Երիկամների աուտոսոմ դոմինանտ պոլիկիստոզ հիվանդություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Երիկամների աուտոսոմ դոմինանտ պոլիկիստոզ հիվանդություն
Polycystic kidneys, gross pathology 20G0027 lores.jpg
Տեսակհիվանդություն, հազվագյուտ հիվանդություն և հիվանդության կարգ
Բժշկական մասնագիտությունբժշկական գենետիկա
ՀՄԴ-9753.13
ՀՄԴ-10Q61
Commons-logo.svg Autosomal dominant polycystic kidney disease Վիքիպահեստում

Երիկամների աուտոսոմ դոմինանտ պոլիկիստոզ հիվանդություն, ամենատարածված, կյանքին վտանգ սպառնացող ժառանգական հիվանդություններից մեկն է և երիկամների ամենատարածված ժառանգական հիվանդությունը[1][2]:Այն կապված է մեծ միջընտանեկան և ներընտանեկան փոփոխականության հետ, ինչը մեծապես կարելի է բացատրել նրա գենետիկական տարասեռությամբ և փոփոխող գեներով։ Այն նաև ամենատարածվածն է երիկամների ժառանգական կիստոզային հիվանդություններից։ Մի խումբ խանգարումներ, որոնք ունեն հստակ պաթոգենեզ, որը բնութագրվում են երիկամային կիստաների և տարբեր արտաերիկամային դրսևորումներով, որոնք ներառում են կիստաներ այլ օրգաններում, օրինակ՝ լյարդ, սերմնաբշտեր, ենթաստամոքսային գեղձ և արախնոիդային թաղանթը, ինչպես նաև ներգանգային անևրիզմաները և դոլիխոէկտազիաները, աորտայի արմատները և անևրիզմաները, միտրալ փականի պրոլապսը և որովայնի պատի ճողվածքները[1][3][4]։ Երիկամների աուտոսոմ դոմինանտ պոլիկիստոզով հիվանդների 50%-ից ավելի մոտ, ի վերջո, զարգանում է երիկամների վերջնական փուլի հիվանդություն և պահանջում է դիալիզ կամ երիկամի փոխպատվաստում.[1][5]: Ենթադրվում էոր երիկամների աուտոսոմ դոմինանտ պոլիկիստոզ հիվանդությունը ազդում է աշխարհում յուրաքանչյուր 1000 անհատից առնվազն մեկի վրա՝ այս հիվանդությունը դարձնելով երիկամների ամենատարածված ժառանգական խանգարումը 1:2000 ախտորոշված տարածվածությամբ և 1:3000-1:8000 հաճախականությամբ համաշխարհային մասշտաբով[6][7][8][9][10]։

Նշաններ և ախտանիշներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կլինիկական դրսևորումներն են.

  • Գոտկատեղի սուր ցավ
  • Արյուն մեզի մեջ
  • Շոշափվող երիկամներ
  • Ենթարախնոիդալ արյունահոսություն (հատապտուղների անևրիզմա)
  • Հիպերտոնիա
  • Լյարդի կիստաներ
  • Ուրեմիա՝ երիկամների անբավարարության պատճառով
  • Երիկամների քրոնիկ հիվանդության անեմիա
  • Ուժեղանում է էրիթրոպոետինի սեկրեցիան

Երիկամների աուտոսոմ դոմինանտ պոլիկիստոզ հիվանդության նշաններն ու ախտանիշները հաճախ զարգանում են 30-40 տարեկանում[11]։

Գենետիկա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Երիկամների աուտոսոմ դոմինանտ պոլիկիստոզ հիվանդությունը գենետիկորեն հետերոգեն է՝պայմանավորված երկու գեների մուտացիաներով PKD1 (քրոմոսոմային շրջան՝ 16p13.3; մոտ 85% դեպքերի) և PKD2 (4q21; մոտ 15% դեպքերի)։ Մի քանի գենետիկ մեխանիզմներ, հավանաբար, նպաստում են հիվանդության ֆենոտիպային արտահայտմանը:Թեև ապացույցներ կան երկու վնասող մեխանիզմի մասին (2 PKD ալելների բողբոջային գիծ և սոմատիկ ապաակտիվացում), որը բացատրում է երիկամների և լյարդի կիստաների օջախային զարգացումը, հապլոանբավարարությունն ավելի հավանական է, որ բացատրի հիվանդության անոթային դրսևորումները[12][13][14][15]։ Բացի այդ, մկների նոր մոդելները, որոնք հոմոզիգոտ են PKD1 հիպոմորֆ 22 և 23 ալելների համար, և PKD2 +/− մկների մոտ երիկամային էպիթելային բջիջների աճի ցուցադրումը ցույց են տալիս, որ երկու վնասման մեխանիզմից բացի այլ մեխանիզմներ նույնպես նպաստում են կիստոզ ֆենոտիպին։

Երիկամների աուտոսոմ դոմինանտ պոլիկիստոզ հիվանդությունում տեղի է ունենում մեծ միջընտանեկան և ներընտանեկան փոփոխականություն:PKD1 մուտացիաներով անհատների մեծամասնությունը երիկամային անբավարարություն ունի մինչև 70 տարեկան, մինչդեռ PKD2 մուտացիաներով մարդկանց ավելի քան 50%-ն այդ տարիքում ունի երիկամային անբավարար ֆունկցիա (երիկամային հիվանդության վերջնական փուլի սկզբնավորման միջին տարիքը՝ 54,3 տարի PKD1-ով,74տարի PKD2-ով)[16]։

Երիկամային և արտաերիկամային դրսևորումների ծանրության մեջ նկատված էական ներընտանեկան փոփոխականությունը մատնանշում է գենետիկ և շրջակա միջավայրի փոփոխող գործոնները, որոնք կարող են ազդել երիկամների աուտոսոմ դոմինանտ պոլիկիստոզ հիվանդության արդյունքի վրա, և մոնոզիգոտ երկվորյակների և քույրերի միջև երիկամային ֆունկցիայի փոփոխականության վերլուծության արդյունքները հաստատում են գենետիկ մոդիֆիկատորների դերը այս հիվանդության մեջ[17]։ Ենթադրվում է, որ երիկամային հիվանդության վերջին փուլի տարիքային շեղումների 43-78%-ը կարող է պայմանավորված լինել ժառանգական փոփոխող գործոններով[18]։

Պաթոֆիզիալոգիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Երիկամների աուտոսոմ դոմինանտ պոլիկիստոզ հիվանդությամբ հիվանդների երիկամային ֆունկցիայի խանգարումը կլինիկորեն չի արտահայտվում մինչև 30-40տարեկան[5]։ Այնուամենայնիվ, ապացույցների մեծ մասը հուշում է, որ էպիթելում սկսվում է երիկամային կիստաների ձևավորումը[19]։ Կիստաները իսկզբանե ձևավորվում են որպես երիկամային խողովակի փոքր նոսրացումներ, որոնք այնուհետև ընդլայնվում են տարբեր չափերի հեղուկով լցված խոռոչներ ձևավորելու համար[19]:Կիստաների շարունակական աճը ապահովոում է մուտացիան պոլիցիստին գենի ալելներից մեկում, սոմատիկ երկրորդ հիթ, որը հանգեցնում է նորմալ ալելի կորստի, և երրորդ հիթը, որը կարող է լինել երիկամներում կիստաների տարածման պատճառ[20]։ Հիվանդության զարգացումը, խողովակների շարունակական նոսրացումը բջիջների տարածման, հեղուկի սեկրեցման և խողովակի տարանջատման միջոցով հանգեցնում է կիստաների ձևավորմանը[21][22]։

Երիկամների աուտոսոսմ դոմինաանտ պոլիկիստոզ հիվանդությունը շատ այլ հիվանդությունների հետ միասին, կարող է դասակարգվել հիվանդությունների ընտանիքի մեջ, որը հայտնի է որպես ցիլիոպաթիաներ[23]։ Երիկամային խողովակների էպիթելի բջիջները, ներառյալ նեֆրոնի բոլոր հատվածները և հավաքող խողովակները (բացառությամբ փոխկապակցված բջիջների) ցույց են տալիս մեկ հիմնական ցիլիում[24]։ Պոլիցիստին-1, սպիտակուցը որը կոդավորված է PKD-1ով ապահովում են ցիլիայի առաջացումը և նրա զգայնությունը արտաբջջայինհ փոփոխություններին, կալցիումական անցուղիների ակտիվացումը կապված է պոլիցիստին-2ի հետ՝կոդավորված PKD-2-ով[25]։

Էպիթելիալ բջիջների տարածումը և հեղուկի արտազատումը հանգեցնում է կիստաների առաջացմանը[26]։ Կիստաների առաջացման վաղ փուլերի ընթացքում կիստաները միացած են իրենց սնող խողովակին,երիկամի գլոմերուլյար ֆիլտրատը լցվում է կիստաներ։ Այս կիստաները մեծանում են մինչև 2 մմ տրամագիծ, հետո կիստան անջատվում է իրեն սնող խողովակից և դրանից հետո հեղուկը կարող է մուտք գործել կիստայի մեջ միայն տրանսէպիթելային սեկրեցիայի միջոցով[19]։

Կլինիկականորեն, երիկամային կիստաների թվի և չափի արագ աճը թարգմանվում է որպես երիկամների ծավալի պրոգրեսիվ աճ[1][19]։ Մայո կլինիկայի մասնագետների գլխավորած ուսումնասիրությունները բացահայտեցին, որ երիկամների աուտոսոմ դոմինանտ պոլիկիստոզ հավանդությամբ հիվանդների մեծ խմբում ընդհանուր առմամբ երիկամների ծավալը կազմում էր 1060 ± 642 մլ, միջին ավելացումը 3 տարվա ընթացքում կազմում էր 204մլ, կամ տարեկան 5.27%[27]:

Ախտորոշում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սովորաբար, երիկամների պոլիկիստոզ հիվանդության ախտորոշումն ի սկզբանե կատարվում է երիկամների պատկերման միջոցով՝ օգտագործելով ուլտրաձայնային հետազոտությունը,համակարգչային շերտագրումը կամ մագնիսառեզոնանսային շերտագրումը[28]։ Այնուամենայնիվ, մոլեկուլային ախտորոշումը կարող է անհրաժեշտ լինել հետևյալ իրավիճակներում. 1 -Երբ որոշակի ախտորոշում է պահանջվում երիտասարդ անհատների մոտ, օրինակ՝ մուտացիա կրող հարազատ ունեցող մարդը,հետազոտության անորոշ պատասխանի դեպքում, 2- բացասական ընտանեկան անամնեզը, հաշվի առնելով ֆենոտիպային համընկնումը մի քանի այլ երիկամների կիստոզ հիվանդությունների հետ,3- այն անձանց ում ընտանիքում հայտնաբերվել է պոլիկիստոզ հիվանդությունև 4- գենետիկական խորհրդատվություն պահանջող հիվանդների մոտ, հատկապես այն զույգերի մոտ, ովքեր ցանկանում են նախաիմպլանտացիոն գենետիկ ախտորոշում ունենալ[28][28][28][29][30]։

Մեծ էխոգեն երիկամների հայտանբերումը՝առանց հստակ մակրոսկոպիկ կիստաների հայտնաբերուման նորածնի/երեխայի մոտ, 50 %-ով բարձրացնում է պոլիկիստոզի զարգացման ռիսկը։ Երիկամների պոլիկիստոզի բացասական ընտանեկան անամնեզի, երիկամների երկկողմանի մեծացման և կիստաների առկայությունը՝ լյարդի կիստաների առկայությամբ կամ առանց դրա, ինչպես նաև այլ դրսևորումների բացակայությունը, որոնք հուշում են երիկամային կիստոզ տարբեր հիվանդությունների մասին, որոշակի ապացույցներ են տալիս ախտորոշման համար։ Որոշ դեպքերում ներգանգային անևրիզմաները կարող են լինել երիկամների պոլիկիստոզի հետ կապված նշան, և կարող է առաջարկվել սկրինինգ ներգանգային անևրիզմայի ընտանեկան անամնեզ ունեցող հիվանդների համար[31]։

