Jump to content

Եղջերաթաղանթ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Եղջերաթաղանթ
անատոմիական կառուցվածքների դաս Խմբագրել Wikidata
Ենթակատեգորիաfibrous tunic of eyeball, անհատական ​​անատոմիական կառուցվածք Խմբագրել Wikidata
Մասն էմարդու աչք, աչք Խմբագրել Wikidata
Միանում էsclera, tear film Խմբագրել Wikidata
Կազմված էcorneal epithelium, Bowman's membrane, corneal stroma, Descemet's membrane, corneal endothelium Խմբագրել Wikidata

Եղջերաթաղանթ, աչքի առաջային հատվածում թափանցիկ թաղանթ, որը ծածկում է ծիածանաթաղանթը, բիբը։ Առաջային խցիկի և ոսպնյակի հետ միասին, եղջերաթաղանթը բեկում է լույսը, ինչը կազմում է աչքի ընդանուր օպտիկական ուժի երկու երրորդը[1][2]։ Մարդկանց մոտ, եղջերաթաղանթի բեկման ուժը կազմում է մոտ 43 դիօպտրիա[3]։ Եղջերաթաղանթը կարող է կառուցվածքային փոփոխությունների ենթարկվելվիրահատական միջամտությունների միջոցով, օրինակ՝ LASIK-ի միջոցով[4]։

Չնայած եղջերաթաղանթը ապահովում է աչքի՝ լույսի կենտրոնացման ունակության մեծ մասը, նրա կենտրոնացումը ֆիքսֆած է։ Ակոմոդացիան (լույսի վերակենտրոնացումը, մոտ առարկաներ դիտելիս) իրականացվում է ապակենման մարմնի չափերի փոխությամբ։ Եղջերաթաղանթին վերաբերող բժշկական տերմինները սովորաբար սկվում են կերատ- նախածանցով, որը եկել է հունարեն κέρας՝ եղջյուր բառից։

Կառուցվածք

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Եղջերաթաղանթը ունի ոչ միելինապատ նյարդային վերջավորութուններ, որոնք զգայուն են հպան, ջերմաստիճանի և քիմիական նյութերի հանդեպ։ Այդ իսկ պատճառով եղջերաթաղանթի հետ շփումը առաջացնում է կոպը փակելու ոչ կամայական ռեֆլեքս։ Թափանցիկությունը առաջնահերթ հատկություններից է, այդ պատճառով առողջ եղջերաթաղանթում չկան և պետք չեն արյան անոթներ։ Փոխարենը՝ թթվածինը լուծվում է, անցնում է արցունք և եղջերաթաղանթի վրա տարածվելով այն առողջ է պահում[5]։ Նույն կերպ սննդանյութերը, դիֆուզիայի միջոցով տեղափոխվում են արցունքից դեպքի ներքին մակերես։ Սննդանյութերը՝ եղջերաթաղանթի նեյրոնների միջոցով, մատակարարվում են նաև նեյտրոֆիններով։ Մարդկանց եղջերաթաղանթի տրամագիծըը կազմում է 11․5 մմ, կենտրոնում հաստությունը՝ 0․5-0․6 մմ, իսկ ծայրամասում՝ 0․6-0․8 մմ։ Թափանցիկություն, անոթների բացակայություն, իմունաբանական առավելություն՝ հատկանիշներ, որոնք դարձնում են եղջերաթաղանթը յուրահատուկ։

Եղջերաթաղանթի ամենատարածված լուծվող սպիտակուցը ալբումինն է[6]։

Մարդու եղջերաթաղանթը սահմանում է սկլերային։ Ձկների և այլ ջրային ողնաշարավորների մոտ, եղջերաթաղանթը չունի դեր լույսը կենտրոնացնելու մեջ, քանի որ այն ունի նույն բեկման ցուցիչը, ինչ ջուրը[7]:

Միկրոանատոմիա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մարդու եղջերաթաղանթի ուղղահայաց կտրվածք1․ էպիթել. 2․Առաջային սահմանային դիսկ 3․ Ստրոմա 4․ հետին սահմանային դիսկ 5․ հետին խցիկի էնդոթել a Շեղ թելեր ստրոմայի առաջային շերտում b Լամելլա, որի թելերը կտրված են՝ առաջացնելով կետավոր տեսք d․ Լամելլա, որի թելերը կտրված են երկարավուն e․ Անցում սկլերային f․ Արյան փոքր անոթներ
Եղջերաթաղանթի նկար

Մարդու եղջերաթաղանթը ունի հինգ շերտ (վեց, եթե հաշվի առնենք Դուայի շերտը)[8]։ Կատուների, շների, գայլերի և այլ մսակերների եղջերաթաղանթը ունի չորս շերտ[9]։ Առջնայինից դեպի հետին հետևյալ շերտերն են․

  1. Եղջերաթաղանթի էպիթել․ չափազանց բարակ, արագ աճող և վերականգնվող բազմաբջիջ էպիթելային բջիջների շերտ, որը խոնավ է մնում արցունքների միջոցով։ Էպիթելի անկանոնությունը կամ այտուցը խախտում է սահունությունը օդի և արցունքի շերտի միջև, որը աչքի բեկման ուժի ամենակարևոր մասն է։ Հետևաբար նվազեցնում է տեսողության սրությունը։ Եղջերաթաղանթի էպիթելը շարունակում է շաղկապենու էպիթելին։ Կազմված է բջիջների 6 շերտից, որոնց արտաքին շերտը անընդհատ մահանում է և փոխարինվում է, բազալ շերտի բջիջների բազմացման շնորհիվ։
  2. Բոումանյան շերտ կամ առաջային սահմանային դիսկ․ կազմված է պինդ կոլագենային շերտից (հիմնականում I տիպի կոլագեն), լամինինից, նիդոգենից, պերլեկանից, որոնք պաշտպանում են եղջերաթաղանթի ստրոման։ Այս շերտը ունի 8-ից 14 միկրոմետր (μm) հաստություն[10], բացակայում է կամ շատ բարակ է որոշ կենդանիների մոտ[9][11]։
  3. Եղջերաթաղանթի բուն հյուսվածք՝ ստրոմա (նաև կոչվում է substantia propria)․ հաստ, թափանցիկ միջին շերտն է, որը կազմված է կանոնավոր դասավորված կոլագենային թելերից և նոսր բաշխված, փոխկապակցված կերատոցիտներից։ Վերջիներս մասնակցում են վերականգնմանը և պահպանմանը[10]։ Նրանք դասավորված են զուգահեռ և վերադրված են կարծես գրքի էջերը։ Եղջերաթաղանթի ստրոման կազմված է I տիպի կոլագենային մոտ 200 շերտից։ Ամեն շերտը 1․5-2․5 μm է։ Եղջերաթաղանթի հաստության մոտ 90%-ը կազմում է ստրոման[10]։ Թափանցիկության առաջացման մասին կա երկու տեսություն՝
    1. Ստրոմայում կոլագենի թելերի վանդակավոր դասավորությունը։ Առանձին ֆիբրիլների կողմից լույսի ցրումը չեղարկվում է այլ առանձին ֆիբրիլների կողմից ցրված լույսի միջամտությամբ[12]։
    2. Ստրոմայում հարևան կոլագենային ֆիբրիլների միջև հեռավորությունը պետք է լինի 200 μm-ից փոքր, թափանցիկ լինեու համար (Գոլդմեն և Բենեդեկ)։
  4. Դեսցեմետյան մեմբրան կամ հետին սահմանային դիսկ․ բարակ, համասեռ, ացելյուլար շերտ է, որը ծառայում է եղջերաթաղանթի էպիթելի բազալ թաղանթ։ Այս շերտը հիմնականում կազմված է IV տիպի կոլագենային թելերից, որոնք ավելի քիչ կոշտ են, քան I տիպի կոլագենային թելերը։ Կախված տարիքից՝ այս շերտի հաստությունը 5-ից 20 μm է։[13]
  5. Եղջերաթաղանթի էնդոթել․ մոտ 5 μm հաստության, տափակ կամ խորանարդաձև բջիջներից կազմված շերտ է, որոնցում շատ են միտոքոնդրիումները։ Այս բջիջները պատասխանատու են հեղուկի բաշխման համար, ջրային և եղջերաթաղանթի ստրոմայի միջև[14]։ Ի տարբերություն եղջերաթաղանթի էպիթելի, էնդոթելի բջիջները չեն վերականգնվում։ Փոխարենը նրանք ձգվում են՝ փորձելով փոխհատուցել մահացած բջիջներին, որը ազդում է հեղուկի բաշխման վրա։ Եթե էնդոթելը այլևս չի կարողանում ապահովել հեղուկի հավասարակշռությունը, առաջանում է ստրոմայի այտուց և տեսողական պատկերի աղավաղում[14]։

