Եվգենի Գրեբյոնկա

Եվգենի Գրեբյոնկա ուկրաիներեն՝ Євген Павлович Гребінка
Ծնվել է	փետրվարի 2, 1812(1812-02-02)
Ծննդավայր	Մարյանովկա, Պոլտավայի նահանգ, Ռուսական կայսրություն
Վախճանվել է	դեկտեմբերի 15, 1848(1848-12-15) (36 տարեկան)
Վախճանի վայր	Սանկտ Պետերբուրգ, Ռուսական կայսրություն
Գերեզման	Գրեբյոնկայի շրջան
Մասնագիտություն	բանաստեղծ, գրող և թարգմանիչ
Լեզու	ռուսերեն
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն
Կրթություն	Նեժինի Նիկոլայ Գոգոլի անվան պետական համալսարան
Ժանրեր	պոեզիա, բանաստեղծություն և առակ
Գրական ուղղություններ	ռոմանտիզմ
Yevhen Hrebinka Վիքիպահեստում

Եվգենի Պավլովիչ Գրեբյոնկա (կամ Գրեբինկա) ուկրաիներեն՝ Євге́н Па́влович Гребі́нка, փետրվարի 2, 1812(1812-02-02), Մարյանովկա, Պոլտավայի նահանգ, Ռուսական կայսրություն - դեկտեմբերի 15, 1848(1848-12-15), Սանկտ Պետերբուրգ, Ռուսական կայսրություն), ռուս և ուկրաինացի բանաստեղծ և արձակագիր։

Ճարտարապետության ակադեմիկոս Նիկոլայ Գրեբյոնկայի ավագ եղբայրը։

Կենսագրություն

Մանկություն  

Եվգենի Պավլովիչ Գրեբյոնկան ծնվել է 1812 թվականի հունվարի 21-ին իր հայրական Ուբեժիշչե կալվածքում, Պոլտավայի նահանգի Պիրյատինսկի ուեզդի Կորովաև գյուղում։ Սերում է պաշտոնաթող շտաբ-ռոտմիստր Պավել Իվանովիչ Գրեբյոնկայի ազնվական ընտանիքից։ Նրա կնքահայրը կոլեգիալ խորհրդական Վասիլի Իվանովիչ Մարկովիչն է։ Եվգենին երկրորդ երեխան է Պավել Իվանովիչի ընտանիքում և առաջինը՝ Նադեժդա Իվանովնա Չայկովսկու հետ ամուսնության ընթացքում։ Նրա վաղ մանկությունն անցել է տանը։ Երեխայի առաջին դաստիարակը, ով իր պատմվածքներով սնուցել է նրա վառ երևակայությունը, Եվգենիի դայակն է եղել, հաջորդը տան ուսուցիչ Պավել Իվանովիչ Գուսլիտին է եղել։ Ըստ այն մարդկանց հիշողությունների, ովքեր մանկության տարիներին մոտիկից ճանաչել են Եվգենի Պավլովիչին, նա իր զարգացման մեջ շատ բանով պարտական է Գուսլիտի ազդեցությանը։ Երեխան բավականին արագ է զարգացել։

