Jump to content

Դոներ քաբաբ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Դոներ քաբաբ
Տեսակսննդատեսակ
Ենթատեսակգառան մսով կերակուր, արագ սնունդ, լցոնած տափակ հաց և փողոցային սնունդ
Առաջացման երկիր Թուրքիա
 Döner kebab Վիքիպահեստում

Դոներ քաբաբ կամ դյոներ քաբաբ[Ն 1], թուրքական ծագում ունեցող ուտեստ էլեկտրական ուղղահայաց սարքի վրա պատրաստված մսից[1]։ Համեմված միսը, որը շարված է շրջված կոնի տեսքով, դանդաղ պտտվում է սարքի վրա, ուղղահայաց գտնվող կրակի կողքին: Երբ այն եփում է, խոհարարը դանակով մսի արտաքին շերտից բարակ բեկորներ է կտրատում: Ուղղահայաց սարքը հայտնագործվել է 19-րդ դարի Օսմանյան կայսրությունում, և դրանով պատրաստվում են այնպիսի ուտեստներ, ինչպիսիք են արաբական շաուրման, հունական գիրոսը, կանադական դոնեյրը և մեքսիկական ալ պաստորը[2][3][4]։

Դոներ քաբաբի ժամանակակից սենդվիչ տարբերակը առաջացել և տարածվել է 1970-ականներին Արևմտյան Բեռլինում՝ թուրք ներգաղթյալների կողմից[5][6][7]։ Այն 2011 թվականին ճանաչվել է Եվրոպայում՝ Բեռլինում գործող Թուրքական Դոներ Արտադրող Ասոցիացիայի կողմից[8]։

Դոներ քաբաբի կտրատած միսը կարելի է մատուցել ափսեի մեջ՝ տարբեր ուղեկցող մթերքներով, լցոնված պիտայի կամ այլ տեսակի հացի մեջ՝ որպես սենդվիչ, կամ փաթաթված բարակ հացով, օրինակ՝ լավաշով կամ ֆիլոյով, որը հայտնի է որպես dürüm (թուրքերեն բառացիորեն նշանակում է գլորել կամ փաթաթել ): Քադիր Նուրմանը 1970-ականների սկզբին ներկայացրեց սենդվիչի կամ փաթաթված տարբերակի ձևը, որը հայտնի է դարձել ամբողջ աշխարհում՝ որպես քաբաբի խանութների կողմից վաճառվող արագ սննդի ուտեստ և հաճախ պարզապես կոչվում է «քաբաբ»[9]։ Սենդվիչը սովորաբար պարունակում է աղցան կամ բանջարեղեն, որը կարող է իր նեջ ներառել լոլիկ, գազար, կաղամբ, սոխ սումախով, թարմ կամ թթու վարունգ կամ էլ չիլի և տարբեր տեսակի սոուսներ[10][11]։

Պատմություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հորիզոնական պատրաստման ավելի վաղ մեթոդ, որն այստեղ օգտագործվում էր Cağ kebab-ի պատրաստման համար
Դյոների ամենավաղ հայտնի լուսանկարը՝ Ջեյմս Ռոբերտսոնի կողմից, 1855, Ստամբուլ, Օսմանյան կայսրություն

Օսմանյան կայսրությունում, դեռևս 17-րդ դարում, համեմված ու կտրատած մսի շերտերը եփում էին հորիզոնական էլեկտրական սարքի վրա՝ մոտավորապես թուրքական ուտելիք cağ kebab-ի նման[12]։ Ուղղահայաց էլեկտրական սարքը ներկայացվել է ոչ ուշ, քան 19-րդ դարի կեսերը[2][12][13]։ Ժամանակակից Թուրքիայի քաղաք՝ Բուրսան հաճախ համարվում է ուղղահայաց դոներ քաբաբի ծննդավայրը[14]։ Ըստ Յավուզ Իսքենդերօղլուի, իր պապը՝ Իսքենդեր Էֆենդին մանուկ հասակում՝ 1850-ականներին Բուրսայում, գաղափար է ունեցել հոր ռեստորանում գառը խորովել ոչ թե հորիզոնական, այլ ուղղահայաց դիրքով. այն հաջողություն է ունենում, և մի քանի տարի անց հայտնի դառնում որպես դոներ քաբաբ[15]։ Այնուամենայնիվ, նրան կարող էր նախորդել Համդի Ուստան՝ Քասթամոնուից մոտ 1830 թվականին[16][17][18]։

