբանաստեղծ, գրող, դրամատուրգ և փիլիսոփա
Լեզուլեհերեն
Քաղաքացիություն Ֆրանսիա և  Ռուսական կայսրություն
ԿրթությունՎարշավայի համալսարան
ԱնդամակցությունԿրակովի գիտական ​​ընկերություն[4]
ԱմուսինEliza Krasińska?
ԶավակներWładysław Krasiński? և Maria Beatrix Krasińska?
Изображение автографа
 Zygmunt Krasiński Վիքիպահեստում

Նապոլեոն Ստանիսլավ Ադամ Ֆելիքս Զիգմունտ (Սիգիզմունդ) Կրասինսկի, լեհ.՝ Napoleon Stanisław Adam Feliks Zygmunt Krasiński, փետրվարի 19, 1812(1812-02-19)[1][2][3][…], Փարիզ - փետրվարի 23, 1859(1859-02-23)[1][2][3][…], Փարիզ), լեհ կոմս[5], բանաստեղծ, թատերագիր]], արձակագիր. համարվում է ռոմանտիզմի դարաշրջանի լեհ երեք մեծ բանաստեղծներից մեկը՝ Ադամ Միցկևիչի և Յուլիուշ Սլովացկու հետ մեկտեղ[6][7]։

Գրականություն մուտք է գործել 1828 թվականին՝ հանդես գալով որպես մռայլությամբ տոգորված գոթական հեքիաթների հեղինակ։ Արդեն իսկ այդ ժամանակ ի հայտ են եկել Կրասինսկու՝ որպես գրողի, առավել բնութագրական գծերը. տառապանքի, ոչնչացումի ու մահվան գաղափարներով խելահեղության աստիճանի տարված լինելը[8] և դրա հետ մեկտեղ ներքին կոնֆլիկտը, որի պատճառը կյանքի պայմանականությունների և ազգի ազատագրման համար ռոմանտիկ պայքարի միջև առկա հակասությունն էր։ Այդ ներքին, հոգեկան բախումներից ծնունդ են առել գրական բազմաթիվ երկեր, որոնք տոգորված են խելահեղությամբ, դժոխային պատկերներով, կրոնական ու սոցիալական աններդաշնակություններով։ Ավելի ուշ՝ 1847 թվականից հետո, Կրասինսկու ստեղծագործություններում ծայրահեղ վհատությանը փոխարինելու են եկել քրիստոնեական բարոյականության ուղերձները, մեսիական գաղափարները, աստվածաշնչյան սիրով միմյանց սիրելու բոցավառ կոչերը։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սերել է մագնատական հայտնի տոհմից. մայրը իշխանուհի Մարիա Ուրսուլա Ռաձիվիլն էր, հայրը՝ Վինցենտի Կրասինսկին (լեհ.՝ Wincenty Krasiński)[7], որ Նապոլեոն Բոնապարտի գեներալներից էր, հետո իրեն դրսևորել է որպես ռուսական կայսեր հավատարիմ հպատակ[9]։

Զիգմունտն ավարտել է Վարշավայի լիցեյը, այնուհետև իրավունք է ուսումնասիրել նախ՝ Վարշավայի, ապա Ժնևի համալսարանում։ Ժնևում ուսանելիս ծանոթացել է Ադամ Միցկևիչի հետ, ով էական դեր է խաղացել նրա գրական հայացքների ձևավորման գործում։ 1829 թվականից Կրասինսկին ապրել է արտասահմանում, հիմնականում Ֆրանսիայում ու Իտալիայում և միայն դեպքից դեպք է հայրենիք այցելել։

1838 թվականի դեկտեմբերին ծանոթացել է Մեչիսլավ Պոտոցկու կնոջ՝ Դելֆինայի հետ, ով երկար տարիներ դարձել է նրա ներշնչանքի աղբյուրը՝ մուսան։ Պահպանվել է նրանց նակակագրությունը՝ բաղկացած շուրջ 7 հարյուր նամակից[10]։ Գրողի էպիստոլյար ողջ ժառանգությունը մի քանի հատորով հրատարակվել է 1960-1970-ական թվականներին[11]։