Կլինիկականորեն հասանելի է մոլեկուլային գենետիկական հետազոտությունը վերլուծության կամ ուղղակի մուտացիայի հայտնաբերման համար. այնուամենայնիվ, գենետիկական հետերոգենւթյունը էական բարդություն է մոլեկուլային գենետիկական թեստավորման համար։ ԸՆտանիքներում որտեղ շատ են պոլիկիստոզով հիվանդները, պետք է թեստավորվեն՝ պարզելու համար, թե երկու հնարավոր գեներից որն է պատասխանատու յուրաքանչյուր ընտանիքում։ PKD1 և PKD2 գեների մեծ չափերն ու բարդությունը, ինչպես նաև ընդգծված ալելային հետերոգենությունը խոչընդոտներ են ստեղծում ԴՆԹ-ի ուղղակի վերլուծության միջոցով մոլեկուլային փորձարկման համար։ Թեստավորման զգայունությունը գրեթե 100% է երիկամների աուտոսոմ դոմիանտ պոլիկիստոզով բոլոր հիվանդների համար, ովքեր 30 տարեկան և ավելի են, և PKD1 մուտացիայով երիտասարդ հիվանդների համար,այս չափանիշները միայն 67 %-ով զգայուն են PKD2 մուտացիայով հիվանդների համար, ովքեր 30 տարեկանից փոքր են։

Բուժում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ներկայումս երիկամների պոլիկիստոզի համար հասանելի միակ դեղորայքային բուժումը իրենից ներկայացնում է երիկամների ընդհանուր ծավալի (TKV) մեծացման արագության նվազեցում՝ վազոպրեսինաային ընկալիչների 2 (V2) անտագոնիստների ՝տոլվապտանի միջոցով։ Տոլվապտանի բուժումը չի դադարեցնում հիվանդության զարգացումը, և հիվանդների մոտ ի վերջո զարգանում է երիկամային անբավարարություն։ Պալիատիվ բուժման եղանակները ներառում են սիմպտոմատիկ դեղամիջոցներ՝ոչ օփիոիդային և օփիոիդային ցավազրկողներ, որովայնիային/հետորովայնամզային ցավի համար։ Ցավազրկողների չենթարկվող ցավի դեպքում կատարվում են պարզ կամ բարդ վիրաբուժական միջամտություններ՝ երիկամային կիստայի ասպիրացիա, կիստայի դեկորտիկացիա, երիկամային դեներվացիա և նեֆրէկտոմիա, որոնք կարող են հանգեցնել վիրահատությանը բնորոշ բարդությունների՝ախտանշաններիի պրոգրեսիայի պոլիկիստոզով հիվանդների մոտ։ Քաշի թեթև կորուստը բարենպաստ է ազդում ցավի վրա՝ հետևաբար սննդակարգի և ապրելակերպի փոփոխությունները նույնպես լավ են անդրադառնում։

Միզամուղ դեղամիջոց[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2014 թվականին Ճապոնիան աշխարհում առաջին երկիրն էր, որը հաստատեց երիկամնների պոլիկիստոզի դեղորայքային բուժումը, որին հաջորդեցին Կանադան և Եվրոպան, որոնք հաստատեցին տոլվապտան դեղամիջոցը երիկամների պոլիկիստոզով հիվանդների համար 2015 թվականի սկզբին։ ԱՄՆ հավանություն տվեց տոլվապտանի օգտագործմանը որպես պոլիկստոզի բուժում 2018 թվականին։ Տոլվապտանը՝ միզամուղ դեղորայք է, վազոպրեսինային 2 (V2) ընկալիչների անտագոնիստ է։ Նախակլինիկական ուսումնասիրությունները ենթադրում էին, որ cAMP մոլեկուլը կարող է դեր ունենալ կիստաների մեծացման մեջ, իսկ կրծողների վրա կատարված ուսումնասիրությունները հաստատել են վազոպրեսինի դերը երիկամներում cAMP-ի մակարդակի բարձրացման գործում, ինչը հիմք է դրել կլինիկական հետազոտությունների անցկացման համար։ Երիկամների պոլիկիստոզ հիվանդության ռադիոլոգիկ նկարների ուսումնասիրող կոնսորցիումի տվյալներով,որը ղեկավարվում էր Մայո կլինիկայի կողմից, որն ընդգրկել է հիվանդներ աշխարհի 129 վայրերից 2007-2009 թվականներին, գնահատել է երիկամների ընդհանուր ծավալը՝ տոլվապտանի արդյունավետությունը ստուգելու համար:Այդ ուսումնասիրությունը ցույց տվեց երիկամի ընդհանուր ծավալի բարձրացման զգալի նվազում և երիկամային ֆունկցիայի անկման նվազեցում տոլվապտանով բուժումից հետո, այդ ուսումնասիրության արդյունքում դեղամիջոցի հաստատումը կա՛մ հետաձգվեց կարգավորող գործակալությունների կողմից, կա՛մ, ինչպես ԱՄՆ-ի դեպքում, ամբողջությամբ մերժվեց։

