Զեֆիր և Ֆլորա (բալետ)
| Զեֆիր և Ֆլորա | |
|---|---|
| Տեսակ | բալետ |
| Կոմպոզիտոր | Cesare Bossi? |
 Zephire et Flore Վիքիպահեստում | |
Զեֆիր և Ֆլորա (ֆր.՝ Flore et Zéphire), մեկ գործողությամբ անակրեոնային բալետ, որն ստեղծել և բեմադրել է Շառլ Դիդլոն։ Բալետը պատկանում է, այսպես կոչված, գործողության բալետին (ballet d’action), որտեղ սյուժեն կարևորվում է պլաստիկայից, իսկ վերջինս ենթարկվում է սյուժեին։
Զեֆիրի և Ֆլորայի երջանիկ սիրո մասին լեգենդը ոգեշնչել է և՛ նկարիչներին, և՛ պոետներին, և՛ երաժիշտներին։ Գոյություն ունի նաև նույն անվանումով օպերա, որի հեղինակն է Պ. Վրանիցկին։ Ռիկարդո Դրիգոյի «Ֆլորայի կենդանացումը» բալետը (բեմադրվել է Պետերբուրգում, խորեոգրաֆներ` Մարիուս Պետիպա և Լև Իվանով, 1894 թվականին ցուցադրվել է Պետերգոֆսկի պալատական թատրոնում, այնուհետև` Մարիինյան թատրոնում, բալետը վերաբեմադրվել է հենց այնտեղ, 2007 թվականին[1]), և Լ. Մյասինի «Զեֆիր և Ֆլորա» անվանումով բալետները ևս ստեղծվել են ըստ նույն սյուժեի։
Բալետի ստեղծման պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Այս բալետը նախ մտադրվել էր բեմադրել Շառլ Դիդլոն, 1795 թվականին, Լիոնում, երբ նա բեմադրում էր «Կերպարանափոխություն» բալետն (Lа métamorphose) ըստ հավաքական երաժշտության` նվիրված իր մանկավարժին` Ժան Դոբերվալին, որն էլ դարձել է «Զեֆիր և Ֆլորա» բալետի հիմքը[2]։ Սակայն բեմադրել ներկայացումը Լիոնում չի ստացվում բեմի փոքր լինելու և թատերական տեխնիկայի անկատարելության պատճառով։ Բեմադրության համար Շառլ Դիդլոյին անհրաժեշտ էին փոխակերպումներով, թռիչքներով, շատրվան արձակող և 18-րդ դարի համար այլ հրաշքներով հատուկ թատերական մեքենաներ, ինչը Լիոնի թատրոնում չկար։ Սակայն հաջորդ` 1796 թվականին բալետմայստերը, փրկվելով յակոբիններից, գնում է Լոնդոն և այնտեղ նա հնարավորություն է ունենում բեմադրել իր ներկայացումը։
Առաջին անգամ «Զեֆիր և Ֆլորա» բալետը ներկայացվել է Լոնդոնի թագավորական թատրոնում 1796 թվականի հուլիսի 7-ին` ըստ կոմպոզիտոր Չ. Բոսիի (Cesare Bossi) երաժշտության։ Հիմնական դերերում բալետմաստերն ու իր կինն էին[3]։
Այս բալետը հատուկ դեր է խաղացել Դիդլոյի ստեղծագործական կյանքում։ Նա միշտ վերադառնում էր դրան նոր բեմադրություններով, փոխում, կատարելագործում, առաջ էր բերում նոր կերպարներ, տարբեր կոմպոզիտորների երաժշտություններ և ներկայացնում էր տարբեր անուններով` «Զեֆիր և Ֆլորա», «Ֆլորա և Զեֆիր», «Թեթևամիտ Զեֆիր` պատժված և զսպված, կամ Ֆլորայի հարսանիքը»[2]։ Դիդլոն բեմադրել է իր բալետը Եվրոպայի տարբեր բեմերում, այդ թվում նաև` Պետերբուրգում, հետագայում բալետը թարմացվել է շատ խորեոգրաֆների կողմից։
Այս բալետն ունի ևս մեկ յուրահատկություն. մի քանի բալետի պատմաբաններ համարում են, որ հենց այդ բալետում է առաջին անգամ բալետի պարուհին կանգնել պուանտների վրա։ Մասնավորապես Յու. Բախրուշինը գրում է.