Տնային բանավոր տարեգրությունը պատմում է, որ Եվգենին, դեռևս հինգ տարեկան, սիրում էր հատակին կավիճով նկարել տարբեր ֆանտաստիկ տառեր և պատկերներ, իսկ վեց տարեկանում նա արդեն բավականին լավ կարդում էր։ Կուդրիցկին, ով փոխարինեց Գուսլիտին Պավել Իվանովիչի երեխաների տնային դաստիարակին պատմում է՝ «Երբ ես Գրեբյոնկայի տանն էի աշխատում, Եվգենին երեկոյան հանվում և պառկում էր անկողնում, բայց չէր կարողանում քնել առանց գրքի։ Մայրը, նրան մյուս երեխաներից ավելի շատ էր սիրում, վախենում էր նրա առողջության համար, ինչը իր կարծիքով, պայմանավորված էր  անկողնում կարդալով, նա  խորհրդակցում էր ուրիշների հետ, թե ինչպես փոխի տղայի այդ սովորությունը, բայց նա մնաց անդրդվելի մինչև իմ  մեկնելը։ Պավել Իվանովիչը հատուկ հարգանքով էր վերաբերվում գիտնականներին և հյուրերի ներկայությամբ  և ընտանեկան հավաքույթներում միշտ կրկնում էր, որ իր միակ ցանկությունը Եվգենիին որպես պրոֆեսոր տեսնելն է,  զինվորական ծառայության համար նա նախատեսում էր երրորդ որդուն՝ Ապոլլոնին, ով նման էր իրեն, իսկ Եվգենին նման էր մորը։ Պավել Իվանովիչը որոշել էր Եվգենիին ձիավարություն սովորեցնել, բայց թույլ չէր տալիս նրան ձի  հեծնել մինչև 14 տարեկան դառնալը, նա նրան ատրճանակ էր նվիրել, որից Եվգենիին առաջին անգամ թույլ տվեց կրակել 1824 թվականի հունիսի 29-ին՝ իր անվանակոչության օրը։ Այդ օրը նա տատրակ որսաց,  հայրը հրամայեց տապակել և դնել սեղանին, տատրակը մատուցելիս հայրը ինքնագոհ հայացքով ասաց՝ «չարչարվողին վայել է, որ առաջինը ինքը համտեսի»։ Ընդհանրապես, Պավել Իվանովիչը մանկուց հոգացել է Եվգենիի հայտնիության և համբավի համար։ Մի անգամ նա խնդրեց իր մոտ եկած ծխական քահանային, հայր Իոհան Յացուտուին, ուղարկել «Գործք Առաքելոց»-ը, որպեսզի Եվգենին  կարողանար կարդալ դրանցից եկեղեցում, պատարագի ժամանակ, որպեսզի ապացուցի գյուղացիներին և հասարակ մարդկանց, որ  իր որդին արդեն գրագետ է։ Առանց այս հրապարակայնության  ժողովուրդը նրան ուշադրություն էր դարձնում։ Այնուհետև Եվգենին չէր ամաչում ծխական եկեղեցում կարդալ։ Նա արագ սովորում էր իր դասերը և միշտ պատմում էր իր բառերով։ Նրա հետաքրքրասիրությունը անհավանական էր։ Հաճախ դասերը սկսվում ու ավարտվում էին նրա հարցերով ու իմ պատասխաններով։ Նրան հատկապես հետաքրքրում էին սլավոնները, Էնեիդա Կոտլյարևսկու փոքրիկ ռուս հետմանները, կախարդուհիների  և վհուկների հավատալիքները և այլն, և այլն։ 1825 թվականին Եվգենին թողեց իր հայրենի Ուբեժիշչեն և հոր հետ գնաց Նիժին՝ ընդունվելու իշխան Բեզբորոդկու բարձրագույն գիտությունների գիմնազիա, հետագայում՝ լիցեյ։ Լիցեյում նա գրանցվեց իր հոր ազգանունով՝ Գրեբենկին։ Այդ ազգանունն էր նա կրում ուսանողական տարիներին  և այդպես էր նա ստորագրում 1831 և 1833 թվականներին հրապարակված իր առաջին  բանաստեղծությունները։ Եվ միայն 1834 թվականից նա սկսեց ստորագրել Գրեբինկա ազգանունով, որը մեծ համբավ ձեռք բերեց մեր գրականության մեջ։

Պատանեկություն

Ընկերներն ու ուսուցիչները սիրել են Գրեբյոնկային իր բարեհոգության, կենսուրախության և աշխատասիրության համար։ Նա մասնակցել է «Ամատուզիա» աշակերտական ամսագրի հրատարակմանը։ Գրեբյոնկոյի հետ միաժամանակ լիցեյում սովորել են Նիկոլայ Գոգոլը և Նեստոր Կուկոլնիկը, բայց երկուսն էլ բարձր դասարաններում։ Կուկոլնիկի ասելով՝ ինքը գիտեր միայն, որ ցածր դասարաններում մի տղա կա՝ Գրեբյոնկին ազգանունով, բայց նույնիսկ չէր էլ կասկածում, որ այդ տղան գրականությամբ է զբաղվում։ Հավանաբար Գոգոլն ավելին չգիտեր նրա մասին։ Ավելի ուշ՝ դասընթացի ավարտին, Սանկտ Պետերբուրգում, Գրեբյոնկինն ընկերացել է Կուկոլնիկի հետ՝ արդեն որպես գրական եղբայր, այլ ոչ թե որպես համադասարանցի։ Թվում է, թե նա որևէ հարաբերություն չի ունեցել Գոգոլի հետ, բացի, նրանց ընդհանուր ծանոթ և ընկեր Նիկոլայ Պրոկոպովիչի և Պյոտր Պլետնևի հետ հանդիպումներից։ Գրեբյոնկան սկսել է գրականությամբ զբաղվել դեռևս լիցեյում սովորելու ընթացքում։ Ուսանողական տարիներին նա ուկրաիներեն է թարգմանել Ալեքսանդր Պուշկինի «Պոլտավան», որի առաջին հատվածը տպագրվել է 1831 թվականին, իսկ երկրորդը՝ 1834 թվականին։ 1834 թվականին մամուլում հայտնվել է Գրեբյոնկայի  ռուսերեն լեզվով  առաջին բանաստեղծությունը՝ «Կուրգան» պիեսը։

1831 թվականին Եվգենի Գրեբյոնկան ավարտել է Նեժինի բարձրագույն գիտությունների գիմնազիան և անմիջապես ծառայության անցել 8-րդ Մալոռուսական կազակական գնդի 8-րդ ռեզերվային հեծելավաշտում։ Բայց շուտով զորացրվել է և մինչև 1834 թվականը բնակվել իր հայրենի Ուբեժիշչե խուտորում։ Նեժինի լիցեյում սովորելու ընթացքում Եվգենին հաճախ է այցելել ծնողներին։ Այս մասին կարելի է դատել, օրինակ, ըստ Պոլտավայի նահանգի Պիրյատինսկի ուեզդի Կորովայ գյուղի 1828 թվականի խոստովանական որմնանկարից, որի ծխում ընդգրկված է եղել նաև Ուբեժիշչե խուտորը։ Այդ փաստաթղթում նշվում է, որ 18 տարեկանում Եվգենին խոստովանություն է արել և ընդունել Սուրբ խորհուրդները։ 1834 թվականի սկզբին տեղափոխվել է Պետերբուրգ։ 1834 թվականի փետրվարի 1-ին նշանակվել է հոգևոր ուսումնարանների հանձնաժողովի գրասենյակային պաշտոնյաների շարքում։