Սննդակարգ և ապրելակերպի փոփոխություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Երիկամների պոլիկիստոզի հետազոտությունները մկների մոդելների վրա, ցույց տվեցին որ սննդակարգը զգալիորեն ազդում է հիվանդության զարգազման վրա[32]։ Փորձը ցույց տվեց կետոզի ազդեցությունը հիվանդության զարգացման վրա, որը կարող է անհրաժեշտ քանակով արտադրվել սնման ժամանակի սահմանափակման, ծոմի, կետոնային դիետայի միջոցով, մկնիկի, առնետի և կատվի մոդելներով վրա[33][34]։ Կետոնային դիետայի ռեժիմը ոչ միայն դադարեցրեց հետագա հիվանդությունների առաջընթացը, այլ նաև հանգեցրեց առնետի մոդելի մեջ գտնվող կիստոզ հիվանդության մասնակի հետզարգացմանը[33][35][36]։ Կետոզը կարող է օգտակար լինել երիկամների պոլիկիստոզի դեպքում, քանի որ պոլիկիստոզի ժամանակ կիստայի բջիջներին բնորոշ է Վարբուրգի էֆֆեկտ՝ինչպես քաղծկեղի բջիջները, որը նրանց դարձնում է գլյուկոզ կախյալ,և անընդունակ մասնակցել ճարպաթթուների և կետոնների նյութափոխանակությանը[37]։ Համապատասխան դրան շիճուկում գլյուկոզայի մակարդակը ուղիղ կապված է հիվանդության պրոգրեսիայի հետ պոլիկիստոզով հիվանդների մոտ։ ԻՆչպես նաև երիկամների պոլիկիստոզով և տիպ 2 շաքարային դիաբետ ունեցող անձինք ունեն զգալիորեն ավելի մեծ երիկամների ծավալ, քան միայն պոլիկիստոզով հիվանդները, ավելորդ քաշը և ճարպակալումը նպաստում են պոլիկիստոզի ավելի արագ զարգացմանը[38].[39][39]։ Երիկամների պոլիկիստոզի ռետրոսպեկտիվ հետազոտությունները ցույվ տվեցին,որ պոլիկիստոզի ախտանիշները `ներառյալ ցավը, հիպերտոնիկ եւ երիկամային գործառույթը` բարելավվել են 131 հիվանդների մոտ, որոնք պահել են կետոնային դիետա 6 ամիս շարունակ։

Նատրիումը սահմանափակումը սննդում նպաստում է երիկամային վատացացած ֆունկցիայի լավացման, և հիվանդներին խորհուրդ է տրվում նատրիումի սահմանափակում սննդում[40]։ Սպիատակուցների ընդունման և պոլիկիստոզի զարգացման միջև կապ չի հայտնաբերվել[41]։

Ջրի օգտագործումը գտնում են որ լավ է պոլիկիստոզի դեպքում և խորհուրդ է տրվում[42][43]։ Ջրի մեծ քանակի օգտագործուման հիմնական մեխանիզմը կարող է կապված լինել վազոպրեսինային ընկալիչների վրա ազդեցությամբ, կամ կարող է պայմանավորված լինել երիկամային խողովակներում վնասակար միկրոբյուրեղների ձևավորման ճնշմամբ `լուծույթների նոսրացումով պայմանավորված, ինչպիսիք են կալցիումի օքսիդը, կալցիումի ֆոսֆատը և միզաթթուները[42][44]։

Օքսալատների կամ անօրգանական ֆոսֆատի սահմանափակումը սննդում ցույց է տրվել, որ արագացնում է պոլիկիստոզի զարգացումը մի քանի կրծողների մոդելներում։ Միզային աղերի ցածր մակարդակը երիկամների խողովակներում վնասակար բյուրեղների ձևավորման բնական անտագոնիստ է,և ցույց է տրվել կապը հ։ Իվանդության պրոգրեսիայի և միզայի աղերի ցածր մակարդակի միջև։

Ցավազրկող դեղամիջոցներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Երիկամների պոլիկիստոզով հիվանդների մոտ քրոնիկական ցավը հաճախ չի ենթարկվում պահպանողական, ոչ ինվազիվ բուժմանը, բայց ոչ օփիոիդային ցավազրկողները և պահպանողական միջամտությունները առաջին ընտրության միջոցներ են նախքան օփիոիդային ցավազրկողների օգտագործումը։ Եթե ցավը շարունակվում է, ապա վիրաբուժական միջամտությունները կարող են ուղղված լինել երիկամների կամ լյարդի կիստաներին՝ ուղղակիորեն լուծելու ցավի պատճառը վիրաբուժական տարբերակներով, ներառյալ երիկամային կիստաների դեկորտիկացիա, երիկամային դեներվացիա և նեֆրէկտոմիա[45]։

Երիկամային կիստայի ասպիրացիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Էթանոլային սկլերոթերապիայի միջոցով ասպիրացիան կարող է իրականացվել երիկամների պարզ ախտանշանային կիստաների բուժման համար, սակայն կարող է անիրագործելի լինել բազմակի կիստաներով հիվանդների դեպքում[46]։ Կատարվում է հետևյալ կերպ՝ հայտնաբերված կիստայի մեջ ասեղի միջմաշկային ներարկում՝ ուլտրաձայնային հսկողության ներքո, պարունակվող հեղուկի հետագա արտահոսքով։ Սկլերոթերապիան կիրառվում է հեղուկի կուտակումից խուսափելու համար, որը կարող է առաջանալ կիստայի մեջ, ինչը կարող է հանգեցնել ախտանիշի կրկնության[46][47]։

Կիստայի լապարասկոպիկ դեկորտիկացիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կիստայի լապարոսկոպիկ դեկորտիկացիա իրենից ներկայացնում է լապարոսկոպիկ վիրահատության միջոցով երիկամների մեկ կամ մի քանի կիստաների հեռացում, որի ընթացքում կիստաները ծակվում են, իսկ ավելի մեծ կիստաների արտաքին պատը հեռացվում է զգուշությամբ, որպեսզի չվնասվի երիկամային պարենխիման[48][49]:Այս միջամտությումը կարող է օգտակար լինել երիկամների պոլիկիստոզով հիվանդների ցավը թեթևացնելու համար և սովորաբար ցուցված է այն բանից հետո, երբ ավելի վաղ կիստայի ասպիրացիան հաստատել է, որ դեկորտիկացվող կիստան պատասխանատու է ցավի համար։ 90-ականներին անցկացված ոչ ռանդոմիզացված փորձարկումները ցույց են տվել, որ ախտանշանային պարզ երիկամային կիստաներով հիվանդները, որոնք ախտանշանների կրկնություն են ունեցել պարզ ասպիրացիայից հետո, կարող են ապահով կերպով ենթարկվել կիստայի դեկորտիկացիայի՝ վիրահատությունից հետո 17-ից 24 ամիս անց[48][50]։ Լապարոսկոպիկ դեկորտիկացիան ներկայացնում է երիկամային կիստաների կրկնության 5%՝ սկլերոթերապիայի միջոցով ստացված կրկնության 82%-ի համեմատ։