Արաբական աշխարհում տարածված տարբերակը հայտնի դարձավ որպես շաուրմա: 1930-ականներին այն հասել էր արտասահման և վաճառվել Մեքսիկայի ռեստորաններում՝ լիբանանցի ներգաղթյալների կողմից[3]։ Դոներ քաբաբը, ամենայն հավանականությամբ, Հունաստան է հասել1920-ականներին՝ Հույն-Թուրքական բնակչության փոխանակման ժամանակ, որը հետագայում վերածվել է գիրոսի[19]։

It was not until a century after its invention that doner kebab was introduced and popularized in Istanbul, most famously by Beyti Güler. Նրա ռեստորանը, որն առաջին անգամ բացվել է 1945 թվականին, շուտով հայտնի դարձավ լրագրողների կողմից և սկսեցին դոներով և քաբաբով այլ ուտեստներ մատուցել թագավորներին, վարչապետներին, կինոաստղերին և այլ հայտնի մարդկանց[20]։ Սկսած 1960-ականների կեսերից, Ստամբուլում այն ​​վաճառվել է սենդվիչի տեսքով [18]։

Դոներ քաբաբը և դրա տեսակները, որոնք մատուցվում էին սենդվիչի տեսքով, որպես «արագ սնունդ», համաշխարհային ճանաչում գտան 20-րդ դարի կեսերից մինչև վերջ: Առաջին դոներ քաբաբի խանութը Լոնդոնում բացվել է 1966 թվականին[21], իսկ մնացած քաղաքների նման խանութները բացվեցին 1970-ականների վերջերին։ 1971 թվականին Գիրոսն արդեն հայտնի էր Հունաստանում և Նյու Յորքում [22][23]։ Դոների Հունա-կանադական տարբերակը ներկայացվել է 1972 թվականին՝ ի վերջո դառնալով Հալիֆաքսի պաշտոնական սնունդը և տարածվելով ամբողջ երկրում։[24][25]։ 1960-ականներին Մեքսիկայում առջացել է շաուրմայի նման ուտեստ՝ taco al pastor անվամբ[3]։

Դոներ քաբաբը Գերմանիայում հայտնի դարձավ 1970-ականների սկզբին՝ Բեռլինում թուրք արտագնա աշխատողների կողմից[26]։ Ուտեստն այնտեղ իր սկզբնական ձևից վերածվեց սենդվիչի առանձնահատուկ տեսակի՝ լցոնված առատ աղցանով, բանջարեղենով և սոուսներով, որը վաճառվում էր մեծ չափաբաժիններով և մատչելի գներով: Շուտով այն դարձավ ամենավաճառվող արագ սննդի և փողոցային սննդի տեսակներից մեկը Գերմանիայում և Եվրոպայի մեծ մասում, ապա՝ ամբողջ աշխարհում[27]։

Ստուգաբանություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Անգլերեն «doner kebab» անվանման մեջ doner բառը փոխառված է թուրքերեն döner kebap-ից, թուրքերեն ö տառով, որը սովորաբար փոխվում է անգլերենի «o» տառով[28], թեև «döner kebab»-ը անգլերենի այլընտրանքային ուղղագրություններից է[29]։ Գործածվող «քաբաբ» բառը, որը գալիս է անգլերենի (kabāb) բառից, մասամբ վերցված է ուրդու, պարսկերեն և թուրքերեն լեզուներից։ Դա կարող է վերաբերել մի շարք տարբեր քաբաբով ուտեստների, որոնք պատրաստված են տապակած կամ խորոված մսով: Չնայած քաբաբը անգլերենում օգտագործվել է 17-րդ դարի վերջից, իսկ դոներ-դյոներ քաբաբը հայտնի է միայն 20-րդ դարի կեսերից կամ ավելի ուշ[29]։ Թուրքերեն döner բառը առաջացել է dönmek-ից («շրջվել» կամ «պտտվել»), ուստի թուրքերեն döner kebap անունը բառացիորեն նշանակում է «պտտվող խորոված»[30]։ Գերմաներենում այն ​​գրվում է Döner Kebab, սենդվիչը հաճախ կոչվում է ein Döner: Հատկապես բրիտանական անգլերենում դոներ քաբաբով սենդվիչը կարող է պարզապես կոչվել «քաբաբ»[31]։ Կանադական տարբերակը կոչվում է donair: Հունարենում այն ​​ի սկզբանե կոչվում էր döner, սակայն հետագայում հայտնի դարձավ որպես gyros՝ γύρος («շրջել»)[32]։ Արաբական شاورما (shāwarmā) անունը ծագում է մեկ այլ թուրքերեն բառից՝ çevirme, որը նույնպես նշանակում է «շրջել»: Պարսիկներն այն անվանում են kebab torki[33]։