1831-1833 թվականներին ծառայել է 8-րդ մալոռուսական կազակական գնդում։ 1834 թվականից բնակվել է Պետերբուրգում և ծառայել Սինոդին կից հոգևոր ուսումնարանների հանձնաժողովում։ 1838 թվականից մինչև իր մահը Ազնվական գնդում, 2-րդ կադետական կորպուսում և այլ ռազմական ուսումնական հաստատություններում դասավանդել է բանահյուսություն, երբեմն նաև՝ բնագիտություն։

Կյանքը Պետերբուրգում

Սանկտ Պետերբուրգում Գրեբյոնկան սկսել է ջանասիրաբար զբաղվել գրականությամբ։ Նրա «Մալոռուսկիե Պրիկազկի» առակների ժողովածուն (ուկրաիներեն 26 առակներ) մեծ հաջողություն է ունեցել և 1836 թվականին լույս է տեսել առանձին հրատարակությամբ։ Նույն թվականին նա հրատարակել է նաև «Պոլտավա»-ի ամբողջական ուկրաիներեն թարգմանությունը՝ նվիրված Պուշկինին, որի հետ նա ավելի ուշ է ծանոթացել։ Գրեբյոնկայի երկու բանաստեղծությունները տպագրվել են 1837 թվականին «Սովրեմեննիկ»-ի 6-րդ և 7-րդ հատորներում (հետմահու)։ Տեղեկություններ կան, որ Պուշկինին այնքան շատ են դուր եկել երիտասարդ գրողի ուկրաինական առակները, որ նա նույնիսկ պատրաստվել է ռուսերեն թարգմանել դրանցից մեկը՝ «Վովկ և կրակ»-ը։

Եվգենի Գրեբյոնկան առաջիններից մեկն է, ով գնահատել է Տարաս Շևչենկոյի տաղանդը և մասնակցել է նրա ճորտությունից ազատմանը։ Նա ընկերական հարաբերություններ է ունեցել բանաստեղծուհի Սոֆյա Զակրևսկայայի հետ, ով նրա միջոցով ուղարկել է իր ստեղծագործությունները Սանկտ Պետերբուրգի հրատարակություններին։

Գրական շրջանակներում արդեն հայտնի Գրեբյոնկան լայն հասարակությանը հայտնի է դարձել 1837 թվականին իր «Պիրյատինեցու պատմությունները» փոքրիկ գրքի հրատարակմամբ։ Ուկրաինայի առօրյա կյանքից և ավանդույթներից փոխառված բոլոր պատմությունները և՛ բովանդակությամբ, և՛ ձևով հիշեցնում էին Գոգոլի «Երեկոները Դիկանկայի մոտ գտնվող խուտորում» վիպակների ժողովածուն։ Բացի Գոգոլից, նրա ստեղծագործություններում կարելի է նկատել Մարլինսկու, Զագոսկինի ազդեցության հետքերը, որոնք բնորոշ են այն գրական շրջանին, որում ապրել և ստեղծագործել է գրողը։

«Պիրյատինեցու հեքիաթների» հրապարակումից հետո Գրեբյոնկայի անունը սկսել է ավելի ու ավելի հաճախ հայտնվել տարբեր պարբերականների պատմվածքների, վիպակների, ակնարկների և բանաստեղծությունների տակ։ Շուտով գրեթե բոլոր ամսագրերը, ալմանախները կամ ժողովածուները սկսել են տպագրել նրա ստեղծագործությունները։ Ըստ Իվան Պանաևի «դա անհրաժեշտ էր լրագրողներին, քանի որ ընթերցող հանրության մեծամասնությանը իսկապես դուր էին գալիս նրա պատմվածքներն ու վիպակները»։ 1838 թվականի նոյեմբերին Եվգենի Պավլովիչը թողել է ծառայությունը հոգևոր ուսումնարանների հանձնաժողովում և Ազնվական գնդում նշանակվել ռուսաց լեզվի և գրականության ավագ ուսուցիչ (երրորդ կարգի)։ Գրեբյոնկայի ողջ ծառայությունն այսուհետ սահմանափակվել է ռազմաուսումնական հաստատություններում դասավանդմամբ։ 1841 թվականին նա Ազնվական գնդից տեղափոխվել է երկրորդ կադետական կորպուս, որպես գրականության ուսուցիչ։ Կյանքի վերջին տարիներին նույն առարկան դասավանդել է Հանքարդյունաբերության ինժեներների կորպուսի ինստիտուտում և ռազմածովային կադետական կորպուսի սպայական դասարաններում։ Ծառայության ընթացքում նա հասել է մինչև կոլեգիալ խորհրդականի աստիճանի։