Նեյրոլիզ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Երիկամների պոլիկիստոզով հիվանդների քրոնիկական ցավի նոր բուժումը արևային հյուսակի նեյրոլիզն է[51][52]։ Սա ներառում է արևային հյուսակի քիմիական աբլացիա՝ նյարդաթելերի ժամանակավոր դեգեներացիա առաջացնելու համար։ Երբ նյարդաթելերը դեգեներացվում են, դա առաջացնում է նյարդային ազդակի փոխանցման ընդհատում։ Այս միջամտությունը եթե հաջողվում է, զգալի ցավազրկում է մի քանի օրից մինչև մի քանի տարի։ Գործընթացը կարող է կրկնել, երբ ախտահարված նյարդերը ապաքինվեն և ցավը կրկնվի[53]։

Նեֆրէկտոմիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Երիկամների պոլիկիստոզով հիվանդներից շատերը հիվանդության ունենում են բարդություններ ինչպիսիք են կիստաների արյունահոսությունը, կողային ցավը, կրկնվող վարակները, նեֆրոլիթիազը և ընդհանուր ախտանիշները (այսինքն՝ վաղ հագեցվածություն, սրտխառնոց և փսխում և որովայնում անհանգստության զգացում[54][55][56]։ Նման դեպքերում, նեֆրեկտոմիա կարող է ցուցվել բուժման չենթարկվող ախտանիշների ժամանակ կամ երբ երիկամների փոխպատվաստման նախապատրաստման ընթացքում հայտնաբերվում է, որ երիկամները գտնվում են կոնքում և բացառում է փոխպատվաստումը[55][56][57][58]։ Բացի այդ, նեֆրեկտոմիան կարող է իրականացվել կասկածելի չարորակ ուռուցքի առկայության դեպքում, քանի որ երիկամային բջիջների քաղցկեղը երկու-երեք անգամ ավելի հավանական է երիկամների պոլիկիստոզով բնակչության մոտ[56][59]։ Թեև երիկամների պոլիկիստոզի դեպքում նեֆրէկտոմիայի ցուցումները կարող են կապված լինել երիկամների չափի հետ, նեֆրեկտոմիայի հետ կապված որոշումը հաճախ ընդունվում է անհատական սկզբունքներով՝ առանց երիկամների չափի հատուկ չափանիշների։

Դիալիզ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Երիկամների պոլիկիստոզով հիվանդների բուժման համար կարող են օգտագործվել դիալիզի երկու եղանակներ՝ պերիտոնեալ դիալիզ և հեմոդիալիզ[60]:Համաճարակաբանական տվյալները ցույց են տալիս, որ երիկամների պոլիկիստոզը ազդում է հեմոդիալիզի ենթարկվող հիվանդների 5-13,4%-ի վրա Եվրոպայում և Միացյալ Նահանգներում, և մոտ 3%-ը՝ Ճապոնիայում[61][62][63]։ Պերիտոնեալ դիալիզը սովորաբար հակացուցված է երիկամների և լյարդի մեծ ծավալներով հիվանդների մոտ՝ միջամտությունների ժամանակ դիտվող դժվարությունների և հնարավոր բարդությունների պատճառով[64]։

Երիկամի տրանսպլանտացիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Երիկամների փոխպատվաստումն ընդունված է որպես երիկամների պոլիկիստոզով հիվանդների նախընտրելի բուժում՝երիկամային հիվանդության զարգացման վերջին փուլում։ Երիկամների փոխպատվաստման հերթացուցակում գտնվող ամերիկացի հիվանդներից (2011թվականի դեկտեմբերի դրությամբ) 7256-ը (8.4%) նշված են երիկամների պոլիկիստոզ հիվանդության պատճառով, իսկ 2011 թվականին կատարված 16055 երիկամի փոխպատվաստումներից 2057-ը (12.8%) կատարվել է երիկամների պոլիկիստոզով հիվանդներին[65]։