Դոները Թուրքիայում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դոներ վաճառողնրը Բուրսայում՝ աշխատանքի ժամանակ[34]
Իսքենդեր կամ «Բուրսա քաբաբ»

Թուրքիայում դոների շատ տարբերակներ կան։

  • Պորսիյոն («մեկ չափաբաժին», փոքր ինչ տաքացրած ափսեի վրա, երբեմն կողքից ավելացվում է մի քանի խորոված պղպեղով կամ խաշած լոլիկ)
  • Pilavüstü («բրնձով», դոներ՝ մատուցված բրնձի փլավի վրա)
  • Իսքենդեր (Բուրսական տարբերակը, այն մատուցվում է երկարավուն ափսեի մեջ, պիդեի հիմքի վրա (պիտայի նման բարակ հաց), պղպեղի կամ տոմատի սոուսով և կարագով։ «Kebapçı İskender»-ի բացվել է Յավուզ Իսքենդերօղլու կողմից, ում ընտանիքը մինչ այժմ ղեկավարում է ռեստորանը, որը գտնվում է Բուրսայում[35][36][37]։
  • Դյուրումը փաթաթված է բարակ լավաշի մեջ, որը փաթաթելուց հետո երբեմն նաև գրիլ են անում՝ ավելի փխրուն դարձնելու համար։ Այն Թուրքիայում ունի երկու հիմնական տարբերակ.
    • Soslu dürüm կամ SSK (sos, soğan, kaşar; անգլերեն՝ սոուս, սոխ, պանիր) (Անկարայում պատրաստվող տարբերակը պարունակում է Իսքենդեր քաբաբ սոուս՝ դարձնելով այն ավելի հյութալի)
    • Kaşarlı dürüm döner (Ստամբուլում պատրաստվող տարբերակը, քերած Քաշար պանիրը փաթաթած դնում են, որից հետո տապակում են, որպեսզի պանիրը հալվի իսկ լավաշը փխրուն լինի)
  • Տոմբիկ կամ գոբիթ (բառացիորեն նշանակում է «թմբլիկ», այն բուլկու տեսք ունի պիտայի մեջ, խրթխրթան կեղևով է, բայց ներսից փափուկ է, ընդհանուր առմամբ, ավելի քիչ միս է պարունակում, քան դյուրումը)
  • Ekmekarası («հացի մեջ», ընդհանուր առմամբ ամենահագեցնող տարբերակն է, որը բաղկացած է մի ամբողջ (կամ կես) սովորական թուրքական հացից՝ լցված դոներով)

Տարածաշրջանային տարբերություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կովկաս, Մերձավոր Արևելք և Ասիա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ադրբեջան

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ադրբեջանում դոներ քաբաբը, որը մատուցվում է եվրոպական ոճի սենդվիչի տեսքով՝ փաթաթված լավաշով կամ հացով ամենատարածված արագ սննդի տեսակներից է։ Այն սովորաբար պատրաստվում է մսով, հիմնականում՝ ոչխարի կամ գառան, բայց երբեմն՝ հավով[38][39][40]։

Ճապոնիա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ճապոնիայում դոներ քաբաբն այժմ տարածված է՝ հատկապես Տոկիոյում: Այն հիմնականում պատրաստվում է հավից, բայց երբեմն էլ տավարի մսից և պարզապես կոչվում է «քաբաբ»: Լրացուցիչ մթերքները ներառում են՝ մանրացված հազար կամ կաղամբ, կտրատած լոլիկ և սովորաբար հատուկ սոուսներ՝ ինչպիսիք են հազար կղզիների թանձրուկկը, կծուն և սխտորը[41]։

Վիետնամ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դոներ փողոցային սննդի շարժական կետ Հանոյում, Վիետնամ

Դոներ քաբաբը Վիետնամում գնալով ավելի տարածված է դառնում, հիմնականում այն ​​վիետնամցիների պատճառով, ովքեր նախկինում ապրել են Գերմանիայում և այն ներմուծել իրենց հայրենիք: Ամբողջ Հանոյում և Հո Չի Մին քաղաքում դոներ քաբաբի շատ կրպակներ կարելի է գտնել: Bánh mỳ Döner Kebab-ը՝ դոներ քաբաբի վիետնամական տարբերակը, որոշ հիմնակար տարբերություններ ունի սկզբնական դոներ քաբաբի հետ: Առաջին հերթին տավարի և գառան մսի փոխարեն օգտագործում են խոզի միս։ Երկրորդ՝ միսը լցնում են թթու բանջարեղենի և չիլի սոուսի հետ միասին[42][43]։

Եվրոպա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ավստրիա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ավստրիայում, Վիեննայում քաբաբի կրպակ