Գրեբյոնկայի նախկին աշակերտները ջերմ, սիրալիր ու կարեկցող պատմություններ են փոխանցել իրենց ուսուցչի մասին և բոլորն էլ իրենց հուշերում համամիտ են եղել միմյանց հետ։ Եվգենի Պավլովիչը նույնքան բարի ու համակրելի է եղել ինչպես ուսուցչի դերում, այնպես էլ տանը կամ ծանոթների շրջապատում։ Դասերին նա մանրախնդիր չի եղել, հաճախ է պատահել, որ նա չի կարողացել զսպել իր փոքրիկ ունկնդիրներին գրական հրաշալի նորություններ հաղորդելու ցանկությունը և դասաժամերին ոգևորությամբ կարդացել է իր նոր բանաստեղծություններից, կա՛մ հատվածներ արձակից։ Նա հաճախ է հատվածներ կարդացել Կոլցովի երգերից, Լերմոնտովի բանաստեղծություններից և Գոգոլի ստեղծագործություններից։ Նա երբեք չի նախատել իր դասարանի չարաճճի աշակերտներին և երբեք չի բողոքել նրանցից իր վերադասին։ Երբ նա բարկանում էր, դիմում էր աշակերտին․ «Եթե դու քեզ վատ ես զգում, ուրեմն գնա հիվանդանոց»։ Եվ այս խոսքերն ավելի լավ էին ազդում, քան ցանկացած սպառնալիք ու պատիժ՝ անդրադառնալով սովորողների խղճմտանքի վրա։

1838 թվականից սկսած, ամեն տարի սկսել են տպագրվել Գրեբյոնկայի մի քանի վիպակներ և պատմվածքներ։ Ամենապահպանվածներից է նրա «Կուլիկ» պատմվածքը։ Իր նրբաճաշակությամբ աչքի է ընկնում «Երգ» («Ես դեռ երիտասարդ աղջիկ էի») բանաստեղծությունը։ 1841 թվականին Գրեբյոնկան հրատարակել է հանրային ընթերցանության համար նախատեսված «Լաստիվկա» ժողովածուն, որին մասնակցել են Շևչենկոն, Կվիտկան, Կուլիշը և այլ ուկրաինացի գրողներ։ 1843 և 1844 թվականները Գրեբյոնկայի գործունեության ամենաբեղուն տարիներն են եղել։ Բացի «Չայկովսկի» և «Բժիշկ» վեպերից, հրատարակել է ինը վիպակ և պատմվածք։ Այս բոլոր գործերից ամենաուշագրավը «Չայկովսկի» վեպն է, որի մասին առանձնահատուկ ջերմությամբ է արձագանքել Վիսարիոն Բելինսկին, այն համարելով Գրեբյոնկայի լավագույն ստեղծագործությունը։ Վեպի բովանդակությունը փոխառված է Գրեբյոնկայի մոր ընտանեկան ավանդույթներից և Ալեքսեյ Պոպովիչի մասին ուկրաինական ժողովրդական երգից։ Վեպում պատկերված է հին կազակական Ուկրաինան։ 1847 թվականին Եվգենի Պավլովիչը սկսել է հավաքել և հրատարակել իր բոլոր ստեղծագործությունները. առաջին չորս հատորները լույս են տեսել 1847 թվականին, ևս չորսը՝ 1848 թվականին։ Գրեբյոնկայի մահը դադարեցրել է այդ հրատարակությունը, որն ընդգրկում է ընդհանուր առմամբ տասնյոթ վիպակ և պատմվածք և նրա գրած հիսունից վեպերից մեկը։ Գրեբյոնկայի ամբողջական գործերը լույս են տեսել միայն 1862 թվականին, իսկ հետո վերահրատարակվել 1903 թվականին։ 1878 թվականին Գրեբյոնկայի բոլոր ստեղծագործությունները տպագրվել են ուկրաիներեն։

Ինչ վերաբերում է նրա բնավորությանը և անձնական կյանքին, ապա Սանկտ Պետերբուրգ ժամանելուն պես նա արագ մտել է գրողների շրջանակ, այցելել Վլադիմիր Օդոևսկու, Պյոտր Պլետնևի և այլոց գրական սրահներ։ Նա ինքը պարբերաբար ընդունել է գրողներ (որոնք սիրում էին նրան իր բարի բնավորության և հյուրընկալության համար), որոնց թվում են եղել նրա մտերիմ ուկրաինացի ընկերները՝ Ալեքսանդր Աֆանասիև-Չուժբինսկին, Նեստոր Կուկոլնիկը, Ն. Յա. Պրոկոպովիչը, ինչպես նաև Վլադիմիր Բենեդիկտովը, Իվան Պանաևը, «Կուզիկ քուռիկ» գրքի հեղինակ Պյոտր Երշովը, բացատրական բառարանի հեղինակ Վլադիմիր Դալը։ Գրեբյոնկայի կազմակերպած երեկոներին հաճախ այցելում էր Վիսարիոն Բելինսկին։ Եվգենի Պավլովիչը մտերիմ էր նաև Գեղարվեստի ակադեմիայի փոխնախագահ, կոմս Ֆեոդոր Տոլստոյի ընտանիքի հետ։ Գրեբյոնկան Տարաս Շևչենկոյի գրական տաղանդի առաջին գնահատողներից է եղել, մասնակցել է ճորտատիրությունից նրա ազատագրմանը և առաջին գործերի, մասնավորապես «Կոբզարի» 1840 թվականին հրատարակմանը։ Ի երախտագիտություն՝ Տարաս Գրիգորիևիչը Գրեբյոնկային է նվիրել իր «Պերեբենդյա» բանաստեղծությունը։ Սակայն նրանց հարաբերությունները հետագայում վատթարացել են։

