Զամբյուղ


Զամբյուղ, տարա, որն ավանդաբար պատրաստված է կոշտ մանրաթելերից և կարող է պատրաստվել մի շարք նյութերից, ներառյալ՝ փայտե ձողերը, ուղեցույցները և ձեռնափայտերը։ Չնայած զամբյուղների մեծ մասը պատրաստված է բուսական նյութերից, կարող են օգտագործվել նաև այլ նյութեր,ինչպիսիք են ձիու մազերը, կետոսկրը, կամ մետաղալարը։ Զամբյուղները սովորաբար հյուսվում են ձեռքով։ Որոշ զամբյուղներ փակվում են կափարիչով, իսկ մյուսները վերևում բաց են մնում։
Օգտագործում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Զամբյուղները ծառայում են ինչպես օգտակար, այնպես էլ գեղագիտական նպատակների։ Որոշ զամբյուղներ կրում են արարողակարգային, այնսինքն՝ կրոնական բնույթ[1]։ Մինչ զամբյուղները սովորաբար օգտագործվում են բերքահավաքի, պահեստավորման և տեղափոխման համար[2], մասնագիտացված զամբյուղները օգտագործվում են որպես մաղեր տարբեր նպատակների համար, ներառյալ խոհարարությունը, սերմերի կամ հացահատիկների մշակումը, խաղաքարերի, չախչախների, օդափոխիչների, ձկան թակարդների և լվացքի համար։
Պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հյուսած զամբյուղների գյուտից առաջ մարդիկ ծառի կեղևն օգտագործում էին պարզ տարաներ պատրաստելու համար։ Այս տարաները կարող էին օգտագործվել հավաքված սնունդ և այլ իրեր տեղափոխելու համար, բայց դրանք քանդվեցին ընդամենը մի քանի կիրառությունից հետո։ Հաջորդ քայլը կեղևի կամ այլ բուսական նյութի շերտեր հյուսելն է ՝ կեղևի տարաները պահելու համար, որին կհաջորդեն ամբողջությամբ հյուսված զամբյուղները։ Վերջին նորամուծությունը, ըստ երևույթին, զամբյուղներն են, որոնք այնքան ամուր են հյուսված, որ կարող են ջուր պահել։
Կախված հողի պայմաններից ՝ զամբյուղները կարող են պահպանվել կամ չպահպանվել հնագիտական գտածոներում։ Մերձավոր Արևելքի հուշարձանները ցույց են տալիս, որ հյուսելու տեխնիկան օգտագործվել է գորգեր և, հնարավոր է, նաև զամբյուղներ պատրաստելու համար, մ․թ․ա․ մոտ 8000 թվականին։ Հյուսված զամբյուղները թվագրվում են 7000 թվականին[1] Օազիսամերիկայում։ Հյուսման տեխնիկայով պատրաստված զամբյուղները տարածված էին մ․թ․ա․ 3000 թվականին։
Զամբյուղներն ի սկզբանե մշակվել են որպես բազմաֆունկցիոնալ անոթներ ՝ նյութեր տեղափոխելու և պահելու, ինչպես նաև տան շուրջ ցրված իրերը պահելու համար։ Տարածաշրջանում առկա բուսական աշխարհը ազդում է նյութի ընտրության վրա, որն իր հերթին ազդում է հյուսելու տեխնիկայի վրա։ Եղեգնարմավը և արմավենին կամ արմավենու ծառերի ընտանիքի այլ անդամները, բարեխառն շրջանների բարակ խոտերը և լայնատերև արևադարձային բրոմելիադները պահանջում են ոլորման և զամբյուղի մեջ հյուսելու տարբեր եղանակներ։ Զամբյուղներ պատրաստելու պրակտիկան վերածվել է արվեստի։ Արվեստի ազատությունը զամբյուղ արտադրողներին տրամադրում է գույների, նյութերի, չափերի, նախշերի և մանրամասների լայն տեսականի։
Գլխին զամբյուղ կրելը, մասնավորապես գյուղաբնակ կանանց կողմից, վաղուց է կիրառվել։ Հին հունական արվեստում դրա ներկայացումները կոչվում են Canephorae։
Փոխաբերական և գրական գործածություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]"Тo hell in a handbasket" արտահայտությունը նշանակում է արագ վատթարանալ ։ Այս օգտագործման ծագումը պարզ չէ։. "Զամբյուղ"[3] Սա ավելի հաճախ հանդիպում է բրիտանական անգլերենում։ «Զամբյուղը» վերաբերում է նաև տղամարդու միջանցքի ուռուցքին[3]։ «Զամբյուղ» բառը հաճախ օգտագործվում է խոսակցական «մի դրեք ձեր բոլոր ձվերը մեկ զամբյուղի մեջ»։ Այս առումով զամբյուղը հաջողության հասնելու շանսի փոխաբերություն է։
Նյութեր
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Զամբյուղ արտադրողները օգտագործում են նյութերի լայն տեսականի.