Զիգմունտը, հոր ճնշմամբ[10], 1843 թվականի հուլիսի վերջերին ամուսնացել է ռուսական բանակի գեներալ-մայոր, կոմս Վլադիսլավ Բրանիցկու դստեր՝ կոմսուհի Էլիզա Բրանիցկայի (pl:Eliza Branicka (1820—1876) հետ[12], ով լեհական արքունիքի ֆրեյլիններից էր։ Ունեցել են երկուական որդի և դուստր։

Զիգմունտ Կրասինսկին մահացել է 1859 թվականի փետրվարի 23-ին Փարիզում, տուբերկուլյոզից։ Այդ կապակցությամբ հոգեհանգստյան ծես է կատարվել Փարիզում, Բեռլինում, Վարշավայում, Պոզնանում, Լվովում, Եվրոպայի մի շարք այլ քաղաքներում[13]։ Բանաստեղծի աճյունը տեղափոխվել է Կրասինսկիների տոհմի ազնվականական բույնը համարվող, լեհական Ցեխանուվ քաղաքի մոտ գտնվող Օպինոգուրա գյուղը, որտեղ ներկայումս գտնվում է ռոմանտիզմի թանգարանը[14]. ընդ որում՝ թանգարանային ցուցանմուշների զգալի մասն առնչվում է Զիգմունտ Կրասինսկու հետ։ Ամուսնու մահից մեկ տարի անց նրա այրի՝ Էլիզա Կրասինսկա-Բրանիցկան, ամուսնացել է Լյուդվիկ Յոզեֆ Կրասինսկու հետ (PL:Ludwik Józef Krasiński (1833—1895):

Ստեղծագործություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լեհական ռոմանտիզմի երեք մարգարե-բանաստեղծներից մեկը համարվող Զիգմունտ Կրասինսկին եռյակի մյուս անդամների՝ Ադամ Միցկևիչի և Յուլիուշ Սլովացկու համեմատ առավել պահպանողական էր սոցիալ-քաղաքական տեսակետից[15] և համարվում է նրանցից պակաս ազդեցիկ (իր գաղափարներով ու ստեղծագործությամբ)։

Կրասինսկին գրական առաջին գործերը գրել է Վարշավայում ուսանելու տարիներին։ Լույս ընծայած երախայրիքը եղել է «Ռայխստալների ընտանիքի գերեզմանը» (լեհ.՝ Grób rodziny Reichstalów, 1828) գրվածքը, որն ստեղծելիս հեղինակը հետևել է «սարսափ վեպի» ավանդույթներին և Վալտեր Սքոթի որոշ հնարքներին։ Վաղ շրջանի բանաստեղծություններում էլ նկատվում է Ջորջ Բայրոնի ազդեցությունը։