|
Կանացի դասական պարն այդ ժամանակաշրջանում հասել է մեծ զարգացման։ Այս առումով որոշիչ պահը եղել է «Ոտքի մատների վրա դիրքը», այդ դիրքը առաջ է բերել Դիդլոն և առաջին պարուհին, որը կատարել է այդ, հավանաբար եղել է Դանիլովան «Զեֆիր ևև Ֆլորա» բալետում 1808 թվականին ( Ոտքի մատների վրա կանգնելու բոլոր առաջին տեսարանները պատկանում են հենց «Զեֆիր և Ֆլորա» ներկայացմանը[4]): | 
|
Դա հաստատելու համար Յու. Բախրուշինը թարգմանում է Դիդլոյի 1815 թվականին Փարիզում բեմադրված «Զեֆիր և Ֆլորա» ներկայացման մասին ֆրանսիացի բալետի պատմաբան Կաստիլ Բլազայի խոսքերը. «Մենք թերթերից իմացանք, որ մեծ տիկինը` Գոսլեն, մի քանի վայրկյան կանգնել է մատների վրա, sur les pointes des pieds, որն մինչ այժմ չտեսնված է եղել»[4]։ Ճիշտ է` պուանտներ դեռ չկային, կատարողները կրում էին փափուկ սանդալներ։ Սակայն դա դեռ պուանտների վրա պար չէր։
Գործող անձիք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գործող անձանց ցանկը վերցվել է 1804 թվականի բեմադրությունից, որը տեղի է ունեցել Պետերբուրգի Էրմիտաժի թատրոնում[5] (Մի քանի բեմադրություններում հիշատակվում են նաև այլ կերպարներ)։
- Զեֆիր
- Ֆլորա
- Ամուր
- Վեներա
- Բախուս
- Հիմենեյ
- Գեղուղիներ
- Կլեոնիսա
- Ամինտա
- Էրիգոնա
- Ցեֆիսա
- Սատիր
- Սելեն
- Ֆավն
- Վակխանկա
- Ամուրներ, Զեֆիրներ, Նայադներ, Տրիտոններ, Սատիրներ, Նիմփաներ։
Սյուժե[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գլխավոր կերպարներն են գարնանային մեղմ քամու աստված Զեֆիրը, որն երբեմն փոթորիկ էր դառնում և Ֆլորան՝ բույսերի և պտուղների հովանավոր, գարնան և ծաղիկների նիմփան էր, որոնք սիրահարված էին միմիանց։ Սակայն Զեֆիրը չափազանց անհոգ էր և փոփոխական, մեկ հանկարծակի անհետանում էր, մեկ նույն կերպ հանկարծակի հայտնվում, մեկ հանդիպում է գեղեցկուհի նիմփային և մոռանալով ամեն ինչի մասին` սկսում է պարել նրանց հետ, իսկ նրանք պատրաստ են պատասխանել թեթևամիտ ու անկաշկանդ երիտասարդի սիրախաղին։ Սակայն խիստ Ամուրը որոշում է ինքն զբաղվել այդ գործով, Զեֆիրին սիրելիի հանդեպ ցուցաբերած անվճռականության և անբարոյականության մասին բացատրելով` նա փորձում է կարգավորել նրանց հարաբերությունները։ Ամեն ինչ բարեհաջող է ավարտվում՝ թեթևամիտ Զեֆիրն ամեն ինչ հասկանում է և Ֆլորային տանում է Հիմենայի մոտ։ Դիդլոն բեմադրությունում հատուկ նշանակություն է տվել բեմական էֆեկտներին՝ ծաղկող վարդի թփին, հանդիսատեսի աչքին հանկարծակի թռչող ամպի վերածվելուն, թռչող նիմփաներին և աստվածություններին, ցայտող շատրվանին, Վեներայի տաճարի ջրվեժին ... Այս ամենը ներկայացման մեջ գեղեցիկ պարի տեսարանային լրացումներ էին[5]։
Բեմադրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- 1796 թվականի հուլիսի 7` Լոնդոնի Նորին մեծության թատրոն, կոմպոզիտոր` Չ. Բոսի, նկարիչ` Լիպարոտի, Շառլ Դիդլո` Զեֆիր, Ռոզա Դիդլո` Ֆլորա
