Եգիպտական թվային համակարգ

Թվայնացում Եգիպտական հիերոգլիֆներով հարթաքանդակի վրա

Եգիպտական թվային համակարգ — հաշվարկման համակարգ, որը օգտագործվել է Հին Եգիպտոսում ընդհուպ մինչև Ք․ա․ X դար։ այս համակարգում թվանշաններ են հանդիսանում հիերոգլիֆային նշանները՝ նրանք նշանակել են 1, 10 100 և այլ թվեր մինչև միլիոն։

Սիմվոլները և նշանակությունը

թիվ	նշանկություն	նկարագրություն
	1	գիծ
	10	գարշապար
	100	պարանի հանգույց
	1 000	ջրարաշուշան (կամ լոտոս)
	10 000	մատ
կամ	100 000	դոդոշ կամ թրթուր
	1 000 000	ձեռքերը վեր բարձրացրած մարդ

Թվերը 10 համակարգին րենթարկվող թվերը, գրվում էին այս տվերի կրկնակիներով։ Յուրաքանչյուր թիվ կարող էր կրկնվել 1-ից 9 անգամ։ Օրինակ 4622 թիվը գրվում էր հետևյալ ձևով՝

Հստակ գրելու ուղղություն գոյություն չուներ. նրանք կարող էին գրել աջից ձախ կամ էլ ձախից աջ և նունյիսկ ուղղահայաց։ Օրինակ՝ հիերոգլիֆային գիր

, և նույն հիերոգլիֆների հակառակ գրելու ձևը նշանակում է միևնույն թիվը - «12».

