Երեք ընկեր (վեպ)

Երեք ընկեր; գերմ.՝ Drei Kameraden
Հեղինակ	Էրիխ Մարիա Ռեմարկ
Տեսակ	գրական ստեղծագործություն
Ժանր	պատերազմական գեղարվեստական ստեղծարործություն
Բնօրինակ լեզու	գերմաներեն
Նախորդ	Վերադարձ
Երկիր	Գերմանիա
Հրատարակման վայր	Գերմանիա
Հրատարակիչ	Little, Brown and Company
Հրատարակման տարեթիվ	դեկտեմբեր 1936
Թարգմանիչ	Արթուր Ուեսլի Ուին
Վիքիքաղվածք	Երեք ընկեր

Երեք ընկեր (գերմ.՝ Drei Kameraden), գերմանացի գրող Էրիխ Մարիա Ռեմարկի վեպը։ Առաջին անգամ հրատարակվել է 1936 թվականին։

Այն գրված է առաջին դեմքով՝ գլխավոր հերոս Ռոբերտ Լոկամպի կողմից, որի ինչ-որ չափով խորտակված աշխարհայացքը կյանքի հանդեպ առաջացել է այն սարսափելի կյանքի փորձի հետևանքով, որը նա ձեռք է բերել Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ Ֆրանս-գերմանական խրամատներում։ Նա իր այս փորձը կիսում է Օտտո Կեստերի և Լենց Գոտֆրիդի՝ իր երկու ընկերների հետ, որոնց հետ նա աշխատեցնում էր մեքենաների վերանորոգման արհեստանոց 1920-ական թվականներին Բեռլինում (հավանաբար)։ Ռեմարկը գրել է այս վեպը, երբ վտարանդի էր և այն առաջին անգամ հրատարակվել է գերմաներենով՝ որպես Drei Kameraden, շուտով հաջորդել է նաև անգլերեն թարգմանությունը Գուդ Հաուսքիփինգ (Good Housekeeping) ամսագրում 1937 թվականի հունվար ամսից մինչև մարտ ամիսը, իսկ գիրքը լույս է տեսել նույն տարում։ Գերմաներենի առաջին տարբերակը հրատարակվել է 1938 թվականին վտարանդի հրատարակիչ Կուերիդոի Querido կողմից Ամստերդամում, բայց Գերմանիայում հրատարակվել է միայն 1951 թվականին։

Բովանդակություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քաղաքը, որի անունը չի նշվում (այնուամենայնիվ, հավանական է, որ այն Բեռլինն է), լի է մեծ թվով աճող գործազուրկ ամբոխով և ամենուրեք նկատելի են աճող բռնություններ։ Վեպը սկսվում է մի տեսարանով, որտեղ ներկայացվում է բարում հավաքված անառողջ հասարակություն, անբարոյական կանայք ազատ շփվում են պատերազմը վերապրած անհույս թափառաշրջիկների հետ։ Մինչ Ռոբբին և իր ընկերները կարողանում են ապրուստի միջոց հայթայթել մեքենաներ վերանորոգելով և տաքսի վարելով, տնտեսության գոյատևումը քաղաքում օրեցօր ավելի դժվար էր դառնում։ Հենց այս միջավայրում է, երբ Ռոբերտը հանդիպում է Պատրիցիա Խոլմանին՝ մի առեղծվածային, գեղեցիկ երիտասարդ կնոջ, որը պատկանում է հասարակության միջին խավին։ Նրանց սերը սաստկանում է, երբ Ռոբերտը ներկայացնում է Պատրիցիային իր՝ արշավներում և բարերում անցկացվող կյանքը և Ռոբերտի մերժողական վերաբերմունքը փոխվում է, երբ նա հասկանում է, թե ինչքան Պատի կարիքն ունի։ Պատմությունը կտրուկ շրջադարձ է ունենում, երբ Պատը ծովում, ամառային հանգստի ժամանակ տառապում է թոքերի մահացու արյունահոսությամբ։ Ռոբբին և Պատը միասին են մնում, բայց Պատի օրերը հաշված են, քանի որ նա պետք է մեկնի Շվեյցարիայի առողջարան։ Նրանց երջանկության այս ժամանակավոր սահմանափակումն է, որ նրանց միասին եղած ժամանակը դարձնում է այնքան թանկագին։ Պատի Շվեյցարիա մեկնելուց հետո քաղաքական իրավիճակը քաղաքում ակտիվանում է, և Լենցը՝ նրա ընկերներից մեկը սպանվում է պայքարատենչ մարդկանց կողմից։ Գրքում նշված չէ սպանողի իրական անունը, բայց ենթադրվում է, որ եղել է ֆաշիստ։ Այս ամենն իր գագաթնակետին հասավ, երբ Օտտոն և Ռոբերտը կանգնեցին սնանկության եզրին և ստիպված եղան վաճառել իրենց արհեստանոցը։ Այս դժբախտության ժամանակ գալիս է մի հեռագիր՝ տեղեկացնելով նրանց Պատի վատթարացող առողջության մասին։ Ընկերները չեն երկմտում և կտրում են հազարավոր կիլոմետրեր՝ հասնելով Ալպեր՝ պալարախտի առողջարան։ Վերամիավորվելով՝ Ռոբբին և մահվանն ավելի ու ավելի մոտեցող Պատը անցկացրին իրենց մնացած շաբաթները միասին, նախքան վրա կհասներ Պատի անխուսափելի մահը ձյունաճերմակ գագաթներով պատված Շվեյցարիայում։ Գրքի վերջին հատվածում այս գեղեցիկ սիրո պատմությունը գտնում է իր հանգուցալուծումը՝ ամբողջովին փոխելով այն մերժողական հերոսին, որը գտել էր իր սերը։

Ֆիլմ, հեռուստաընկերություն, թատերականացում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վեպն ունեցավ նաև իր ամերիկյան ֆիլմը նույն վերնագրով 1938 թ. հետևյալ դերասանական կազմով՝ Ֆրանքոթ Թոն (Franchot Tone), Ռոբերտ Թեյլոր (Robert Taylor), Ռոբերտ Յանգ (Robert Young) և Մարգարեթ Սուլավան (Margaret Sullavan) և ենթադրվում է, որ ոգեշնչման աղբյուր է հանդիսացել Մայքլ Չիմինոի (Michael Cimino) «Եղնիկի որսորդ» (The Deer Hunter) ֆիլմի համար՝ նկարահանված 1978 թ.։ Հայո Միյազակիի վերջին՝ «Քամին բարձրանում է» (The Wind Rises) ֆիլմում զարմանալիորեն հետևում է նույն բովանդակությունը, թեպետ նկարահանվել է Ճապոնիայում նույն ժամանակաշրջանում։ «Ծաղիկներ հաղթողների կողմից» ֆիլմը (Flowers from the Victors) (1999), նկարված Ալեքսանդր Սուրինի կողմից, նույնպես վեպի հիման վրա է, սակայն նկարահանվել է Ռուսաստանում 1990-ական թվականներին։

Հայերեն թարգմանություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վեպը հայերեն առաջին անգամ 1972 թվականին առանձին գրքով Շահեն Թաթիկյանի թարգմանությամբ հրատարակել է «Հայաստան» հրատարակչությունը^[1]։ Երկրորդ անգամ հրատարակվել է 2018 թվականին «Էդիթ Պրինտ» հրատարակչության կողմից՝ Վանուհի Բաղմանյանի թարգմանությամբ^[2]։