Առավել նշանակալի երկերը Կրասինսկին գրել է 1830-ական թվականներին։ Ինչպես Միցկևիչի ու Սլովացկու, այնպես էլ Կրասինսկու ներաշխարհի ու ստեղծագործության վրա խոր հետք է թողել 1830-1831 թվականների լեհական ապստամբությունը, որը դաժանորեն ճնշվել է ցարական զորքերի կողմից։ Արտասահմանում գտնվող Կրասինսկին հեղափոխական իրադարձությունների սկզբում ցանկացել է վերադառնալ հայրենիք, մասնակցել ապստամբական գործողություններին, բայց հետո ետ է կանգնել իր այդ մտադրությունից։ Հետագայում նա համարել է, որ սխալ էին թե՛ ապստամբները, թե՛ ապստամբությունը ճնշողները, և հայրենիքին օգտակար լինելու նպատակով՝ լեհական հարցի բարենպաստ լուծմանը փորձել է հասնել Հռոմի պապ Պիոս IX-ի և Ֆրանսիայի կայսր Նապոլեոն Երրորդի միջամտությանը դիմելով։ Կրասինսկու՝ այդ շրջանի գործերից առանձնապես լայն արձագանք է ստացել 1835 թվականին հրատարակած «Անաստվածային կատակերգություն» (լեհ.՝ «Nie-Boska Komedia» չափածո թատերգությունը, որը լույս էր ընծայել անանուն, ինչպես իր երկերի զգալի մասը, ինչի պատճառով նրան տրվել է «Լեհաստանի անանուն բանաստեղծ» մականունը (իր ստեղծագործություններն անանուն էր հրատարևակում ցարական ծառայության մեջ գտնվող հորը չվնասելու ցանկությունից ելնելով)։ Չնայած Կրասինսկու հետ շատ հարցերում ունեցած անհամաձայնություններին՝ Ադամ Միցկևիչը իր հեղինակած «Սլավոնական գրականությունների դասընթաց» («Kurs literatur slowianskich») գրքում «Անաստվածային կատակերգություն»-ը բնորոշել է որպես ռոմանտիզմի դարաշրջանի մեծագույն դրամաներից մեկի[16]։ Ընթերցողների ու գրականագետների բարձր գնահատանքին է արժանացել նաև «Իրիդիոն» (լեհ.՝ «Irydion», 1833—1836) դրաման, որի նյութը վերցված է Հին Հռոմի անկման շրջանից[16][17]։ Ինչպես «Անաստվածային կատակերգություն»-ը, այնպես էլ «Իրիդիոն»-ը մինչև օրս էլ շարունակում են բեմականացվել։

Կրասինսկու նշանակալից երկերից են համարվում նաև հետևյալ գործերը.

Քաղաքացիական ու փիլիսոփայական պոեզիայի դրսևորումներ հանդիսացող իր բանաստեղծություններում արտահայտելով մեսիական գաղափարներ՝ Կրասինսկին Լեհաստանը ներկայացնում է որպես «ժողովուրդների Քրիստոսի», լեհերին էլ՝ իբրև ընտրյալ ազգի, որին, իր կարծիքով, պետք է առաջնորդի արիստոկրատիան, ում նախկին նվաճումները արժանի են դարձնում ստանձնելու այդպիսի վեհ առաքելություն[16]։

Ստեղծագործական վերջին շրջանի աշխատանքներից հիշարժան է հատկապես «Գալիքի սաղմոսներ» (լեհ.՝ «Psalmy przyszłości»; 1845—1848) ժողովածուն, հանգավորված մի տրակտատ, որտեղ հեղինակը սուր քննադատության է ենթարկում հեղափոխական-դեմոկրատ Հենրիկ Կամենսկու հայացքները, դատապարտում, խարազանում է հակաֆեոդալական շարժումները և սոցիալական հեղափոխություն է կանխագուշակում։ Այս գրքում արտացոլված գաղափարների առնչությամբ գրական սուր բանավեճ է բորբոքվել Կրասինսկու և Յուլիուշ Սլովացկու միջև[16]։

Կրասինսկին ստեղծագործել է նաև ֆրանսերեն։ Նա լեհական ազգային մշակույթի ականավոր դեմքերից է, ում ստեղծագործություններից շատերը թարգմանվել են աշխարհի տասնյակ ժողովուրդմերի լեզուներով։

Երկեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Powieści gotyckie
  • Agaj-Han
  • Irydion[18]
  • Nie-Boska komedia
  • Przedświt[19]
  • Psalmy przyszłości[20]
  • Fantazja życia
  • Listy do Delfiny Potockiej
  • Na Sybir[21]

Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Զիգմունտ Կրասինսկու դիմանկարը. նկարիչ՝ Արի Շեֆեր, 1850 թ.
    Զիգմունտ Կրասինսկու դիմանկարը. նկարիչ՝ Արի Շեֆեր, 1850 թ.
  • Դելֆինա Պոտոցկա
    Դելֆինա Պոտոցկա
  • Էլիզա Բրանիցկան երեխաների հետ. նկարիչ՝ Ֆ. Վինտերհալտեր, 1853 թ.
    Էլիզա Բրանիցկան երեխաների հետ. նկարիչ՝ Ֆ. Վինտերհալտեր, 1853 թ.
  • Կրասինսկիների տոհմային դամբանը
    Կրասինսկիների տոհմային դամբանը
  • Ռոմանտիզմի թանգարանը Օպինոգուրա Գուրնա գյուղում
    Ռոմանտիզմի թանգարանը Օպինոգուրա Գուրնա գյուղում

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Internet Speculative Fiction Database — 1995.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
  4. ↑ http://tnk.krakow.pl/czlonkowie/krasinski-zygmunt/
  5. ↑ Cytuj książkę |autor = Jerzy Sewer Dunin Borkowski |tytuł = Almanach Błękitny |url = https://www.sbc.org.pl/dlibra/publication/5740/edition/5489/content?ref=desc |miejsce = Warszawa |data = 1908 |strony = 507–508
  6. ↑ cytuj|autor=Alina Witkowska, Ryszard Przybylski| tytuł= Romantyzm |rozdział=Zygmunt Krasiński |data=2003 |wydawca=PWN |miejsce=Warszawa |isbn=83-01-13848-3 |s=402
  7. ↑ 7,0 7,1 Биография на Крашински на сайта romantyzm.fm.interia.pl Արխիվացված 2014-04-05 Wayback Machine (посетен на 16.04.2014 г.)
  8. ↑ cytuj |autor= Zygmunt Krasiński| tytuł= Nie-Boska komedia |rozdział=Posłowie|autor r=Karolina Macios|data=2006 |wydawca=Zielona Sowa|miejsce=Kraków |isbn=83-7435-119-5 |s=81
  9. ↑ Биография на Крашински на сайта nie-boska-komedia.klp.pl (посетен на 16.04.2014 г.)
  10. ↑ 10,0 10,1 Cite web |url=https://day.kyiv.ua/ru/article/istoriya-i-ya/zigmund-krasinskiy-na-podole |title=Зигмунд Красинский на Подолье. к 200-летию великого польского поэта |access-date=2017-04-29 |archive-date=2020-08-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200815195248/https://day.kyiv.ua/ru/article/istoriya-i-ya/zigmund-krasinskiy-na-podole |deadlink=no
  11. ↑ Халина Фльоринска-Лялевич: Floryńska-Lalewicz, H. Zygmunt Krasiński. 2004 г. – Биография на Крашински на сайта culture.pl (посетен на 16.04.2014 г.)
  12. ↑ Анна Кубале: Kubale, Anna. Zygmunt Krasiński, hrabia, 1812 – 1859. – Биография на Крашински на сайта literat.ug.edu.pl (посетен на 16.04.2014 г.)
  13. ↑ Газета «CZAS»(չաշխատող հղում)(լեհ.)
  14. ↑ 150 lat temu zmarł Zygmunt Krasiński(չաշխատող հղում)(լեհ.)
  15. ↑ «Count Zygmunt Krasinski». newpoland.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ հոկտեմբերի 30-ին. Վերցված է 1 ноември 2007-ին.
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 16,3 Florynska-Lalewicz, Halina. «Profiles: Zygmunt Krasinski». Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ հոկտեմբերի 18-ին. Վերցված է 1 ноември 2007-ին.
  17. ↑ Gardner, Monica Mary. «Poland. A Study in National Idealism (стр.111)». Վերցված է 1 ноември 2007-ին.
  18. ↑ Cytuj |autor = Zygmunt Krasiński |tytuł = Irydion, Paryż 1836|data dostępu = 2018-07-21 |opublikowany =Polona|url = https://polona.pl/item/irydion,MjgyMTM3/4/#info:metadata
  19. ↑ Cytuj |autor = Zygmunt Krasiński |tytuł = Przedświt, Paryż 1843|data dostępu = 2018-07-21 |opublikowany =Polona|url = https://polona.pl/item/przedswit,MzEzNTM2Mg/3/#info:metadata
  20. ↑ Cytuj |autor = Zygmunt Krasiński |tytuł = Psalmy przyszłości, Paryż 1945|data dostępu = 2018-07-21 |opublikowany =Polona|url = https://polona.pl/item/psalmy-przyszlosci,MjgyNjQz/4/#info:metadata
  21. ↑ Cytuj |autor = Zygmunt Krasiński |tytuł = Na Sybir |data dostępu = 2022-02-01 |opublikowany = Genius |url = https://genius.com/Zygmunt-krasinski-na-sybir-annotated