Կանխատեսում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Երիկամների պոլիկիստոզի ժամանակ կիստայի աստիճանական զարգացումը և մեծացումը հանգեցնում են երիկամների մեծացման, և հիվանդության սկզբնական փուլում ֆիլտրման արագությունը նորմալ է մնում տասնամյակներ շարունակ, մինչև երիկամների ֆունկցիան սկսում է աստիճանաբար վատանալ, ինչը դժվարացնում է հիվանդության ելքի վաղ կանխատեսումը[66]։ Բացի երիկամի ընդհանուր ծավալից ֆիլտրացիայի արագությունը նույնպես փորձնականորեն օգտագործվել է երիկամների պոլիկիստոզի զարգացումը կանխատեսելու համար:Երիկամների պոլիկիստոզով 590 հիվանդների ՀՇ կամ ՄՌՇ հետազոտությունների վերլուծությունից հետո, որոնք բուժվել են Մայոի երիկամների պոլիկիստոզ հիվանդությունների կենտրոնում, Իրազաբալը և գործընկերները մշակել են պատկերավորման վրա հիմնված դասակարգման համակարգ՝ կանխատեսելու համար ֆիլտրացիայի անկման արագությունը պոլիկիստոզով հիվանդների մոտ։ Այս պրոգնոստիկ մեթոդով հիվանդները բաժանվում են երիկամների աճի գնահատված տեմպերի հինգ ենթադասերի՝ ըստ երիկամի ընդհանուր ծավալի միջակայքերի (1A, <1.5%; 1B, 1.5–3.0%; 1C, 3.0–4.5%; 1D, 4.5–6.0%: և 1E, >6.0%)։ Ֆիլտրացիայի արագության անկումը զգալիորեն տարբերվում է հիվանդների բոլոր հինգ ենթադասերի միջև, ընդ որում 1E ենթադասում գտնվողների մոտ դիտվում է ամենաարագ անկումը:Երիկամների պոլիկիստոզով հիվանդների մահվան ամենատարածված պատճառներից են տարբեր վարակները (25%), անևրիզմայի պատռումը (15%) կամ սրտի կորոնար/հիպերտոնիկ հիվանդություն (40%)[67]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 «Autosomal dominant polycystic kidney disease»։ Lancet 369 (9569): 1287–1301։ April 2007։ PMID 17434405։ doi:10.1016/S0140-6736(07)60601-1 
  2. ↑ «What is ADPKD?»։ PKD Foundation (en-US)։ Վերցված է 2022-09-23 
  3. ↑ «Bilateral polycystic disease of the kidneys; a follow-up of two hundred and eighty-four patients and their families»։ Acta Medica Scandinavica. Supplementum 328: 1–255։ 1957։ PMID 13469269 
  4. ↑ «Autosomal dominant polycystic kidney disease: the last 3 years»։ Kidney International 76 (2): 149–168։ July 2009։ PMC 2812475։ PMID 19455193։ doi:10.1038/ki.2009.128 
  5. ↑ 5,0 5,1 «Clinical practice. Autosomal dominant polycystic kidney disease»։ The New England Journal of Medicine 359 (14): 1477–1485։ October 2008։ PMID 18832246։ doi:10.1056/NEJMcp0804458  ; Reprinted in «Autosomal dominant polycystic kidney disease and transplantation»։ Annals of Transplantation 14 (4): 86–90։ 2009։ PMC 2843931։ PMID 20009161 
  6. ↑ «The effect of tolvaptan on autosomal dominant polycystic kidney disease patients: a subgroup analysis of the Japanese patient subset from TEMPO 3:4 trial»։ Clinical and Experimental Nephrology 19 (5): 867–877։ October 2015։ PMID 25663351։ doi:10.1007/s10157-015-1086-2 
  7. ↑ «Prevalence and renal prognosis of diagnosed autosomal dominant polycystic kidney disease in Japan»։ Nephron 80 (4): 421–427։ December 1998։ PMID 9832641։ doi:10.1159/000045214 
  8. ↑ «Estimating prevalence in single-gene kidney diseases progressing to renal failure»։ Kidney International 58 (3): 925–943։ September 2000։ PMID 10972657։ doi:10.1046/j.1523-1755.2000.00250.x 
  9. ↑ «Tolvaptan in patients with autosomal dominant polycystic kidney disease»։ The New England Journal of Medicine 367 (25): 2407–2418։ December 2012։ PMC 3760207։ PMID 23121377։ doi:10.1056/NEJMoa1205511 
  10. ↑ «[Autosomal dominant polycystic kidney disease: is the treatment for tomorrow?]»։ Nephrologie & Therapeutique 10 (6): 433–440։ November 2014։ PMID 25086476։ doi:10.1016/j.nephro.2014.03.003 
  11. ↑ «Polycystic kidney disease»։ Mayo Clinic։ Վերցված է 2022-05-23 
  12. ↑ «A loss-of-function model for cystogenesis in human autosomal dominant polycystic kidney disease type 2»։ American Journal of Human Genetics 65 (2): 345–352։ August 1999։ PMC 1377933։ PMID 10417277։ doi:10.1086/302501 
  13. ↑ «Somatic mutation in individual liver cysts supports a two-hit model of cystogenesis in autosomal dominant polycystic kidney disease»։ Molecular Cell 2 (2): 247–251։ August 1998։ PMID 9734362։ doi:10.1016/s1097-2765(00)80135-5 
  14. ↑ «Pkd2 haploinsufficiency alters intracellular calcium regulation in vascular smooth muscle cells»։ Human Molecular Genetics 12 (15): 1875–1880։ August 2003։ PMID 12874107։ doi:10.1093/hmg/ddg190 
  15. ↑ «Drosophila Pkd2 is haploid-insufficient for mediating optimal smooth muscle contractility»։ The Journal of Biological Chemistry 279 (14): 14225–14231։ April 2004։ PMID 14732716։ doi:10.1074/jbc.M312223200 
  16. ↑ «Comparison of phenotypes of polycystic kidney disease types 1 and 2. European PKD1-PKD2 Study Group»։ Lancet 353 (9147): 103–107։ January 1999։ PMID 10023895։ doi:10.1016/s0140-6736(98)03495-3 
  17. ↑ «Comparison between siblings and twins supports a role for modifier genes in ADPKD»։ Kidney International 66 (6): 2132–2136։ December 2004։ PMID 15569302։ doi:10.1111/j.1523-1755.2004.66003.x 
  18. ↑ «Anticipation of age at renal death in autosomal dominant polycystic kidney disease (ADPKD)?»։ Nephrology, Dialysis, Transplantation 10 (9): 1603–1606։ 1995։ PMID 8559477 
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 19,3 «Kidney: polycystic kidney disease»։ Wiley Interdisciplinary Reviews. Developmental Biology 3 (6): 465–487։ 2014։ PMC 4423807։ PMID 25186187։ doi:10.1002/wdev.152 