Դոներ քաբաբի խանութներ կարելի է գտնել Ավստրիայի բոլոր քաղաքներում: Քաբաբը (հաճախ կոչվում է «Döner») գերազանցում է բուրգերի կամ ավանդական Würstel (երշիկեղենի) վաճառքին[44]։

Բելգիա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բելգիայում առաջին դոներ քաբաբները մատուցվել են 1970-ականներին, որոնք երկիր են բերել ներգաղթյալները։ Հանքարդյունաբերության շրջանում դոներ քաբաբի համար օգտագործվում էր հիմնականում տավարի միս կամ հավի մսի կտորներով տարբերակները։ Բելգիայի այլ շրջաններում ավելի հավանական է, որ մատուցվել են ոչխարի և գառան մսով դոներ քաբաբներ:

Ֆինլանդիա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մի ափսե դյոներ քաբաբ Կամպպիում, Հելսինկի

Ֆինլանդիայում դոներ քաբաբը մեծ տարածում գտավ 90-ականներից հետո, երբ թուրք և մերձավոր արևելյան այլ ներգաղթյալներ սկսեցին զգալի թվով երկիր ժամանել՝ բացելով ռեստորաններ և ներմուծելով իրենց ավանդական ուտեստները։ Քաբաբը սովորաբար դիտվում է որպես արագ սնունդ, որը հաճախ մատուցվում է ուշ երեկոյան պիցցերիաներում[45]։

Ֆրանսիա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թուրք ներգաղթյալները դոներ քաբաբը բերել են նաև Ֆրանսիա, որտեղ այն հատկապես հայտնի է դարձել 1980-ականներին՝ երկրի հյուսիսաֆրիկյան բնակչության մեծ շրջանում[46]։ Դասական քաբաբը բաղկացած է հացից՝ լցոնված դոների մսի կտորներով, գազարով, կտրատած լոլիկով և սոխով, տարբեր սոուսներով, և մայոնեզ-յոգուրտ սոուսով: Սովորաբար քաբաբը մատուցվում է կարտոֆիլի ֆրիով, որը հաճախ լցնում են հենց հացի մեջ: Փարիզում այս փոփոխությունը կոչվում է sandwich grec («հունական սենդվիչ»)[47][48]։ Դոներ քաբաբը Ֆրանսիայում երրորդ ամենահայտնի արագ սնունդն է՝ համբուրգերների և պիցցայի կողքին, որտեղ ավելի քան 10000 քաբաբի խանութներ տարեկան ունենում են մոտ 300 միլիոնի վաճառք[46]։

Գերմանիա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դոները Գերմանիայում

Գերմանիայում թուրքական դոներ քաբաբի ներմուծման ամենավաղ պնդումները վերագրվում են 1969 թվականին, երբ Բուրսայի բնակիչ Նևզաթ Սալիմը և նրա հայրը սկսեցին վաճառել Իսկենդեր քաբաբը Ռոյտլինգենում[49]։ Այնուամենայնիվ, Եվրոպայում Թուրքական Դոներ Արտադրողների Ասոցիացիան (ATDID) ուտեստի լայն տարածումը կապում է 1972 թվականին Արևմտյան Բեռլինի կենդանաբանական այգու կայարանում թուրք արտագնա աշխատող Քադիր Նուրմանի տեղադրած ստենդի հետ, որն օգնեց դարձնել դոներ քաբաբ սենդվիչը որպես արագ սննդի տարբերակ[26][49]։ Չնայած բազմաթիվ մարդկանց պնդումներին, թե իրենք են «հնարել» դոները, կարող է դժվար լինել ապացուցել[50],ժամանակակից դոներ սենդվիչի հետագա զարգացումը կապված է Բեռլին քաղաքի հետ[51]։

Դոներ քաբաբը, երբ առաջին անգամ մատուցվել էր Բեռլինում, պարունակում էր միայն միս, սոխ և մի քիչ աղցան[52]։ Ժամանակի ընթացքում այն ​​վերածվեց ճաշատեսակի՝ լի աղցանով, բանջարեղենով և սոուսների ընտրանիով: Նույնիսկ Բեռլինում թուրք մարդկանց կողմից կատարված պատվերները պահանջում են տաք սոուս՝ օգտագործելով գերմանական scharf բառը՝ նշելով դոներ քաբաբի բեռլինյան ոճի հիբրիդային բնույթը[53]։ Պիտայի հացով մատուցվող այս տարբերակը իր ազդեցությունն է ունեցել Գերմանիայի և այլ ազգերի դոներ քաբաբի ոճի վրա: 2007 թվականին անցկացված հարցումը ցույց է տվել, որ շատերը դոներ քաբաբը համարում են Բեռլինին ամենաբնորոշ ուտելիքը[53]։