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Базилевский А. Б. Призвание — сплин // Красинский З. Всегда и всюду, или молитва среди ночи. Поэзия, театр, проза. — М.: Вахазар; Пултуск: Гуманитарная академия, 2013. — 760 с.
  • Лавров А. В. Александр Блок и Зыгмунт Красинский // Литература и искусство в системе культуры. М., 1987.
  • Вячеслав Козляков. Владислав Ходасевич и Зыгмунт Красинский // Начало века. Из истории международных связей русской литературы. СПб., 2000. С.319-329.
  • Listy do Delfiny Potockiej. I. 1839–1843. Zygmunt Krasiński, przysposobił do druku Adam Żółtowski. Poznań 1930, wyd. Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
  • Listy do Delfiny Potockiej. II. 1843–1845. Zygmunt Krasiński, przysposobił do druku Adam Żółtowski. Poznań 1935, wyd. Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
  • Listy do Delfiny Potockiej. III. 1846–1848. Zygmunt Krasiński, przysposobił do druku Adam Żółtowski. Poznań 1938, wyd. Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
  • Władysław Günther (1959). Krasiński żywy: książka zbiorowa wydana staraniem Związku Pisarzy Polskich na Obcźynie (Polish). B. Świderski.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  • Grażyna Halkiewicz-Sojak; Bogdan Burdziej (2001). Zygmunt Krasiński – nowe spojrzenia (Polish). Wydawn. Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. ISBN 978-83-231-1293-8.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  • Maria Janion (1962). Zygmunt Krasiński: debiut i dojrzałość (Polish). Wiedza Powszechna.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  • Zygmunt Krasiński (2003). Wydalony z Parnasu: księga poświęcona pamięci Zygmunta Krasińskiego (Polish). Wydawn. Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. ISBN 978-83-7063-373-8.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  • Tadeusz Pini (1928). Krasiński: życie i twórczość (Polish). Wegner.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  • Zbigniew Sudolski (1989). Zygmunt Krasiński przypominany i żywy (Polish). Społeczny Komitet Budowy Pomnika Zygmunta Krasińskiego.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  • Stanisław Tarnowski (1893). Zygmunt Krasiński. Fundusz Nestora Rucewicza – via Internet Archive.: Volume 1, Volume 2)
  • Andrzej Waśko (2001). Zygmunt Krasiński: oblicza poety (Polish). Wydawn. Arcana. ISBN 978-83-86225-39-2.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիդարանը
Վիքիդարանը
Վիքիդարանը ունի բնօրինակ գործեր, որոնց հեղինակն է՝
Վիքիդարանի պատկերանիշը
Վիքիդարանի պատկերանիշը
Լեհերեն Վիքիդարանում կա այս հոդվածին վերաբերող բնօրինակ տեքստ:
Վիքիքաղվածքն ունի քաղվածքների հավաքածու, որոնք վերաբերում են
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Զիգմունտ Կրասինսկի» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Զիգմունտ_Կրասինսկի&oldid=9746616» էջից