Երիտասարդն ու մահը (բալետ)
Երիտասարդն ու մահը (ֆր.՝ Le Jeune Homme et la Mort), մեկ գործողությունից բաղկացած բալետ Յոհան Սեբաստիան Բախի «Պասսակալիա» երաժշտության հիման վրա։ Մտահղացումն ու լիբերտորն՝ Ժան Կոկտոյի, խորեոգրաֆն ու ստեղծումը՝ Ռոլանդ Պետիի[1]։
Լիբերտո[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բալետի համար հիմք է հանդիսացել ֆրանսիացի գրող Ժան Կոկտոյի բանաստեղծությունը։
Ստեղծման պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ըստ Ռոլան Պետիի, ներկայացման ստեղծման համար խթան է հանդիսացել Բորիս Կոխնոն։ Նա առաջարկեց Պետիին ստեղծել մեկ գործողությամբ բալետ խորեոգրաֆի ղեկավարությամբ գործող «Ելիսեյան դաշտերի բալետ» խմբի պարող Ժան Բաբիլեի մասնակցությամբ և խորհուրդ տվեց դիմել Ժան Կոկտոյին։
Կոկտոն ստեղծեց սյուժեն, ինչպես նաև Պետիին ցույց տվեց ապագա հերոսների բնութագրերը։ Նրան էր նաև պատկանում բալետի երաժշտական և դեկորատիվ ձևավորումը[2]։
Երաժշտություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բալետի ստեղծման ընթացքում կոկտոն փնտրում էր երաժշտության և ներկայացման փոխազդեցության նոր սկզբունքներ, որը կտարբերվեր ավանդական բալետց[3]։ Նա Պետիին իրավունք վերապահեց օգտագործել ցանկացած երաժշտություն։
Պետին ներկայացումը ստեծղեց “Ֆրենկին ու Ջոնին” ջազային հայտնի երգի զուգակցմամբ։ Պրեմիերայից առաջ Կոկտոն որոշեց, որ ներկայացումը պետք է ընթանա դասական երաժշտության զուգակցմամբ։ Արդյունքում, արդեն ավարտված ներկայացման համար ընտրվեց նոր երաժշտություն՝ Բախի “Պասսակալիան”[4]: Ընդ որում, բալետի առանձնահատկությունն այն է, որ պարային շարժումները զուտ մեխանիկորեն են զուգակցված երաժշտությանը և վերջինիս հետ համահունչ չեն[5]։
Գոյություն ունի լեգենդ, ըստ որի պրեմիերայի ժամանակ բալետի հեղինակները հանկարծակի հասկացան, որ պարային ներկայացումը կարող է չտեղավորվել երաժշտության տևողության հետ և առաջարկեցին պարողներին շտապել։
Այս լեգենդը հերքվեց Պետիի կողմից։ Նա ասաց, որ «Պասսակալիայի» ընտրման պատճառներից մեկն էլ այն է եղել, որ նրա տևողությունը իդելականորեն համապատասխանել է ներկայացման տևողությամնը։
Սկզբում Կոկտոն առաջարկեց «Պասսակալիայի» հետ միաժամանակ օգտագործել Մոցարտի “Կախարդական ֆլեյտա” օպերայից մի հատված, սակայն այն չիրագործվեց[3]։
Դեկորացիաներ և հագուստներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բալետի ձևավորմամբ զբաղվեց Կոկտոն։ Հեղինակները հնարավորություն չունեին երկրորդ պատկերում գիշերային Փարիզի բարդ դեկորացիաների ստեղծման համար, այդ պատճառով նրանք օգտագործեցին արդեն իսկ պատրաստի դեկորացիաներ “Մարտեն Ռումանյակ” ֆիլմից[5]։
Երիտասարդի հագուստն իրենից ներկայացնում է պարողի փորձերի հագուստը։ Մահվան հագուստը պատրաստվեց Քրիստիան Բերարի էսքիզի հիման վրա[5]։
Ներկայացումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
 Արտաքին տեսաֆայլեր
| |
|---|---|
|
|
Zizi Jeanmaire, Rudolf Nureyev ՅուԹյուբում - 1966 |
|
|
Mikhail Baryshnikov ՅուԹյուբում - В фильме «Белые ночи», 1985 |
|
|
Marie-Agnès Gillot and Nicolas Le Riche ՅուԹյուբում - 2005 |
Ելիսեյան դաշտերի բալետ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պրեմիերան կայացավ 1946 թվականի հունիսի 25-ին։