  20. ↑ «Polycystic kidney disease and renal injury repair: common pathways, fluid flow, and the function of polycystin-1»։ American Journal of Physiology. Renal Physiology 293 (5): F1423–F1432։ November 2007։ PMID 17715262։ doi:10.1152/ajprenal.00275.2007 
  21. ↑ «Genetics and pathogenesis of polycystic kidney disease»։ Journal of the American Society of Nephrology 13 (9): 2384–2398։ September 2002։ PMID 12191984։ doi:10.1097/01.asn.0000028643.17901.42 
  22. ↑ «Polycystin-1 activation of c-Jun N-terminal kinase and AP-1 is mediated by heterotrimeric G proteins»։ The Journal of Biological Chemistry 277 (22): 19566–19572։ May 2002։ PMID 11912216։ doi:10.1074/jbc.M201875200 
  23. ↑ «The primary cilium as a complex signaling center»։ Current Biology 19 (13): R526–R535։ July 2009։ PMC 2814769։ PMID 19602418։ doi:10.1016/j.cub.2009.05.025 
  24. ↑ «Variation in age at ESRD in autosomal dominant polycystic kidney disease»։ American Journal of Kidney Diseases 51 (2): 173–183։ February 2008։ PMC 2747334։ PMID 18215695։ doi:10.1053/j.ajkd.2007.10.037 
  25. ↑ «The cell biology of polycystic kidney disease»։ The Journal of Cell Biology 191 (4): 701–710։ November 2010։ PMC 2983067։ PMID 21079243։ doi:10.1083/jcb.201006173 
  26. ↑ «Cyclic AMP promotes growth and secretion in human polycystic kidney epithelial cells»։ Kidney International 66 (3): 964–973։ September 2004։ PMID 15327388։ doi:10.1111/j.1523-1755.2004.00843.x 
  27. ↑ «Treatment strategies and clinical trial design in ADPKD»։ Advances in Chronic Kidney Disease 17 (2): 190–204։ March 2010։ PMC 4127876։ PMID 20219622։ doi:10.1053/j.ackd.2010.01.006 
  28. ↑ 28,0 28,1 28,2 28,3 «Diagnosis of autosomal dominant polycystic kidney disease using efficient PKD1 and PKD2 targeted next-generation sequencing»։ Molecular Genetics & Genomic Medicine 2 (5): 412–421։ September 2014։ PMC 4190876։ PMID 25333066։ doi:10.1002/mgg3.82 
  29. ↑ «Mutations in multiple PKD genes may explain early and severe polycystic kidney disease»։ Journal of the American Society of Nephrology 22 (11): 2047–2056։ November 2011։ PMC 3279997։ PMID 22034641։ doi:10.1681/ASN.2010101080 
  30. ↑ «Molecular diagnostics for autosomal dominant polycystic kidney disease»։ Nature Reviews. Nephrology 6 (4): 197–206։ April 2010։ PMC 4050432։ PMID 20177400։ doi:10.1038/nrneph.2010.18 
  31. ↑ «Should patients with autosomal dominant polycystic kidney disease be screened for cerebral aneurysms?»։ AJNR. American Journal of Neuroradiology 35 (1): 3–9։ January 2014։ PMC 7966475 ։ PMID 23292526։ doi:10.3174/ajnr.A3437 
  32. ↑ «A mild reduction of food intake slows disease progression in an orthologous mouse model of polycystic kidney disease»։ American Journal of Physiology. Renal Physiology 310 (8): F726–F731։ April 2016։ PMC 4835927։ PMID 26764208։ doi:10.1152/ajprenal.00551.2015 
  33. ↑ 33,0 33,1 «Ketosis Ameliorates Renal Cyst Growth in Polycystic Kidney Disease»։ Cell Metabolism 30 (6): 1007–1023.e5։ December 2019։ PMC 6904245 ։ PMID 31631001 ։ doi:10.1016/j.cmet.2019.09.012 
  34. ↑ «Ketosis slows the progression of PKD»։ Nature Reviews. Nephrology 16 (1): 1։ January 2020։ PMID 31654043 ։ doi:10.1038/s41581-019-0226-4 
  35. ↑ «Metabolic Reprogramming in Autosomal Dominant Polycystic Kidney Disease: Evidence and Therapeutic Potential»։ Clinical Journal of the American Society of Nephrology 15 (4): 577–584։ April 2020։ PMC 7133124 ։ PMID 32086281 ։ doi:10.2215/CJN.13291019 
  36. ↑ «Metabolism and mitochondria in polycystic kidney disease research and therapy»։ Nature Reviews. Nephrology 14 (11): 678–687։ November 2018։ PMID 30120380 ։ doi:10.1038/s41581-018-0051-1 
  37. ↑ «Ketosis Ameliorates Renal Cyst Growth in Polycystic Kidney Disease»։ Cell Metabolism 30 (6): 1007–1023.e5։ December 2019։ PMC 6904245 ։ PMID 31631001 ։ doi:10.1016/j.cmet.2019.09.012 
  38. ↑ «The impact of type II diabetes mellitus in patients with autosomal dominant polycystic kidney disease»։ Nephrology, Dialysis, Transplantation 27 (7): 2862–2865։ July 2012։ PMC 3398061։ PMID 22207329։ doi:10.1093/ndt/gfr744 
  39. ↑ 39,0 39,1 «Overweight and Obesity Are Predictors of Progression in Early Autosomal Dominant Polycystic Kidney Disease»։ Journal of the American Society of Nephrology 29 (2): 571–578։ February 2018։ PMC 5791072 ։ PMID 29118087։ doi:10.1681/ASN.2017070819 
  40. ↑ «Salt, but not protein intake, is associated with accelerated disease progression in autosomal dominant polycystic kidney disease»։ Kidney International 98 (4): 989–998։ October 2020։ PMID 32534051 ։ doi:10.1016/j.kint.2020.04.053 
  41. ↑ «Salt, but not protein intake, is associated with accelerated disease progression in autosomal dominant polycystic kidney disease»։ Kidney International 98 (4): 989–998։ October 2020։ PMID 32534051 ։ doi:10.1016/j.kint.2020.04.053 
  42. ↑ 42,0 42,1 «Crystal deposition triggers tubule dilation that accelerates cystogenesis in polycystic kidney disease»։ The Journal of Clinical Investigation 129 (10): 4506–4522։ July 2019։ PMC 6763267 ։ PMID 31361604 ։ doi:10.1172/JCI128503 