Նյարդավորում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Եղջերաթաղանը մարդու ամենազգայուն հուսվածքն է։ Այն նյարդավորումը ստանում է եռորյակ նյարդից՝ 70-80 երկար թարթչային նյարդաթելերի միջոցով։ Հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ եղջերաթաղանթի ցավի ռեցեպտորները 300-600 անգամ ավելի շատ են, քան մաշկում, և 20-40 անգամ ավելի շատ, քան ատամի միջուկը[15]։ Սա դարձնում է վնասվածքները անտանելի ցավոտ[16]։

Թարթչային նյարդը անցնում են էնդոթելով և աչքից դուրս են գալիս եղջերաթաղանթի անցքերով, բացի տեսողական նյարդից[10]։ Նյարդերը անցնում են եղջերաթաղանթ երեք մակարդակով՝ սկլերալ, էպիսկլերալ և կոնյուկտիվալ։

Ենթաէպիթելիալ շերտի նյարդերը վերջանում են մակերեսային էպիթելյալ շերտում լոգարիթմական պարույրի տեսքով[17]։ Էպիթելում նյարդերի խտությունը նվազում է տարիքի հետ միասին, հատկապես 70-ից հետո[18]։

Ֆունկցիա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բեկում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Օպտիկական հատվածի հիմնական գործառույթը ցանցաթաղանթի վրա շրջված պատկերի ստացումն է։ Աչքի օպտիկական համակարգը բաղկացած է ոչ թե երկու, այլ չորս մակերեսից՝ երկուսը եղջերաթաղանթի, մյուս երկուսը ոսպնյակի վրա։ Հեռու ճառագայթները՝ իրենց զուգահեռ բնույթի շնորհիվ միանում են ցանցաթաղանթում մի կետում։ Հեղուկը և ապակենման մարմինը ունեն 1.336-1.339 բեկման ցուցիչ, մինչդեռ եղջերաթաղանթը ունի 1.376 բեկման ցուցիչ[10]։ Եղջերաթաղանթը համարվում է դրական մենիսկուս ոսպնյակ[19]։ Որոշ կենդանիների մետ, օրինակ՝ թռչունների, եղջերաթաղանթը ունի նաև կենտրոնացում[20]։

Թափանցիկություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Եղջերաթաղանթը մահից հետո դառնում է պղտոր