Չնայած այն հանգամանքին, որ Եվգենի Պավլովիչի դրամական միջոցները չնչին էին, 1834 թվականին Սանկտ Պետերբուրգ տեղափոխվելուց հետո, արդեն սեպտեմբերին նա կանչել է եղբայրներին՝ Միխայիլին և Նիկոլային, որոնցից առաջինին տեղավորել է Ազնվական գնդում, իսկ երկրորդին՝ Արվեստի ակադեմիայում։ 1836 թվականի կեսերին նա իր մոտ է կանչել Ապոլոն Պավլովիչին և 1836 թվականի հոկտեմբերի սկզբին նրան նույնպես տեղավորել Ազնվական գնդում։ Քրոջը՝ Լյուդմիլային, տեղավորել է Ազնվական օրիորդների ինստիտուտում։ Ահա թե ինչ է գրում Եվգենի Պավլովիչը մորն ուղղված նամակում, երբ նա իր կրտսեր եղբորը՝ Կոնստանտինին տեղավորել է Ազնվական գնդում․ «Իմ ուսերից կարծես մեծ բեռ ընկավ, վերջապես, վերջին եղբայրս տեղավորվեց, փառք Աստծո, ես նրանց ճանապարհը հարթեցի, ինչպես կարող էի, հիմա նրանցից է կախված մարդ լինելը»։ Իմանալով, որ իրենց աղքատության պատճառով ծնողները չեն կարող իրենց բոլոր երեխաներին դուրս բերել մարդկանց մեջ, Եվգենի Պավլովիչը իր պարտքն է համարել օգնել իր բոլոր եղբայրներին և քրոջը։ Միևնույն ժամանակ Եվգենի Պավլովիչը փորձել է հնարավորինս հաճախ արձակուրդ գնալ հայրենիք, ծնողների մոտ, հարազատ խուտոր։ Նա իր առաջին արձակուրդային ճանապարհորդությունը կատարել է 1837 թվականին՝ ավելի քան երեք տարի տնից բացակայելուց հետո։

Կյանքի վերջին տարիներ

Այդ երեք տարիների ինտենսիվ, հոգնեցուցիչ աշխատանքը, անսովոր կլիմայական պայմանները խաթարել են Գրեբյոնկայի առողջությունը և տուն վերադառնալը կարող էր բարելավել նրա ինքնազգացողությունը։ Քանի որ նա աշխատում էր ուսումնական հաստատություններում, արձակուրդը սկսվում էր մայիսին և ավարտվում օգոստոսին։ Ուբեժիշչեում նրան սպասել են ոչ ուրախ լուրեր, իր բացակայության տարիներին մահացել են նրա երկու եղբայրները՝ Ալեքսանդրը և Պյոտրը, ինչպես նաև քույրը՝ Աննան (Լ. Ն. Սվիչկայի կինը), իսկ հայրը՝ Պավել Իվանովիչը հիվանդ էր (նա մահացել է 1837 թվականի հոկտեմբերի 20-ին)։ Այդուհանդերձ, Եվգենի Պավլովիչի՝ հարազատների ու ընկերների միջավայրում ապրելը և կլիմայի բարերար ազդեցությունը դրականորեն են ազդել նրա առողջության վրա։ Դրանում իր դերն է խաղացել նաև առողջարար սնունդը։ 1837 թվականին Եվգենի Պավլովիչը իր կրտսեր եղբորը՝ Կոնստանտինին տարել է Սանկտ Պետերբուրգ (իսկ 1839 թվականին նրան աշխատանքի է տեղավորել Ազնվական գնդում)։ 1838 թվականին, ինչ որ պատճառով Եվգենի Պավլովիչը Ուբեժիշչե չի մեկնել, բայց 1839 թվականից ամեն տարի նա հանգստացել է այնտեղ։ Մի քանի անգամ նրա ընկերներն ու ծանոթները եկել և նրա հետ հանգստացել են Ուբեժիշչեում՝ Տարաս Շևչենկոն (1843), Վլադիմիր Դալը (1844), Ալեքսանդր Աֆանասիև-Չուժբինսկին։ Իր հաջորդ արձակուրդին՝ 1844 թվականին, Եվգենի Պավլովիչն ամուսնացել է Մարիա Վասիլևնա Ռոստենբերգի հետ և նրան իր հետ տարել Սանկտ Պետերբուրգ, որտեղ նրանք բնակվել են Վասիլևսկի կղզում։