Եգիպտական թվերի հնչումը

Եգիպտերեն գրադարձություն	Վերականգնված ձայնացում		հայերեն թարգմանություն	Ղպտիերեն (Սահիդական բարբառ)
	ըստ օրացույցի 1975	ըստ օրացույցի 1995
wꜥ(w) (masc.) wꜥt (fem.)	*wíꜥyaw (masc.) *wiꜥī́yat (fem.)	*wúꜥꜥuw (masc.)	մեկ	ⲟⲩⲁ (oua) (masc.) ⲟⲩⲉⲓ (ouei) (fem.)
snwj (masc.) sntj (fem.)	*sínwaj (masc.) *síntaj (fem.)	*sinúwwaj (masc.)	երկու	ⲥⲛⲁⲩ (snau) (masc.) ⲥⲛ̄ⲧⲉ (snte) (fem.)
ḫmtw (masc.) ḫmtt (fem.)	*ḫámtaw (masc.) *ḫámtat (fem.)	*ḫámtaw (masc.)	երեք	ϣⲟⲙⲛ̄ⲧ (šomnt) (masc.) ϣⲟⲙⲧⲉ (šomte) (fem.)
jfdw (masc.) jfdt (fem.)	*j˘fdáw (masc.) *j˘fdát (fem.)	*jifdáw (masc.)	չորս	ϥⲧⲟⲟⲩ (ftoou) (masc.) ϥⲧⲟ (fto) or ϥⲧⲟⲉ (ftoe) (fem.)
djw (masc.) djt (fem.)	*dī́jaw (masc.) *dī́jat (fem.)	*dī́jaw (masc.)	հինգ	ϯⲟⲩ (tiou) (masc.) ϯ (ti) or ϯⲉ (tie) (fem.)
sjsw or jsw (?) (masc.) sjst or jst (?) (fem.)	*j˘ssáw (masc.) *j˘ssát (fem.)	*sáʾsaw (masc.)	վեց	ⲥⲟⲟⲩ (soou) (masc.) ⲥⲟ (so) or ⲥⲟⲉ (soe) (fem.)
sfḫw (masc.) sfḫt (fem.)	*sáfḫaw (masc.) *sáfḫat (fem.)	*sáfḫaw (masc.)	յոթ	ϣⲁϣϥ̄ (šašf) (masc.) ϣⲁϣϥⲉ (šašfe) (fem.)
ḫmnw (masc.) ḫmnt (fem.)	*ḫ˘mā́naw (masc.) *ḫ˘mā́nat (fem.)	*ḫamā́naw (masc.)	ութ	ϣⲙⲟⲩⲛ (šmoun) (masc.) ϣⲙⲟⲩⲛⲉ (šmoune) (fem.)
psḏw (masc.) psḏt (fem.)	*p˘sī́ḏaw (masc.) *p˘sī́ḏat (fem.)	*pisī́ḏaw (masc.)	ինը	ⲯⲓⲥ (psis) (masc.) ⲯⲓⲧⲉ (psite) (fem.)
mḏw (masc.) mḏt (fem.)	*mū́ḏaw (masc.) *mū́ḏat (fem.)	*mū́ḏaw (masc.)	տաս	ⲙⲏⲧ (mēt) (masc.) ⲙⲏⲧⲉ (mēte) (fem.)
mḏwtj, ḏwtj, or ḏbꜥty (?) (masc.) mḏwtt, ḏwtt, or ḏbꜥtt (?) (fem.)	*ḏubā́ꜥataj (masc.)	*(mu)ḏawā́taj (masc.)	քսան	ϫⲟⲩⲱⲧ (jouōt) (masc.) ϫⲟⲩⲱⲧⲉ (jouōte) (fem.)
mꜥbꜣ (masc.) mꜥbꜣt (fem.)	*máꜥb˘ꜣ (masc.)	*máꜥb˘ꜣ (masc.)	երեսուն	ⲙⲁⲁⲃ (maab) (masc.) ⲙⲁⲁⲃⲉ (maabe) (fem.)
ḥmw	*ḥ˘mí (?)	*ḥ˘méw	քառասուն	ϩⲙⲉ (hme)
dyw	*díjwu	*díjjaw	հիսուն	ⲧⲁⲉⲓⲟⲩ (taeiou)
sjsjw, sjsw, or jswjw (?)	*j˘ssáwju	*saʾséw	վաթսուն	ⲥⲉ (se)
sfḫjw, sfḫw, or sfḫwjw (?)	*safḫáwju	*safḫéw	յոթանասուն	ϣϥⲉ (šfe)
ḫmnjw, ḫmnw, or ḫmnwjw (?)	*ḫamanáwju	*ḫamnéw	ութսուն	ϩⲙⲉⲛⲉ (hmene)
psḏjw or psḏwjw (?)	*p˘siḏáwju	*pisḏíjjaw	իննսուն	ⲡⲥⲧⲁⲓⲟⲩ (pstaiou)
št	*šúwat	*ší(nju)t	հարյուր	ϣⲉ (še)
štj	*šū́taj	*šinjū́taj	երկու հարյուր	ϣⲏⲧ (šēt)
ḫꜣ	*ḫaꜣ	*ḫaꜣ	հազար	ϣⲟ (šo)
ḏbꜥ	*ḏubáꜥ	*ḏ˘báꜥ	տաս հազար	ⲧⲃⲁ (tba)
ḥfn			հարյուր հազար
ḥḥ	*ḥaḥ	*ḥaḥ	միլիոն	ϩⲁϩ (hah) "many"

Գրականություն

• Allen, James Paul. 2000. Middle Egyptian: An Introduction to the Language and Culture of Hieroglyphs. Cambridge: Cambridge University Press. Numerals discussed in §§ 9.1—9.6.
• Gardiner, Alan Henderson. 1957. Egyptian Grammar; Being an Introduction to the Study of Hieroglyphs. 3rd ed. Oxford: Griffith Institute. For numerals, see §§ 259—266.
• Goedicke, Hans. 1988. Old Hieratic Paleography. Baltimore: Halgo, Inc.
• Möller, Georg. 1927. Hieratische Paläographie: Die aegyptische Buchschrift in ihrer Entwicklung von der Fünften Dynastie bis zur römischen Kaiserzeit. 3 vols. 2nd ed. Leipzig: J. C. Hinrichs’schen Buchhandlungen. (Reprinted Osnabrück: Otto Zeller Verlag, 1965)

Արտաքին հղումներ

• Египетская система счисления (անգլ.)
• Египетская нумерация и транслитерация (իտալ.)

Տես նաև

• Մաթեմատիկան Հին Եգիպտոսում
• Եգիպտերեն