Եվպրաքսիա Վսեվոլոդովնա Կիևից
Եվպրաքսիա Վսեվոլոդովնան Կիևից (1067 - հուլիսի 10, 1109)[1](երբեմն արևմտականացվում էր որպես Praxedis, Հին սլավոներեն Еоупраксиа)[2]) Սուրբ Հռոմեական կայսեր կինն էր։ Նա Կիևի Մեծ իշխան Վսեվոլոդ I- ի և նրա կնոջ՝ Աննա Պոլովեցկայայի դուստրն էր, ով Կուման խանի դուստրը։ 1089 թվականին նա ամուսնացել է Գերմանիայի Հենրի IV կայսեր հետ և ստացել է Ադելաիդա (կամ Ադելհեյդ) անվանումը[3]։
Առաջին ամուսնությունը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Եվպրաքսիան առաջին անգամ ամուսնացավ Հենրի I Լոնգի հետ, ով գտնվում էր Ստադի կոմսությունում, որը Լոթեյր Ուդո II- ի որդին էր[4]։ Էպրաքսիան և Հենրին մինչ նրա մահը՝ 1087 թվականը, երեխաներ չունեին։
Երկրորդ ամուսնություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Իր առաջին ամուսնու մահից հետո Եպրաքսիան գնաց բնակվելու Քյոդլինբուրգի միաբանությունում, որտեղ հանդիպեց Հենրի IV- ին, որն այդ ժամանակ սաքսոնական թագավոր էր։ Նա մեծապես տպավորված էր նրա գեղեցկությամբ։ 1087 թվականի դեկտեմբերին նրա առաջին կինը՝ բերտա Սավոյը մահացավ, 1088-ին Հենրին նշանվեց Եպրաքսիայի հետ։ Հաջորդ տարի, 1089 թվականին, զույգն ամուսնացավ Քյոլնում։ Հարսանիքից անմիջապես հետո Եպրաքսիան թագադրվեց և ստացավ Ադելաիդա (կամ Ադելհեյդ) անունը։
Իտալիայում Հենրին իր արշավանքների ժամանակ, իր հետ տարավ Եպրաքսիա-Ադելաիդային և բանտարկեց Սան Զենոյի վանքում՝ պարսպապատ Վերոնա քաղաքից անմիջապես դուրս, որտեղ ավանդաբար մնում էին կայսրն ու նրա զորքերը[5]։ 1093 թվականին նա փախավ Կանոսա, որտեղ օգնություն խնդրեց Հենրիի թշնամիներից մեկից՝ Տոսկանացի Մաթիլդայից։ Եպրապաքսիան մեղադրեց Հենրիին իր նկատմամբ վատ վերաբերմունքի մեջ այն նամակում, որն ընթերցվել է 1094 թվականի ապրիլին Կոնստանսում անցկացված դիվանագիտական սինոդի ժամանակ։ Հաջորդ տարի, Պապ Ուրբան 2-րդի օրոք, Եվպրաքսիա-Ադելաիդան հրապարակայնորեն խոստովանեց Պիաչենցայի եկեղեցական խորհրդի առջև, որը տեղի ունեցավ մարտի առաջին շաբաթվա ընթացքում[6]։ Նա մեղադրեց Հենրիին՝ իր կամքին հակառակ պահելու, նրան ստիպելու մասնակցելու գինարբուքներին, և, ըստ որոշ հետագա տվյալների, իր մերկ մարմնի վրա սև նյութ լցնելու համար[7]։ Ըստ այս հետագա մատենագիրների՝ Հենրին ներգրավվեց Նիկոլայական աղանդի մեջ և իր պալատներում հյուրընկալեց աղանդի գինարբուքներն ու անպարկեշտ ծեսերը։ Եվպրաքսիա-Ադելաիդան ստիպված էր մասնակցել այս խնջույքներին, և մի առիթով Հենրին նրան առաջարկեց նրան իր որդուն՝ Կոնրադի հետ ամուսնանալ։ Կոնրադը վրդովված հրաժարվեց, իսկ հետո ընդվզեց հոր դեմ։ Նա սկսեց իտալական պատերազմներում սատարել պապական կողմին, որոնք հակասությունների առիթ հանդիսացան։ Այս լեգենդը սկիզբ է առել Հենրիի և Ուրբան II- ի թշնամանքից հակասությունների պատճառով։
Համաձայն տասներկուերորդ դարի կեսերին գրված մի հաշվի, քանի որ Հենրին ստիպեց Եվպրաքսիա-Ադելաիդային մասնակցել գինարբուքների խնջույքներին, հղիանալուց հետո նա չկարողացավ ասել, թե ով է իր երեխայի հայրը։ Եվպրաքսիա-Ադելաիդան այդպիսով որոշեց հեռանալ Հենրիից[8]։ Քրիստիան Ռաֆենսպերգերը ենթադրել է, որ այս պատմությունը կարող է որոշակիորեն ճշմարտություն լինել, որը հիմնված էր Դոնիցոյի Vita Mathildis- ում։ Հենրիի որդիներից մեկի մահվան մասին հիշատակման վրա (գրված է մոտ. 1115)[9]: Քանի որ Հենրիի երեխաները համարվում են նրա առաջին կնոջ՝ Բերտայի երեխաները, ըստ Ռաֆենսպերգերի, նա կարող էր լինել Եվպրաքսիա-Ադելաիդայի երեխան (այլ կերպ դա կարող է լինել նրա սիրուհու երեխան հղում կամ պարզապես սխալմունք էր)[10]։
Եվպրաքսիա-Ադելաիդան Իտալիայից մեկնում է Հունգարիա, որտեղ ապրում է մինչև 1099 թվականը, երբ վերադառնում է Կիև[11]։ 1106 թվականին Հենրիի մահից հետո դառնում է միանձնուհի։ Մահացել է 1109 թվականին[12]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «Adelaide of Kiev (c. 1070–1109)». Gale Research Inc. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունվարի 8-ին.(subscription required)
- ↑ Women of Ancient Rus (In Russian)
- ↑ Althoff, Heinrich IV., pp. 207f.
- ↑ Rüß, ‘Eupraxia,’ pp. 487f.
- ↑ Robinson, Henry IV, p. 289.
- ↑ Althoff, Heinrich IV, p. 213
- ↑ Robinson, Henry IV, pp. 289ff.; Women of Ancient Rus (In Russian)
- ↑ Gerhoh of Reichersburg, De investigatione Antichristi, MGH LdL 3, I.17, pp. 324f., accessible online at Monumenta Germaniae Historica Արխիվացված 2019-03-27 Wayback Machine (in Latin)
- ↑ Raffensperger, ‘Missing Russian Women,’ pp. 76, 83 n. 31, with reference to Donizo of Canossa, Vita Mathildis, Book II, v.665.
- ↑ According to one of the editors of the Vita Mathildis, this is a reference to one of Henry’s illegitimate children: Vita Mathildis, celeberrimae principis Italiae, ed. L. Simeoni (Bologna, 1940), p. 77.
- ↑ Raffensperger, 'Missing Russian Women,' pp. 78f.
- ↑ Rüß, ‘Eupraxia,’ pp. 511-514.