Եվգենի Պավլովիչին հրապուրած այդ գեղեցկուհու աչքերի պատճառով է 1843 թվականին ստեղծվել «Սև աչեր, կրքոտ աչեր» ռոմանսը։ Այդ ամուսնությունից նրանք ունեցել են դուստր՝ Նադեժդան։ Սկսվել են նոր հոգսեր, նոր ֆինանսական ծախսեր, որոնք մեծապես գերազանցել են ամուրի կյանքի տարիներին։ Հարց է ծագել կնոջ կալվածքը գրավադրելու մասին (որն արդեն գրավադրված էր)։ 1845 թվականի մարտի 31-ին Եվգենի Պավլովիչը Ուբեժիշչեում բնակվող իր մորն ուղղված նամակում գրել է․ «Շտապեցրու պապիկին, որ նա հնարավորինս շուտ տեղեկանք ուղարկի կնոջս կալվածքը գրավադրելու վերաբերյալ, քանի որ առանց դրա մենք չենք կարող դուրս գալ Սանկտ Պետերբուրգից»։ Ցավոք, Մարիա Վասիլևնայի պապը (մոր հայրը) Գրիգորի Իվանովիչ Բոյարսկին մահացել է 1845 թվականի մարտի 11-ին Օդեսայի հիվանդանոցում, տենդից, և ոչ ոք չի եղել, որ փաստաթղթեր կազմի գույքը վերագրավադրելու համար։ Նորապսակները գումար չեն ունեցել Ուկրաինա մեկնելու համար, այդ պատճառով էլ 1845 և 1846 թվականներին Եվգենի Պավլովիչը Ուբեժիշչե չի մեկնել հանգստանալու։

Ծառայողական փաստաթղթերի համաձայն Գրեբյոնկան 1848 թվականի համար արձակուրդ է գնացել 1847 թվականի մայիսի 30-ից օգոստոսի 15-ը և արձակուրդի ընթացքում եղել է Պոլտավայի և Կիևի նահանգներում։ Բացի հանգստանալուց, նա պետք է զբաղվեր Ռուդկա և Լազիրկի գյուղերում գտնվող իր կնոջ կալվածքների կառավարման և Ռուդկա գյուղի դպրոցի գործունեության հետ կապված հարցերով, որը բացվել է 1847 թվականի մայիսի 17-ին Եվգենի Պավլովիչի և նրա կնոջ փողերով։ Նրա մայրը՝ Նադեժդա Իվանովնան, մտահոգ լինելով որդու առողջությամբ, որոշել է նրա հետ մեկնել Սանկտ Պետերբուրգ։ Գրողի մոր՝ Սանկտ Պետերբուրգ մեկնելու վարկածը հաստատվում է նրանով, որ Կորովայի գյուղի Պետրոպավլովյան եկեղեցու 1847 և 1848 թվականների Խոստովանական տեղեկագրում այն չի արձանագրվել։ Մինչև օգոստոսի 15-ը Եվգենի Պավլովիչը մոր հետ վերադարձել է Սանկտ Պետերբուրգ, որտեղ նորից սկսվել են ծանրաբեռնված աշխատանքային օրերը։ Իսկ նրա հիվանդությունը շարունակել է զարգանալ։ 1848 թվականի նոյեմբերի 30-ին Հանքարդյունաբերության ինժեներների կորպուսի ինստիտուտի ուսումնական մասի տնօրենի օգնական գնդապետ Գելմերսենը ինստիտուտի տնօրեն գեներալ-մայոր Շրեյդերին ուղղված իր զեկույցում գրել է․ «Հանքարդյունաբերության ինստիտուտի II կադետական կորպուսի 2-րդ ջոկի ռուսական բանահյուսության ուսուցիչ, կոլեգիալ խորհրդական Գրեբյոնկան ավելի քան երկու ամիս հիվանդության պատճառով դասերի չի ներկայացել»։ Կարելի է ենթադրել, որ 1848/49 ուսումնական տարվա հենց սկզբից Եվգենի Պավլովիչն այլևս չի կարողացել դասավանդել, նրա փոխարեն պարապմունքները վարել է իր հայրենակից և ընկեր Ն. Յա Պրոկոպովիչը։

Մահ

Եվգենի Պավլովիչը մահացել է 1848 թվականի դեկտեմբերի 3-ին։ Մայրաքաղաքի «Սանկտ-Պետերբուրգյան վեդոմոստի» թերթը 1848 թվականի իր 278 համարում գրել է․ «Շատերը կափսոսան Գրեբյոնկայի համար որպես գրականագետ, այո մենք մեզ պետք է թույլ տանք ափսոսալու նրա համար, շատ բարի և ազնիվ մարդու կորստի համար։ Նրա գերեզմանի վրա եղինջ ու ցախի չեն աճի, բնությունն այն կզարդարի նրա հարավային հայրենիքի բուրավետ ծաղիկներով»։ Գրեբյոնկան մահացել է տուբերկուլյոզից Սանկտ Պետերբուրգում, որտեղ 1848 թվականի դեկտեմբերի 7-ին, առավոտյան ժամը 11-ին, Վասիլևսկի կղզու Անդրեաս Առաքյալի եկեղեցում տեղի է ունեցել հոգեհանգստի արարողություն։ Կտակի համաձայն Գրեբյոնկայի մարմինը տեղափոխել են հայրենի Ուբեժիշչե գյուղ, որտեղ էլ 1849 թվականի հունվարի 13-ին Եվգենի Պավլովիչին թաղել են Գրեբյոնկինների ընտանեկան գերեզմանատանը։ Պոլտավայի նահանգի Պիրյատինսկի ուեզդի Կորովայ գյուղի Պետրոպավլովյան եկեղեցու չափաբերական մատյանի 1849 թվականի գրանցումներում պահպանվել է արձանագրություն, ըստ որի 1849 թվականի հունվարի 13-ին թաղվել է կոլեգիալ խորհրդական Եվգենի Պավլովիչ Գրեբյոնկան, ով ծառայել է Սանկտ Պետերբուրգի 2-րդ կադետական կորպուսում, մահացել է Սանկտ Պետերբուրգում 1848 թվականի դեկտեմբերի 3-ին և իշխանությունների թույլտվությամբ 1849 թվականին տեղափոխվել իր հայրենի Ուբեժիշչե գյուղ, որպեսզի թաղվի տոհմական դամբարանում (35 տարեկան)։ Մահացել է տուբերկուլոզից։ Քահանա Պյոտր Գյացինտովը մեղքերի թողություն է խնդրել և հաղորդել Սանկտ Պետերբուրգի Անդրեևսկի տաճարի սուրբ խորհուրդները։ Հուղարկավորությունը կատարել է ծխական քահանա Կոսմա Իոանով Վիրևսկին` տոհմական դամբարանում։

