Եզրույթ
Եզրույթ (լատին․՝ terminus - սահման), բառ կամ բառակապակցություն, որ հանդիսանում է գիտության, տեխնիակայի կամ արվեստի (և այլն) որևէ հասկացության անվանումը[1]։
Ընդհանուր բնութագիր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Եզրույթները կոնկրետ մասնագիտականեցնում են, նշում են և հստակեցնում, այդ ոլորտի կարևոր առարկաները, երևույթները, նրանց հատություններն ու փոխազդեցությունները։ Ի տարբերություն ընդհանուր խոսակցական բառերի նրանք զերծ են բազմիմաստությունից, չունեն զգայական երանգավորում։ Եզրույթը իր ոլորտի սահմաններում միանշանակ է։ Եզրույթները գոյություն ունեն որոշակի տերմինաբանության սահմաններում։ Ի տարբերություն սովորական բառերի նրանք կապված չեն համատեքստով։ Տրված հասկացության սահմաններում այդ եզրույթը պիտի լինիմիանշանակ, համակարգված, ոճաբանորեն չեզոք (օրինակ «քվարկ», «ատոմ»)։ «Տերմինաբանություն» դասագրքի հեղինակ Ս. Վ. Գրինյով-Գրինևիչի կարծիքով, Եվրոպական լեզուներում եզրույթների ցուցակը կարելի է սահմանափակել գոյականներով[2]։ Նա նաև ընդունում է այն «հրաշալի կարծիքի» գոյությունը, ըստ որի՝ եզրույթ կարելի է համարել նաև որոշ բայեր, չնայած, նա հերքում է այդ միտքը՝ համարելով այն չկայացած[3]։ Այստեղից նրա սահմանումը՝ «անվանողական միավոր, որ օգտագործվում է հասկացության ճշգրիտ անվանման համար»[4]։
Եզրույթները ենթարկվում են տվյալ լեզվի բառակազմության, քերականության և հնչյունաբանության կանոններին։
Որոշ դեպքերում տվյալ եզրույթը մտնում է տարբեր առարկայակն ոլորտների մեջ և առաջանում է համանուն բառեր։ Օրինակ, լատիներենից վերցված լիգատուրա (լատին․՝ ligatura) բառը մետաղաձուլության մեջ նշանակում է մետաղի որոկի բարձրացում, իսկ վիրաբուժության մեջ նշանակում է անոթների կարելու թել։
Ժամանակակից գիտությունը ձգտում է տերմինաբանության միջազգայնացման։
Տրամաբանության մեջ տերմինը ֆորմալացված լեզվի տարր է, որը համապատասխանում է սովորական քերականության իմաստին կամ դրա ավելացմանը և ավանդական տրամաբանության մեջ դատողության առարկային։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Лопатин В. В., Лопатина Л. Е. Русский толковый словарь : около 35 000 слов. — 4-е изд. — М.: Русский язык, 1997. — 832 с. — (Библиотека словарей русского языка). — 15 000 экз. — ISBN 5-200-02420-X
- ↑ Ахманова О. С. Словарь лингвистических терминов. М., 1966, с.11.
- ↑ Гринёв-Гриневич, 2008, էջ 29—30
- ↑ Гринёв-Гриневич, 2008, էջ 30
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Сложеникина Ю. В. Термин: живой как жизнь (почему термин может и должен иметь варианты) // Электронный журнал «Знание. Понимание. Умение». Филология. — 2010. — № 5. Архивировано из первоисточника 15 Նոյեմբերի 2018.
- Кондаков Н. И. Логический словарь / Горский Д. П.. — М.: Наука, 1971. — 656 с.
- Минто В. Дедуктивная и индуктивная логик. — Минск: Харвест, 2002. — 352 с. — ISBN 9851306657
- Гринёв-Гриневич С. В. Терминоведение / Под ред. А. Б. Васильева. — Москва: Издательский центр «Академия», 2008. — С. 29—30. — ISBN 978-5-7695-4951-9