2010 թվականին Գերմանիայում դոներ քաբաբի տարեկան վաճառքը կազմել է 2,5 միլիարդ եվրո[54]։ Ավելի թանկարժեք գառան մսի փոխարեն լայնորեն տարածվեց է տավարի կամ հորթի և հավի մսի օգտագործումը: Թուրքական (Truthahn) և բուսական տարբերակները գնալով դարձել են ավելի տարածված[55]։

Եվրոպայում Թուրքական Դյոներ Արտադրողների Ասոցիացիայի (ATDID) նախագահ Թարկան Թաշյումրուկը, 2010 թվականին տեղեկատվություն է տրամադրել, որ ամեն օր Գերմանիայում շուրջ 350 ընկերությունների կողմից արտադրվում է ավելի քան 400 տոննա դոներ քաբաբի միս։ Թաշյումրուկը հայտարարել է. «Գերմանիայում տարեկան վաճառքը կազմում է 2,5 միլիարդ եվրո: Դա ցույց է տալիս, որ մենք Գերմանիայի արագ սննդի ամենամեծ վաճառք ապահովող ապրանքներից մեկն ենք»: Գերմանիայի շատ քաղաքներում դոներ քաբաբը նույնքան տարածված է, որքան համբուրգերը կամ նրբերշիկը՝ հատկապես երիտասարդների շրջանում:[54]

2011 թվականին Գերմանիայում կար ավելի քան 16,000 հաստատություն, որտեղ վաճառում էին դոներ քաբաբներ և որոնց տարեկան վաճառքը կազմում էր 3,5 միլիարդ եվրո[56]։

Նիդեռլանդներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Kapsalon-ը հոլանդական սննդամթերք է, որը բաղկացած է ֆրի կարտոֆիլից՝ վրան դոների կամ շաուրմայի մսով, սխտորով սոուսով և գաուդա պանրի շերտով, թխած կամ խաշած մինչև հալչելու աստիճան, այնուհետև ծածկված աղցանի կանաչ շերտով և նորմայից շատ սոուսով: Ուտեստը սովորաբար մատուցվում է որպես արագ սնունդ՝ մեկանգամյա օգտագործման մետաղական սկուտեղի մեջ։ Kapsalon տերմինը հոլանդերեն նշանակում է «վարսավիրանոց»՝ ակնարկելով վարսահարդար Նաթանիել Գոմեսի մասին, ով ստեղծել է ուտեստը, երբ մի անգամ է Ռոտերդամում գտնվող քաբաբի խանութում խնդրել էր այն պատրաստել իր համար[57]։

Միացյալ Թագավորություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թուրք ներգաղթյալների կողմից ներմուծված դոներ քաբաբը աղցանով և սոուսով շատ տարածված ուտեստ է Միացյալ Թագավորությունում, հատկապես գիշերային խնջույքներից հետո:[50] Միսը երբեմն վաճառվում է առանց ինչ որ հավելումների, բայց ավելի հաճախ չիպսով (կարտոֆիլ ֆրի), նաան հացով կամ պիտայի հացով: Գերմանական Doner Kebab-ը Գլազգոյում գործող ցանց է, որտեղ գործում է 100 մասնագիտացված ռեստորան Մեծ Բրիտանիայում [58]։

Ամերիկա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կանադա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դոնեյրի թագավոր խանութը Հալիֆաքսում՝ Պիցերիայի կողքին

1970-ականների սկզբին Նոր Շոտլանդիա նահանգի Հալիֆաքս քաղաքում ներկայացվեց մի տարբերակ, որը հայտնի է որպես donair[24]։ Ծագման վերաբերյալ մրցակցային շատ պնդումներ կան, սակայն, ըստ Հալիֆաքսի բնակիչ Լեո Գամուլակոսի, նրա հայրը՝ հույն ներգաղթյալ Պիտեր Գամուլակոսը, սկսել է հունական ոճով գիրոսներ վաճառել Բեդֆորդի Հալիֆաքս արվարձանում գտնվող Velos Pizza-ում: Այն չգրավեց հանրության ուշադրությունը, ուստի 1972 թվականին[24], նա փոփոխեց խոզի և գառան մսով սովորական բաղադրատոմսը՝ օգտագործելով համեմված տավարի միս, լիբանանյան տափակ հաց և հնարեց խտացրած կաթով, քացախով, շաքարով և սխտորով պատրաստված յուրահատուկ քաղցր դոնայ սոուս: Նա այն անվանեց դոների անունով, այլ ոչ թե գիրոսի, բայց այն սկսեց արտասանվել և գրվել որպես դոնայր[59][60][61]։ 1973 թվականին Գամուլակոսը բացեց առաջին King of Donair ռեստորանը Քուինփուլ Ռոուդում՝ Հալիֆաքսում[62]։ 2015 թվականին Հալիֆաքսը դոնեյրն անվանել է քաղաքի պաշտոնական սնունդ[25]։ Պատմականորեն հայտնաբերվել է միայն Ատլանտյան Կանադայում, սակայն ուտեստի ժողովրդականությունը տարբեր ձևերով ընդլայնվել է Կանադայի այլ մասերում[59][63]։