Սկզբում գերեզմանի վրա դրվել է կաղնու խաչ։ Ավելի ուշ՝ 1900 թվականին, Պիրյատինսկի զեմստվո Մ. Վ. Ստորոժենկոյի ջանքերի շնորհիվ գերեզմանի վրա կանգնեցվել է թուջե հուշարձան, պատվանդանի վրա ծակոտկեն խաչ, իսկ գերեզմանը շրջապատվել է երկաթե ճաղավանդակով։ 1912 թվականին՝ գրողի ծննդյան հարյուրամյակի կապակցությամբ, որոշվել է մոտակա Պետրովկա երկաթուղային կայարանը վերանվանել Գրեբյոնկա։ 1920-ականների սկզբին՝ քաղաքացիական պատերազմի տարիներին, Եվգենի Պավլովիչի գերեզմանն ավերվել է և ծածկվել մոլախոտերով։ Հայրենական մեծ պատերազմից հետո նախապատրաստվելով գրողի մահվան 100-րդ տարելիցին՝ վերականգնվել է նրա գերեզմանը, կանգնեցվել է փայտե ցանկապատ ու պատվանդան, որի վրա գրված է եղել գրողի անունը, ծննդյան ու մահվան թվականները։ 1962 թվականին գերեզմանի վրա կանգնեցվել է գրողի կիսանդրին, որը 1987 թվականին փոխարինվել է քանդակագործ Յու.Գիրիչի կողմից քանդակված նոր հուշարձանով։

Ընտանիք

Կինը՝ Մարիա Վասիլևնա Ռոստենբերգը, շտաբս-կապիտան Վասիլի Վասիլևիչ Ռոստենբերգի և Անաստասիա Գրիգորևնա Բոյարսկայայի դուստրն է։ Ծնվել է 1827 թվականին, ամուսնացել է Եվգենի Պավլովիչ Գրեբյոնկայի հետ 1844 թվականի հունիսի 30-ին։ Գրողի մահից հետո նա երկրորդ անգամ ամուսնացել է շտաբս կապիտան Պյոտր Նիկոլաևիչ Մասլովի հետ, որից չորս երեխա է ունեցել։ Մահացել է 1894 թվականի դեկտեմբերի 15-ին։

Դուստրը՝ Նադեժդան, ծնվել է 1845 թվականի նոյեմբերի 23-ին։ Հոր մահից հետո (1848) ապրել է մոր և խորթ հոր հետ։ Նրանց մահից հետո (1895 թվականին) նա որոշ ժամանակ աշխատել է Պոլտավայի ազնվականական մանկատանը որպես գթության քույր։ 1899 թվականից նրա հետ նամակագրական կապ է պահել գեներալ-մայոր Ալեքսեյ Պավլովիչ Սուրաժևսկին, որը Գրեբյոնկայի նախկին աշակերտն է եղել Երկրորդ կադետական կորպուսում։ Նա Նադեժդայի համար ցմահ կրթաթոշակ է հաջողացրել՝ տարեկան 300 ռուբլու չափով։ Կրթաթոշակ ստանալուց հետո, Պոլտավայի ազնվականական մանկատան կանոնադրության համաձայն, նա այլևս չի կարողացել շարունակել աշխատել այնտեղ և տեղափոխվել է Մոսկվա, որտեղ 1900 թվականին աշխատանքի է ընդունվել որպես գթության քույր Իզմաիլովսկի ռազմական հաշմանդամության տանը (Իզմաիլովսկի Նիկոլայ I-ի անվան հաշմանդամների տուն), որը գտնվում է Մոսկվայում՝ Սեմյոնովսկայա ուղեկալի հետևում։ Մահացել է Իզմայիլովոյի զինվորական հաշմանդամության տանը 1907 թվականի վերջին (նրա մահվան գրանցման արձանագրությունը դեռևս չի հայտնաբերվել, մահվան և թաղման ճշգրիտ ամսաթիվը հայտնի չէ)։ Նրան հավանաբար հուղարկավորել են Սուրբ Աստվածածնի տաճարին կից գերեզմանատանը։ Հավանաբար երբեք ամուսնացած չի եղել և երեխաներ չի ունեցել։