Մահից կամ աչքի հեռացումից հետո եղջերաթաղանթը կլանում է հեղուկ, հաստանում է և դառնում է պղտոր։ Թափանցիկությունը հնարավոր է վերականգնել աչքը դնելով տաք, լավ օդափոխվող խցիկում, 31°C-ում, ինչը նպաստում է հեղուկի հեռացմանը։ Եղջերաթաղանթը հեղուկ է կլանում արցունքային շերտից և լիմբի փոքր անոթներից, սակայն պոմպը անմիջապես դուրս է մղում հեղուկը։ Էներգիայի դեֆիցիտի դեպքում պոմպի աշխատանքը կարող է դադարել, կամ դանդաղել այնքան, որ կոմպենսացում տեղի չունենա։ Սա հանգեցնում է այտուցի։ Հեռացված աչքը շաքարի և գլիկոգենի պաշարով, տաք խցիկում տեղադրելիս հնարավոր է այն պահպանել ամենաքիչը 24 ժամ[10]։

Էնդոթելը վերահսկում է պոմպի աշխատանքը, հետևաբար նրա վնասումը կարող է հանգեցնել այտուցի և պղտորության։ Երբ եղջերաթաղանթը վնասվում է, օրինակ վիրուսային ինֆեկցիայի արդյունքում, վերականգնող կոլագենը այլևս կանոնավոր դասավորված չի լինում և հանգեցնում է պղտոր բծի՝ լեյկոմայի։

Կլինիկական կարևորություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Եղջերաթաղանթի ամենահաճախ հանդիպող խանգարումներն են․

  • Եղջերաթաղանթի քերծվածք՝ եղջերաթաղանթի մակերեսի էպիթելային շերտի կորուստ, աչքի մակերեսին հասցված վնասվածքի արդյունքում։
  • Եղջերաթաղանթի դիստրոֆիա՝ վիճակ, երբ եղջերաթաղանթի մեկ կամ մի քանի մասեր կորցնում են պարզությունը, պղտոր նյութերի կուտակման պատճառով։
  • Եղջերաթաղանթի խոց՝ էպիթելային և ստրոմայի շերտերի ներառմամբ, եղջերաթաղանթի բորբոքային կամ վարակիչ վիճակ։
  • Եղջերաթաղանթի նեովասկուլարիզացիա՝ լիմբի անոթային հյուսակից արյան անոթների ներաճ եղջերաթաղանթում, թթվածնաքաղցի արդյուքնում։
  • Կերատիտ՝ եղջերաթաղանթի բորբոքում։
  • Կերատոկոնուս՝ դեստրուկտիվ հիվանդություն, երբ եղջերաթաղանթը բարակում է և փոխում է ձևը՝ դառնալով կոնի նման։
  • Եղջերաթաղնթի օտար մարմին՝ եղջերաթաղանում օտար առարկա[21]։

Կառավարում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ճեղքող լամպի միջոցով եղջերաթաղանթի, ծիածանաթաղանթի և ոսպնյակի նկար (կա թույլ կատարակտ)

Վիրահատական միջամտություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Աչքի ռեֆրակտիվ տարբեր վիրահատություններ փոխում են եղջերաթաղանթի ձևը, որպեսզի նվազեցնեն շտկող ոսպնյակների կարիքը և բաներլավեն աչքի ռեֆրակցիան։ Այսօր օգտագործվող շատ տեխնիկաներում, եղջերաթաղանթի ձևափոխումը իրականացվում է էքսիմեր լազերի միջոցով։

Այժմ սեղծվում են նաև արհեստական եղջերաթաղանթներ (կերատոպրոթեզներ)։ Դրանք հիմնականում պլաստիկ ներդիրներներ են, որոնք բաղկացած են բիոօրգանական սինթետիկ նյութերից և խթանում են հյուսվածքի աճը։ Այլ միջոցներից են մագնիսկան դեֆորմացվող թաղանթները[22] և մարդու ցանցաթաղանթի տրանսկրանիալ մագնիսական խթանումը[23], որոնք դեռևս գտնվում են հետազոտման վաղ փուլերում։

Այլ միջամտություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Օրթոկերատոլոգիան մեթոդ է, որի ժամանակ օգտագործվում է կոշտ կամ կարծր գազաթափանց կոնտակտային ոսպնյակներ, եղջերաթաղանթի ձևը ժամանակավոր փոխելու համար։