- Երիտասարդ՝ Ժան Բաբիլե
- Մահ՝ Նատալի Ֆիլիպպար, հետո՝ Զիզի Ժանմեր, Կլեր Սոմբեր
Բալետի ամերիկյան թատրոն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պրեմիերան կայացավ 1951 թվականի ապրիլի 9-ին Մետրոպոլիտեն օպերայի բեմում։
- Երիտասարդ՝ Ժան Բաբիլե
- Մահ՝ Նատալի Ֆիլիպպար
Լա Սկալա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պրեմիերան կայացավ 1955 թվականին։ Նոր ներկայացումը՝ 2006 թվականին։
- Երիտասարդ՝ Ռոբերտո Բոլլե
- Մահ՝ Դարսի Բասսել
Պետական փարիզյան օպերա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պրեմիերան կայացավ 1990 թվականին։
- Երիտասարդ՝ Կադեր Բելարբի
Մարիինյան թատրոն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պրեմիերան կայացավ 1998 թվականի մարտի 25-ին։
- Երիտասարդ՝ Ֆարուխ Ռուզիմատով, հետո՝ Վյաչեսլավ Սամոդուրով, Անդրիան Ֆադեև
- Մահ՝ Ուլյանա Լոպատկինա, հետո՝ Դիանա Վիշնյովա, Յուլիա Մախալինա
Մեծ թատրոն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պրեմիերան կայացավ 2010 թվականի հունիսի 4-ին։
- Երիտասարդ՝ Իվան Վասիլև
- Մահ՝ Սվետլանա Զախարովա, հետո՝ Սվետլանա Լունկինա
Փաստեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Քանի որ բալետրի պարային շարժումները չեն համապատասխանում երաժշտությանը, պարողներից չի պահանջվում իրենց շարժումները համաժամանակացնել երաժշտության տակտերի հետ։ Սրան հասնելու համար սովորաբար պարերը սկզբում փորձում են առանց երաժշտության զուգակցման։
Բալետի էկրանավորումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- 1955 — «Երիտասարդն ու մահը», դերերում՝ Ժան Բիբե, Կլեր Սոմբեր
- 1966 — «Երիտասարդն ու մահը», դերերում՝ Ռուդոլֆ Նուրիև, Զիզի Ժանմեր
- 1985 — «Սպիտակ գիշերներ», դերերում՝ Միխայիլ Բարիշնիկով, Ֆլորենս Ֆոր
- 2006 — «Երիտասարդն ու մահը», դերերում՝ — Նիկոլա Լե Ռիշ, Մարի-Անես Ժիլո
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- «Երիտասարդն ու մահը», Ռուդոլֆ Նուրիև
- Ռուսական պրեմիերա «Երիտասարդն ու մահը»
- Roland Petit: Le Jeune Homme et la Mort (Nicolas Le Riche, Marie Agnes Gillot; Paul Connelly, 2005)
- «Երիտասարդն ու մահը», Բարիշնիկով
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «Юноша и смерть». Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 14-ին. // Балет: Энциклопедия. — М.: Советская энциклопедия, 1981.
- ↑ Р. Пети. О замысле балета // Юноша и Смерть / Буклет к премьере спектакля Большого театра. — М.: Литературно-издательский отдел Большого театра, 2010. — С. 11. — 46 с
- ↑ 3,0 3,1 Шкарпеткина О. Ю. Мимодрама Жана Кокто «Юноша и Смерть» и её значение в современной хореографии.. Архивировано из первоисточника 14 сентября 2012. — Автореф. канд. дисс. М., 2011]
- ↑ Bach: Passacaglia and Fugue in C minor / Litton · Royal Philharmonic Orchestra · BBC Proms 2010
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Р. Пети. О замысле балета // Юноша и Смерть / Буклет к премьере спектакля Большого театра. — М.: Литературно-издательский отдел Большого театра, 2010. — С. 11. — 46 с.