Մեքսիկա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Al Pastor-ը լիբանանյան շաուրմայի միջոցով պատրաստված դոներ քաբաբի տարբերակ է: Բառացիորեն նշանակում է «հովվի ոճով», այն վերաբերում է շաուրմայի մեջ հաճախ օգտագործվող գառին, թեև այն սովորաբար պատրաստվում է խոզի մսից[64]։

Միացյալ Նահանգներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դոներ քաբաբը Միացյալ Նահանգներում առավել հայտնի է իր հունական տարբերակով, որն այժմ հայտնի է որպես գիրոս: Բազմաթիվ մարդիկ պնդում են, որ ուտեստը ներկայացրել են 1960-ականներին, իսկ զանգվածային արտադրությունը՝ 1970-ականներին[65]։ Սկզբում Հունաստանում հայտնի էր որպես ντονέρ (դոներ), 1970 թվականին Միացյալ Նահանգներում նոր ստեղծած gyros անվանումը նոր էր օգտագործվում [66][67], թեև այն դեռևս 1970-ականներին երկու անուններով հայտնի էր հունական որոշ ռեստորաններում[23][68]։ Այն հասանելի էր նաև, հավանաբար ավելի ուշ, որոշ թուրքական ռեստորաններում[69][70][71]։ Վերջին տարիներին երկրի տարբեր մասերում բացվել են մի շարք ռեստորաններ և սննդի կետեր, որոնք մասնագիտացած են դոներ քաբաբի մեջ։ Դրանց զգալի տոկոսը պատկանում է գերմանացի ներգաղթյալներին[72][73]։

Օվկիանիա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ավստրալիա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հալալ խորտիկներով ափսեներ Սիդնեյում, Ավստրալիա

Բազմամշակութային բնակչությամբ՝ Ավստրալիայում դոներ քաբաբը մրցում է հունական գիրոսի և լիբանանյան շաուրմայի հետ[74]։ Քաբաբ վաճառողները ենթարկվում են սննդամթերքի անվտանգության պետական ​​խիստ կանոնակարգերին[75]։

Հալալ խորտիկով տուփը մի ուտեստ է, որը ծագել է Ավստրալիայում։ Այն բաղկացած է դոներ քաբաբի մսից, չիպսերից (կարտոֆիլի ֆրի) և սոուսներից, ինչպիսիք են չիլիի, սխտորի և խորովածի սոուսը: Այն ավանդաբար մատուցվում է պոլիստիրոլի տարայի մեջ և նկարագրվում է որպես Ավստրալիայի քաբաբի խանութներում ներառված հիմնական ուտեստ[76][77]։ Ուտեստի անվանումը Մակուարի բառարանի կողմից ընտրվել է որպես 2016 թվականի «Մարդկանց կողմից ընտրած տարվա բառ»[78]։

Առողջությանը սպառնող վտանգներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դոներ քաբաբի հետ կապված առողջական մտահոգությունները, ներառյալ հիգիենան, որը կապված է մասնակի եփած մսի գիշերային պահպանման և կրկին տաքացման, դրա որակի, ինչպես նաև աղի, ճարպի և կալորիականության բարձր մակարդակի հետ, հաղորդվել է ԶԼՄ-ներում[79][80][81]։ Որոշ հետազոտությունների արդյունքում դոներ քաբաբի մեջ հայտնաբերել են անորակ բաղադրիչներ, կամ այլ տեսակի միս, քան գովազդվում էր[82][83]։ Շատ զարգացած երկրների սննդամթերքի անվտանգության կանոնակարգերը վերաբերում են հանրությանը վաճառվող բոլոր տեսակի թերի մսի մեջ հանդիպող վտանգներին: Ոմանք ունեն դոներ քաբաբի մշակման և պատրաստման հատուկ ուղեցույցներ: E. coli-ի սննդային թունավորման մի քանի դեպքերից հետո, 2008 թվականին Կանադայի կառավարությունը մի շարք առաջարկություններ ներկայացրեց, այդ թվում, որ միսը պետք է եփվի երկրորդ անգամ՝ մանր կտրատելուց հետո[84]։ Գերմանիայում ցանկացած դոներ քաբաբի միս, որը դրվում է հատուկ պատրաստման սարքի վրա, պետք է վաճառվի նույն օրը: Ավելի ուշ վաճառքի համար մասնակի եփած միսը սառեցնելը համարվում է Գերմանիայի առողջապահական կանոնների խախտում[85]։

Նշումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ UK: /ˈdɒnər kɪˈbæb/ DON-ər kib-AB, US: /ˈdoʊnər kɪˈbɑːb/ DOH-nər kib-AHB; Կաղապար:Langx կամ döner kebap, tr.

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ Pawsey, Rosa K. (1 January 2002). Case Studies in Food Microbiology for Food Safety and Quality. Royal Society of Chemistry. էջեր 109–110. ISBN 9781847550330. Վերցված է 15 August 2016-ին – via Google Books.
  2. ↑ 2,0 2,1 Marks, Gil (17 November 2010). Encyclopedia of Jewish Food. HMH. ISBN 978-0-544-18631-6 – via Google Books.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Prichep, Deena; Estrin, Daniel (2015-05-07). «Thank the Ottoman Empire for the taco al pastor». PRI. Վերցված է 19 March 2017-ին.
  4. ↑ Kremezi, Aglaia (2010). «What's in the Name of a Dish?». In Hosking, Richard (ed.). Food and Language: Proceedings of the Oxford Symposium on Food and Cooking 2009. Vol. 28. Totnes: Prospect Books. էջեր 203–204. ISBN 9781903018798. OCLC 624419365.
  5. ↑ «Döner-Streit erreicht Berlin: Wer hats erfunden?» (գերմաներեն). berlin.de. Վերցված է 2022-04-02-ին.
  6. ↑ «Made in Berlin: The Best Doner Kebab on Earth». The Berlin Spectator (ամերիկյան անգլերեն). 2021-06-30. Վերցված է 2022-04-07-ին.
  7. ↑ Cichanowicz, Lily (2016-07-21). «A Brief History Of The Döner Kebab». Culture Trip. Վերցված է 2022-04-07-ին.
  8. ↑ «Doner kebab 'inventor' Kadir Nurman dies in Berlin» (բրիտանական անգլերեն). BBC News. 2013-10-26. Վերցված է 2022-04-07-ին.
  9. ↑ «Was The Doener Kebab Invented In Berlin? - Mythbusting Berlin». Berlinexperiences.com. 24 February 2020. Վերցված է 1 March 2022-ին.
  10. ↑ «Travel Inspiration: Turkish Döner Kebab in Germany». Kitchn (անգլերեն). Վերցված է 2024-03-18-ին.
  11. ↑ «Doner Kebab: A Gyros By Any Other Name | Sandwich Tribunal». www.sandwichtribunal.com (ամերիկյան անգլերեն). 2015-11-24. Վերցված է 2024-03-18-ին.
  12. ↑ 12,0 12,1 Isin, Priscilla Mary (15 May 2018). Bountiful Empire: A History of Ottoman Cuisine. Reaktion Books. ISBN 978-1-78023-939-2 – via Google Books.
  13. ↑ Yerasimos, Marianna (2005). 500 Yıllık Osmanlı Mutfağı (500 Years of Ottoman Cuisine) (թուրքերեն). Istanbul: Boyut Kitapları Yayın Grubu. էջ 307. ISBN 975-23-0111-8.
  14. ↑ Kiple, Kenneth F.; Ornelas, Kriemhild Coneè, eds. (2000). The Cambridge World History of Food, Volume 2. Cambridge University Press. էջ 1147. ISBN 9780521402156 – via Google Books. «Bursa is the town that gave birth to the world-famous doner kebab, meat roasted on a vertical revolving spit.»
  15. ↑ İskenderoğlu, Yavuz. «The Legend Of İskender». Kebapçı İskender. Արխիվացված է օրիգինալից 20 August 2016-ին. Վերցված է 3 August 2016-ին.
  16. ↑ Peter Heiner (2008). «Döner in Deutschland: Migration und kulinarischer Wandel». In Markus Ritter; Ralph Kauz; Birgitt Hoffmann (eds.). Iran und iranisch geprägte Kulturen: Studien zum 65. Geburtstag von Bert G. Fragner (գերմաներեն). Wiesbaden: Reichert. էջ 427. ISBN 978-3-89500-607-4.
  17. ↑ Nail Tan (1990). «Kastamonu'nun ünlü yemek, yiyecek ve içecekleri» [Famous dishes, food and beverages of Kastamonu]. Türk halk kültürü araştırmaları [Turkish folk culture researches] (թուրքերեն). Vol. 1. Ankara: Halk Kültürünü Araştırma Dairesi [Department of Folk Culture]. էջ 109 f.