2009 թվականին Պիտսբուրգի բժշկական համալսարանի հետազոտողները ցույց տվեցին, որ մարդուց վերցրած ցողունային բջիջները կարող են վերականգնել մկների վնասված եղջերաթաղանթի թափանցիկությունը, առանց օրգանիզմի կողմից մերժում հրահրելու[24]։ Վեջերս ի հայտ եկած հյուսվածքների վերականգնողական տեխնոլոգիաների շնորհիվ մեկ դիակի եղջերաթաղանթը կարող է օգտագործվել մեկից ավել հիվանդի աչքում[25][26]։

Եղջերաթաղանթի թափանցելիություն և պահպանում՝ դեղի ներմուծման ժամանակ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Աչքի թերապևտիկ միջոցներից ամենաշատը օգտագործվում են տեղային ճանապարհով միջոցները։ Եղջերաթաղանթը դեղերի տարածման հիմնական խոչընդոտներից մեկն է, իր բարձր անթափանցության շնորհիվ։ Իր անընդհատ արցունքով մատակարարվելու հատկության շնորհիվ դեղերը վատ են պահվում աչքի մակերեսին։ Սա հանգեցնում է դեղերի ցածր կենսամատչելիության՝ տեղային եղանակով ներմուման դեպքում (ավելի քիչ քան 5%)։ Դեղերի աչքի մակերեսին վատ մնալու խնդիրը կարող է բարելավվել մուկոադհեզիվ պոլիմերների օգտագործմամբ[27][28]։

Փոխպատվաստում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հիմնական հոդված՝ Եղջերաթաղանթի պլաստիկա

Եթե եղջերաթաղանթի սրոմայում զարգանում է տեսանելի պղտորություն, անկանոնություն կամ այտուց, հնարավոր է իրականացնել եղջերաթաղանթի փոխպատվաստում մահացածից։ Քանի որ եղջերաթաղանթը չունի արյան անոթներ, նոր եղջերաթաղանթի մերժման խնդրները քիչ են։

Երբ եղջերաթաղանթը կարիք ունի փոխպատվաստման, ամենալավ ընթացակարգը եղջերաթաղանթի հեռացումն է, կանխարգելելով ջրի կլանումը եղջերաթաղանթ[10]։

Աշխարհում եղջերաթաղանթի դոնորների պակասություն, սահմանափակելով եղջերաթաղանթի փոխպատվաստումը ամբողջ աշխարհում։ 2016 թվականին իրականացված հետազոտությունում պարզվել է, որ տեսողական խնդիր ունեցող և եղջերաթաղանթի փոխպատվաստման կարիք ունեցող 12․7 միլիոն անձանցից ամեն 70-րդին է բաժին ընկնում եղջերաթաղանթ[29]։ Շատ երկրներ ունեն եղջերաթաղանթի փոխպատվաստման երկար սպասման ցուցակներ, դոնորների պակասի պատճառով[30][31]։ Միայն մի քանի երկրներ ունեն բավարար չափով եղջերաթաղանթի նվիրաբերումներ։ Այդ երկրներից են ԱՄՆ, Իտալիա և Շրի Լանկա[29]։

Ծանոթագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ Cassin, B.; Solomon, S. (1990). Dictionary of Eye Terminology. Gainesville, Florida: Triad Publishing Company.
  2. ↑ Goldstein, E. Bruce (2007). Sensation & Perception (7th ed.). Canada: Thompson Wadsworth.
  3. ↑ Najjar, Dany. «Clinical optics and refraction». Արխիվացված է օրիգինալից 2012-05-29-ին.
  4. ↑ Finn, Peter (20 December 2012). «Medical Mystery: Preparation for surgery revealed cause of deteriorating eyesight». The Washington Post.
  5. ↑ «Why does the cornea need oxygen?». The Association of Contact Lens Manufacturers.Կաղապար:MEDRS
  6. ↑ Nees, David W.; Fariss, Robert N.; Piatigorsky, Joram (2003). «Serum Albumin in Mammalian Cornea: Implications for Clinical Application». Investigative Ophthalmology & Visual Science. 44 (8): 3339–45. doi:10.1167/iovs.02-1161. PMID 12882779.
  7. ↑ Romer, Alfred Sherwood; Parsons, Thomas S. (1977). The Vertebrate Body. Philadelphia: Holt-Saunders International. էջեր 461–2. ISBN 0-03-910284-X.
  8. ↑ «Scientists discover new layer of the human cornea». sciencedaily.com. Վերցված է 14 April 2018-ին.
  9. ↑ 9,0 9,1 Merindano Encina, María Dolores; Potau, J. M.; Ruano, D.; Costa, J.; Canals, M. (2002). «A comparative study of Bowman's layer in some mammals Relationships with other constituent corneal structures». European Journal of Anatomy. 6 (3): 133–40.
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 10,4 10,5 10,6 "eye, human."Encyclopædia Britannica from Encyclopædia Britannica 2006 Ultimate Reference Suite DVD 2009
  11. ↑ Hayashi, Shuichiro; Osawa, Tokuji; Tohyama, Koujiro (2002). «Comparative observations on corneas, with special reference to bowman's layer and descemet's membrane in mammals and amphibians». Journal of Morphology. 254 (3): 247–58. doi:10.1002/jmor.10030. PMID 12386895. S2CID 790199.
  12. ↑ Maurice, D. M. (1957). «The structure and transparency of the cornea». The Journal of Physiology. 136 (2): 263–286.1. doi:10.1113/jphysiol.1957.sp005758. PMC 1358888. PMID 13429485.
  13. ↑ Dua, Harminder S.; Faraj, Lana A.; Said, Dalia G.; Gray, Trevor; Lowe, James (2013). «Human Corneal Anatomy Redefined». Ophthalmology. 120 (9): 1778–85. doi:10.1016/j.ophtha.2013.01.018. PMID 23714320.
  14. ↑ 14,0 14,1 Yanoff, Myron; Cameron, Douglas (2012). «Diseases of the Visual System». In Goldman, Lee; Schafer, Andrew I. (eds.). Goldman's Cecil Medicine (24th ed.). Elsevier Health Sciences. էջեր 2426–42. ISBN 978-1-4377-1604-7.
  15. ↑ Belmonte, Carlos; Gallar Juana (1996). «6: Corneal Nociceptors». Neurobiology of Nociceptors. Oxford University Press. էջ 146. doi:10.1093/acprof:oso/9780198523345.001.0001. ISBN 9780198523345.
  16. ↑ Karmel, Miriam (July 2010). «Addressing the Pain of Corneal Neuropathy». EyeNet. American Academy of Ophthalmology. Վերցված է 30 December 2017-ին.
  17. ↑ Yu, C. Q.; Rosenblatt, M. I. (2007). «Transgenic Corneal Neurofluorescence in Mice: A New Model for in Vivo Investigation of Nerve Structure and Regeneration». Investigative Ophthalmology & Visual Science. 48 (4): 1535–42. doi:10.1167/iovs.06-1192. PMID 17389482.
  18. ↑ He, Jiucheng; Bazan, Nicolas G.; Bazan, Haydee E.P. (2010). «Mapping the entire human corneal nerve architecture». Experimental Eye Research. 91 (4): 513–23. doi:10.1016/j.exer.2010.07.007. PMC 2939211. PMID 20650270.