- 1804 թվական` Էրմիտաժի թատրոն, Սանկտ Պետերբուրգ, Ռուսաստան, նկարիչ` Կորսին, Կ. Դիդլո` Զեֆիր, Ռ. Դիդլո` Ֆլորա
- 1808 թվական` Էրմիտաժի թատրոն, Սանկտ Պետերբուրգ, կոմպոզիտոր` Կ. Կավոս, Դյուպրե` Զեֆիր, Դանիլովա` Ֆլորա (Յու. Բախրուշինը նշել է բալետի պարուհու առաջին ելույթը պուանտների վրա[4])
- 1812 թվականի ապրիլի 7՝ Լոնդոնի Կովենտ գարդեն արքունական թատրոն, երաժշտությունը՝ Ա. Վենյուայի, բալետմաստեր՝ Կ. Դիդլո
- 1815 թվականի դեկտեմբերի 12՝ Փարիզի Գրանդ օպերա, երաժշտությունը՝ Ա. Վենյուայի, նկարիչներ՝ Պ. Սիսերի և Մարշ, բալետմաստեր՝ Կ. Դիդլո, Ալբեր՝ Զեֆիր, Գոսելեն ավագ՝ Ֆլորա (Դիդլոն բեմադրություն կատարելու թույտվություն է ստացել այդ ժամանակ Փարիզի նախկին իշխան Կոնստանտին Պավլովիչի աջակցությամբ, ներկայացումներից մեկին ներկա էին գտնվել դաշնակից միապետերը և Լուի XVIII-ը, որն անձամբ է արտահայտել իր զարմանքն ու հիացմունքը մեծ խորեոգրաֆին[2], նաև հիշատակում է բալետի պարուհու առաջին բեմելը պուանտների վրա[4])
- 1818 թվականի հունվարի 2` Պետերբուրգ` Էրմիտաժի թատրոն, նկարիչ` Ս. Կոնդրատևև Կ. Բաբինի, նոր խմբագրությամբ, բալետմաստեր` Շառլ Դիդլո
- 1828 թվական հունվարի 18` Մեծ քարե թատրոն, երաժշտությունը` Կավոսի, նոր խմբագրությամբ, բալետմաստեր Կ. Դիդլո, Իստոմինա` Ֆլորա
- 1829 թվական` Մոսկվա` Մեծ թատրոն, ըստ կոմպոզիտորներ Կ. Կավոսի և Ն. Կուբիշտի երաժշտության (Ֆ. Գյուլեն Սոր` Ֆլորա)
- 1830 թվականի հուլիսի 3` Լոնդոնի Կովենտ գարդեն թատրոն, վերաբեմադրել է խորեոգրաֆ Շ. Դիդլոն, բալետմաստեր` Ֆիլիպո Տալիոնի, Մարիա Տալիոնի` Ֆլորա։ Հենց այդ ժամանակ է Մարիա Տալիոնին առաջին անգամ բեմ դուրս եկել կոշիկի նոր ձևով` հողաթափ-պուանտներով[6]։
- 1841 թվական, ապրիլի 19` Պետերբուրգի մեծ քարե թատրոն, վերաբեմադրություն, երաժշտությունը` ըստ Կավոսի և Վենյուի, բալետմաստեր` Ա. Տիտյուս և Կուզմինա, Է. Գրեդլյու` Զեֆիր, Անդրեևա Երկրորդ` Ֆլորա։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Пробуждение Флоры
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Большая биографическая энциклопедия, автор Вл. Греков
- ↑ «Театральная энциклопедия». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2011 թ․ մարտի 31-ին.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Ю.Бахрушин. «История русского балета». М., Сов. Россия, 1965, 249 с.)
- ↑ 5,0 5,1 «Зефир и Флора». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ հուլիսի 3-ին. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 14-ին.
- ↑ «Пуанты». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ մայիսի 12-ին. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 14-ին.