  43. ↑ «Low-Osmolar Diet and Adjusted Water Intake for Vasopressin Reduction in Autosomal Dominant Polycystic Kidney Disease: A Pilot Randomized Controlled Trial»։ American Journal of Kidney Diseases 68 (6): 882–891։ December 2016։ PMC 5123924 ։ PMID 27663039։ doi:10.1053/j.ajkd.2016.07.023 
  44. ↑ «Crystal deposition aids cystogenesis»։ Nature Reviews. Nephrology 15 (12): 730։ December 2019։ PMID 31551591 ։ doi:10.1038/s41581-019-0215-7 
  45. ↑ «Management of pain in autosomal dominant polycystic kidney disease and anatomy of renal innervation»։ The Journal of Urology 193 (5): 1470–1478։ May 2015։ PMID 25534330։ doi:10.1016/j.juro.2014.10.124 
  46. ↑ 46,0 46,1 «Treatment of symptomatic simple renal cysts by percutaneous aspiration and ethanol sclerotherapy»։ BJU International 96 (9): 1369–1372։ December 2005։ PMID 16287460։ doi:10.1111/j.1464-410X.2005.05851.x 
  47. ↑ «A comparison of aspiration and sclerotherapy with laparoscopic de-roofing in the management of symptomatic simple renal cysts»։ BJU International 92 (6): 610–613։ October 2003։ PMID 14511045։ doi:10.1046/j.1464-410x.2003.04417.x 
  48. ↑ 48,0 48,1 «Laparoscopic marsupialization of symptomatic polycystic kidney disease»։ The Journal of Urology 156 (1): 22–27։ July 1996։ PMID 8648810։ doi:10.1016/s0022-5347(01)65927-5 
  49. ↑ «Approach to decortication of simple cysts and polycystic kidneys»։ Journal of Endourology 14 (10): 821–827։ December 2000։ PMID 11206615։ doi:10.1089/end.2000.14.821 
  50. ↑ «[Percutaneous echo-guided drainage and sclerotherapy of symptomatic renal cysts: critical comparison with laparoscopic treatment]»։ Archivio Italiano di Urologia, Andrologia 68 (5 Suppl): 27–30։ December 1996։ PMID 9162369 
  51. ↑ «Novel treatment protocol for ameliorating refractory, chronic pain in patients with autosomal dominant polycystic kidney disease»։ Kidney International 91 (4): 972–981։ April 2017։ PMID 28159317։ doi:10.1016/j.kint.2016.12.007 
  52. ↑ «Percutaneous neurolytic celiac plexus block»։ Seminars in Interventional Radiology 30 (3): 318–321։ September 2013։ PMC 3773031։ PMID 24436554։ doi:10.1055/s-0033-1353485 
  53. ↑ «Response to repeat echoendoscopic celiac plexus neurolysis in pancreatic cancer patients: A machine learning approach»։ National Library of Medicine։ Վերցված է 5 January 2023 
  54. ↑ «Management of ESRD in patients with autosomal dominant polycystic kidney disease»։ Advances in Chronic Kidney Disease 17 (2): 164–172։ March 2010։ PMID 20219619։ doi:10.1053/j.ackd.2009.12.006 
  55. ↑ 55,0 55,1 «Selective, concurrent bilateral nephrectomies at renal transplantation for autosomal dominant polycystic kidney disease»։ The Journal of Urology 177 (6): 2250–4; discussion 2254։ June 2007։ PMID 17509331։ doi:10.1016/j.juro.2007.01.146 
  56. ↑ 56,0 56,1 56,2 «Maximal kidney length predicts need for native nephrectomy in ADPKD patients undergoing renal transplantation»։ Canadian Urological Association Journal 8 (7–8): 278–282։ July 2014։ PMC 4137014։ PMID 25210553։ doi:10.5489/cuaj.2128 
  57. ↑ «End stage polycystic kidney disease: indications and timing of native nephrectomy relative to kidney transplantation»։ The Journal of Urology 174 (6): 2284–2288։ December 2005։ PMID 16280813։ doi:10.1097/01.ju.0000181208.06507.aa 
  58. ↑ «[Place of nephrectomy in patients with autosomal dominant polycystic kidney disease waiting for renal transplantation]»։ Progres en Urologie 18 (10): 642–649։ November 2008։ PMID 18971106։ doi:10.1016/j.purol.2008.06.004 
  59. ↑ «Prevalence of renal cell carcinoma in patients with autosomal dominant polycystic kidney disease and chronic renal failure»։ Urology 74 (3): 631–634։ September 2009։ PMID 19616833։ doi:10.1016/j.urology.2009.02.078 
  60. ↑ «Polycystic kidney size and outcomes on peritoneal dialysis: comparison with haemodialysis»։ Clinical Kidney Journal 7 (2): 138–143։ April 2014։ PMC 4377775։ PMID 25852862։ doi:10.1093/ckj/sft171 
  61. ↑ «Frequency and clinical profile of patients with polycystic kidney disease in southern Brazil»։ Renal Failure 30 (2): 169–173։ 2008։ PMID 18300116։ doi:10.1080/08860220701810265 
  62. ↑ «Polycystic kidney disease»։ The New England Journal of Medicine 350 (25): 2622; author reply 2622։ June 2004։ PMID 15201424։ doi:10.1056/NEJM200406173502519 
  63. ↑ «Clinical pattern of adult polycystic kidney disease in a northeastern region of Italy»։ Clinical Nephrology 72 (4): 259–267։ October 2009։ PMID 19825331։ doi:10.5414/CNP72259 
  64. ↑ «Peritoneal Dialysis is Limited by Kidney and Liver Volume in Autosomal Dominant Polycystic Kidney Disease»։ Therapeutic Apheresis and Dialysis 19 (3): 207–211։ June 2015։ PMID 25612237։ doi:10.1111/1744-9987.12272 
  65. ↑ «OPTN/SRTR 2011 Annual Data Report: kidney»։ American Journal of Transplantation։ 13 Suppl 1 (Suppl 1): 11–46։ January 2013։ PMC 5527691 ։ PMID 23237695։ doi:10.1111/ajt.12019 
  66. ↑ «Polycystic kidney disease: Kidney volume--a crystal ball for ADPKD prognosis?»։ Nature Reviews. Nephrology 10 (9): 485–486։ September 2014։ PMID 25092148։ doi:10.1038/nrneph.2014.132 
  67. ↑ Robbins and Cotran Pathologic Basis of Disease (Ninth ed.)։ Philadelphia, PA։ 2015։ էջ 947։ ISBN 978-1-4557-2613-4։ OCLC 879416939 
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Երիկամների_աուտոսոմ_դոմինանտ_պոլիկիստոզ_հիվանդություն&oldid=8611421» էջից