  19. ↑ Herman, Irving P. (2007). Physics of the human body with 135 tables. Berlin: Springer. էջ 642. ISBN 978-3540296041.
  20. ↑ Ivan R. Schwab; Richard R. Dubielzig; Charles Schobert (5 January 2012). Evolution's Witness: How Eyes Evolved. OUP USA. էջ 106. ISBN 978-0-19-536974-8.
  21. ↑ Onkar A. Commentary: Tackling the corneal foreign body. Indian J Ophthalmol 2020;68:57-8.
  22. ↑ Jones, Steven M.; Balderas-Mata, Sandra E.; Maliszewska, Sylwia M.; Olivier, Scot S.; Werner, John S. (2011). «Performance of 97-elements ALPAO membrane magnetic deformable mirror in Adaptive Optics - Optical Coherence Tomography system for in vivo imaging of human retina». Photonics Letters of Poland. 3 (4): 147–9.
  23. ↑ Richter, Lars; Bruder, Ralf; Schlaefer, Alexander; Schweikard, Achim (2010). «Towards direct head navigation for robot-guided Transcranial Magnetic Stimulation using 3D laserscans: Idea, setup and feasibility». 2010 Annual International Conference of the IEEE Engineering in Medicine and Biology. Vol. 2010. էջեր 2283–86. doi:10.1109/IEMBS.2010.5627660. ISBN 978-1-4244-4123-5. PMID 21097016. S2CID 3092563.
  24. ↑ Du, Yiqin; Carlson, Eric C.; Funderburgh, Martha L.; Birk, David E.; Pearlman, Eric; Guo, Naxin; Kao, Winston W.-Y.; Funderburgh, James L. (2009). «Stem Cell Therapy Restores Transparency to Defective Murine Corneas». Stem Cells. 27 (7): 1635–42. doi:10.1002/stem.91. PMC 2877374. PMID 19544455.
  25. ↑ Hitani, K; Yokoo, S; Honda, N; Usui, T; Yamagami, S; Amano, S (2008). «Transplantation of a sheet of human corneal endothelial cell in a rabbit model». Molecular Vision. 14: 1–9. PMC 2267690. PMID 18246029.
  26. ↑ Parikumar, Periyasamy; Haraguchi, Kazutoshi; Ohbayashi, Akira; Senthilkumar, Rajappa; Abraham, Samuel J. K. (2014). «Successful Transplantation of In Vitro Expanded Human Cadaver Corneal Endothelial Precursor Cells On to a Cadaver Bovine's Eye Using a Nanocomposite Gel Sheet». Current Eye Research. 39 (5): 522–6. doi:10.3109/02713683.2013.838633. PMID 24144454. S2CID 23131826.
  27. ↑ Ludwig, Annick (2005-11-03). «The use of mucoadhesive polymers in ocular drug delivery». Advanced Drug Delivery Reviews. Mucoadhesive Polymers: Strategies, Achievements and Future Challenges. 57 (11): 1595–1639. doi:10.1016/j.addr.2005.07.005. ISSN 0169-409X. PMID 16198021.
  28. ↑ Khutoryanskiy, Vitaliy V.; Steele, Fraser; Morrison, Peter W. J.; Moiseev, Roman V. (July 2019). «Penetration Enhancers in Ocular Drug Delivery». Pharmaceutics. 11 (7): 321. doi:10.3390/pharmaceutics11070321. PMC 6681039. PMID 31324063.
  29. ↑ 29,0 29,1 Gain P, Jullienne R, He Z, et al. Global Survey of Corneal Transplantation and Eye Banking. JAMA Ophthalmol. 2016;134(2):167–173. doi:10.1001/jamaophthalmol.2015.4776
  30. ↑ Kramer L. Corneal transplant wait list varies across Canada. CMAJ. 2013;185(11):E511-E512. doi:10.1503/cmaj.109-4517
  31. ↑ Hara H, Cooper DKC. Xenotransplantation: the future of corneal transplantation? Cornea. 2011;30(4):371-378. doi:10.1097/ICO.0b013e3181f237ef

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Եղջերաթաղանթ» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Եղջերաթաղանթ&oldid=10106475» էջից