- Հյուսածո զամբյուղ (ավանդաբար պատրաստված ուռենուց, ռաթթանից, եղեգից և բամբուկից)
- Ծղոտ
- Պլաստիկ
- Մետաղ
- Բամբուկ
- Արմավենի
- Ածխածնային մանրաթել
Պատկերներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Տարբեր զամբյուղներ
-
Նախագահ Լինդոն Բ. Ջոնսոնը շների զամբյուղով
-
Պատից կախված ձեռագործ հյուսված զամբյուղ
-
Չորս տարբեր ոճերի զամբյուղներ
-
Զամբյուղներ - Դանֆորթի թանգարան - Ֆրամինգհեմ, ՄԱ
-
Ավանդական ձեռագործ բնիկ հնդկական Նու-ու-Չահ-Նուլթ ժողովուրդների զամբյուղների հավաքածու (Կանադայի խաղաղօվկիանոսյան հյուսիսարևմտյան ափի բնիկ ժողովուրդներ)
-
Վաճառվում են զամբյուղներ Մադագասկարից արևելք գտնվող Լա Ռեյունիոն կղզում
-
Վաճառվում են ծղոտե գլխարկներ և զամբյուղներ Զամբիայի Մեծ Արևելյան ճանապարհի Լուանգվա շրջադարձի վրա
-
Պահեստային զամբյուղ, Պոմո մարդիկ, (Կալիֆորնիայի բնիկ ժողովուրդ), Հոնոլուլուի արվեստի թանգարան
-
Կտրուկ զամբյուղ, Մաքահի մարդիկ, Հյուսիսարևմտյան Վաշինգտոն, 19-րդ դարի վերջից մինչև 20-րդ դարի սկիզբ, ոլորված և հյուսված արջի խոտ, շագանակ, մայրու կեղև
-
Նուտկա Մակահ զամբյուղներ - Փասիֆիք Գրով Բնական պատմության թանգարան
-
Եթովպացի կինը զամբյուղի մեջ սուրճի հատիկներ է հավաքում
-
Սերիական հնդկական կաթսա ձևով զամբյուղ (Հյուսիսային Մեքսիկա)
-
Որթատունկի կռում զամբյուղի կառուցման համար - Պոնպեի
-
Ինուպիական զամբյուղ կետ բեյլի հետ ծովի փղոսկրի եզրով, Բարոու, Ալյասկա
-
Սև մոխրի մանկական զամբյուղ Օդավա-Օջիբվե Քելլի եկեղեցու կողմից, Միչիգան
-
Յուրոկ զամբյուղներ Ռեդվուդ ազգային պարկի տարածքից, Կալիֆորնիա
-
Ավանդական արևմտյան Հուբեյի զամբյուղներ (Չինաստան)
-
Քաղցրավենիքի զամբյուղ՝ պատրաստված ծովափնյա Ջորջիայի կամ Հարավային Կարոլինայի Գուլլա մշակույթի կողմից, ԱՄՆ
-
Մեջքի պայուսակ՝ պատրաստված կեչու կեղևից։
-
Եգիպտական զամբյուղ, որը պահպանվում է Վիլանովա ի լա Գելտրու Վիկտոր Բալագուեր թանգարանի գրադարանում
-
Կինը բանջարեղենով լի զամբյուղ է կրում իր գլխին K R Market-ում, Բանգալոր, Հնդկաստան
-
Բանգլադեշի ժամանակակից բամբուկե զամբյուղներ
-
Զամբյուղ, որն օգտագործվում է Փենջաբում, Հնդկաստան
-
Իֆուգաո ժողովրդի զամբյուղները թանգարանում
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 «Hopi Basketry». Northern Arizona Native American Culture Trail. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 28-ին. Վերցված է 2011 թ․ նոյեմբերի 13-ին.
- ↑ «About Baskets». Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ սեպտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 2-ին.
- ↑ 3,0 3,1 «basket, n.». oed.com. Վերցված է 2015 թ․ մարտի 18-ին.
Աղբյուրներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Zepeda, Ofelia (1995). Ocean Power: Poems from the Desert. 0-8165-1541-7.
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Encyclopædia Britannica (անգլերեն). Vol. 3 (11th ed.). 1911. .
- Baskets, The Women's Committee of the Philadelphia Museum of Art
- Baskets at the University of Michigan Museum of Art Արխիվացված 2024-06-04 Wayback Machine
- Baskets at the Metropolitan Museum of Art
- Exhibition: "A Measure of the Earth: The Cole-Ware Collection of American Baskets" at the Smithsonian American Art Museum
- Study Lab: "Entwined with Life: Native American Basketry" at the Burke Museum of Natural History and Culture
![]() | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Զամբյուղ» հոդվածին։ |
|