Ստեղծագործական ուղի

Նա սկսել է տպագրվել 1831 թվականից «Մոսկովյան Տելեգրաֆ» ամսագրում, տպագրելով Ա. Ս. Պուշկինի «Պոլտավա» պոեմի առաջին գլխի ուկրաիներեն թարգմանությունը։ Պոեմի ամբողջական թարգմանությունը տպագրվել է Սանկտ Պետերբուրգում 1836 թվականին։ Ռուսերեն լեզվով հրատարակված նրա առաջին ստեղծագործությունը «Ռոգդաևի տոնը» բանաստեղծություն էր («Ուկրաինական ալմանախ», Խարկով, 1831)։ Նրա ռուսերեն լեզվով առաջին արձակ ստեղծագործությունները՝ «Մալոռուսական ավանդույթներ» և «Հարյուր քառասունհինգ» պատմվածքները հրատարակվել են 1835 թվականին «Աշնանային երեկո» ալմանախում։

Ուկրաիներեն լեզվով գրած «Արջի դատարանը», «Ձկնորսը», «Գայլը և կրակը», «Գարին» և այլ առակներում նա դատապարտել է սոցիալական անարդարությունը, կալվածատիրական կամայականությունն ու կաշառակերությունը։ Դրանք հրատարակվել են «Մալոուսական ասույթներ» ժողովածուում (Սանկտ Պետերբուրգ, 1834, 2-րդ հրատարակություն 1836) և մեծ հռչակ են ձեռք բերել։

Գրեբյոնկայի ուկրաիներեն և ռուսերեն բանաստեղծությունները («Ես դեռ երիտասարդ օրիորդ էի» («Հիշում եմ, դեռ երիտասարդ կին էի» երգում), «Սև աչեր» և այլն) դարձել են հանրաճանաչ երգեր։ Ուկրաինական կյանքն ու կենցաղն իր արտացոլումն է գտել Գրեբյոնկայի ռուսերեն գրված արձակ ստեղծագործություններում։ Սկզբում նա պատկերել է ուկրաինական կյանքը ռոմանտիկ ոգով, ավելի ուշ՝ քննադատական ռեալիզմի տեսանկյունից («Պիրյատինցու պատմությունները», 1837, «Եղբայրներ», 1840, վիպակների և պատմվածքների ժողովածուն, «Նեժինսկի գնդապետ Զոլոտարենկոն», 1842, վիպակը, «Չայկովսկի» 1843, վեպը)։ Իր ստեղծագործություններում արտացոլել է պաշտոնյաների կենցաղը («Հեռավոր ազգականը», 1841, «Պոլտովյան երեկոներ», 1848), ճորտերի ճնշումները («Կուլիկ», 1841, պատմվածքը, «Կապույտ թղթադրամների արկածները», 1847), «Փոքրիկ մարդու» ողբերգությունը, («Ուսանողի նշումները» վիպակը, 1841, «Բժիշկը» վեպը, 1844, «Զաբորով», 1848)։ Իր ստեղծագործուոթյուններով նա մոտ է եղել Նատուրալ դպրոցն։

1841 թվականին Պետերբուրգում հրատարակվել է «Լաստիվկա» (Ծիծեռնակ) ալմանախը՝ Գրիգորի Կվիտկա-Օսնովյանենկոյի, Տարաս Շևչենկոյի, Լ. Ի. Բորովիկովսկու, Վիկտոր Զաբիլայի և այլ ուկրաինացի գրողների մասնակցությամբ։

Երկեր

• Полное собрание сочинений под ред. Н. Гербеля, т. 1—5. Санкт-Петербург 1862;
• Полное собрание сочинений, т. 1—2. Киев, 1903;
• Твори, т. 1—5. К., 1957;
• Вибране, К., 1961;
• Избранное, вступ. ст. С. Зубкова, К. 1964.

Գրականություն

• История украинской литературы. Т. 1. — К., 1954.
• Коваленко Г. Евгеній Гребинка։ Биографический очерк. — Чернигов, 1899. — рус.
• Клепатський П. Г. Украінський байкар Євген Гребінка (1812–1848). — Кам'янець-Подільський, 1919. — укр.
• Зубков С. Д. Євген Павлович Гребінка. Життя і творчість. — К., 1962. — укр.
• Задорожна Л. М. Євген Гребінка։ Літературна постать. — К. , 2000. — укр.
• Косицин А. Евгений Гребёнка։ эволюция творчества писателя // Озёрная школа / Труды пятой Международной летней школы на Карельском перешейке по русской литературе; под ред. А.Балакина, А.Долинина, А.Кобринского, О.Лекманова, М.Люстрова, Г.Обатнина. — Пос. Поляны (Уусикирко) Лен. обл., 2009. — С. 154–167. — рус.
• Косицин А. Евгений Гребёнка как литературный феномен: проблемы жизнеописания, поэтики творчества, текстологического изучения. — Saarbrücken (Germany), 2012. — рус.
• Припутень О. I. Евген Павлович Гребiнка i Гребiнкiвщина - Полтава, 2011 - укр.

Ծանոթագրություններ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Եվգենի Գրեբյոնկա» հոդվածին։