  18. ↑ 18,0 18,1 Eberhard Seidel-Pielen (10 May 1996). «Döner-Fieber sogar in Hoyerswerda» [Doner fever even in Hoyerswerda]. Die Zeit (գերմաներեն). Արխիվացված օրիգինալից 16 May 2017-ին. Վերցված է 6 May 2016-ին.
  19. ↑ Davidson, Alan (21 August 2014). The Oxford Companion to Food. OUP Oxford. ISBN 978-0-19-104072-6 – via Google Books.
  20. ↑ «Three Renowned Turkish Restaurants: Beyti Meat Restaurant». Skylife – Turkish Airlines magazine. No. 12. 2000. էջեր 1–4. Արխիվացված է օրիգինալից 9 February 2012-ին.
  21. ↑ Raziye Akkoc (8 January 2015). «British Kebab Awards: are these Britain's best kebab shops?». The Daily Telegraph. Արխիվացված օրիգինալից 11 January 2022-ին. Վերցված է 6 May 2016-ին.
  22. ↑ «The Gyro, a Greek Sandwich, Selling Like Hot Dogs». The New York Times. 4 September 1971. էջ 23. Վերցված է 22 February 2016-ին.
  23. ↑ 23,0 23,1 «(unknown title)». New York. 1971. vol. 4. Վերցված է 28 January 2018-ին. «doner kebab, also known as a gyro, the by-now-familiar compressed seasoned lamb cooked on a vertical rotisserie, slices of which are served as a sandwich on Greek pita bread»
  24. ↑ 24,0 24,1 24,2 «Best Donair». The Coast. Վերցված է 20 February 2012-ին.
  25. ↑ 25,0 25,1 CBC News (8 December 2015). «Hear ye, hear ye: Halifax declares the donair its official food». CBC News Nova Scotia. Վերցված է 8 July 2016-ին.
  26. ↑ 26,0 26,1 «From Berlin to the world – the doner kebab». The Local. 31 October 2013. Վերցված է 3 August 2016-ին.
  27. ↑ Grieshaber, Kirsten (11 April 2010). «Doner kebab becomes Germany's favorite fast food». USA Today. Associated Press. Վերցված է 27 February 2016-ին.
  28. ↑ «Doner kebab definition and meaning». Collins English Dictionary. Վերցված է 21 January 2018-ին.
  29. ↑ 29,0 29,1 Կաղապար:Cite OED2
  30. ↑ Peter Heine (2004). Food culture in the Near East, Middle East, and North Africa. Greenwood Publishing Group. էջ 91. ISBN 978-0-313-32956-2. Վերցված է 5 March 2011-ին.
  31. ↑ Keating, Oonagh (2019-02-28). «Brits can't believe Americans have only just discovered the doner kebab». The Poke. Վերցված է 2024-03-18-ին.
  32. ↑ Aglaia Kremezi, "What's in a Dish's Name", "Food and Language", Proceedings of the Oxford Symposium on Food and Cookery, 2009, 1-903018-79-X
  33. ↑ Tremblay, Pinar (7 May 2015). «Doner kebab: late-night snack becomes haute cuisine». Al Monitor.
  34. ↑ «Türkiye'nin en iyi 10 Bursa kebapçısı» [Top 10 Bursa Kebabs in Turkey]. Hürriyet Daily News (թուրքերեն). Hürriyet Gazetecilik ve Matbaacılık A.Ş. 7 May 2004.
  35. ↑ «İskender kebap – Istanbul Eats». istanbuleats.com.
  36. ↑ «The Best Iskender Kebab in Istanbul». Culinary Backstreets. 24 September 2012.
  37. ↑ «Trademark information for KURULUS 1867 KEBAPÇI ISKENDER from CTM – by Markify». markify.com. Արխիվացված է օրիգինալից 17 September 2016-ին. Վերցված է 15 August 2016-ին.
  38. ↑ Nikki Kazimova (2011). Azerbaijan – Culture Smart! The Essential Guide to Customs & Culture. Bravo Limited. ISBN 978-1-85733-548-4.
  39. ↑ John Noble; Michael Kohn; Danielle Systermans (2008). Georgia, Armenia & Azerbaijan. Lonely Planet. էջեր 234. ISBN 978-1-74104-477-5.
  40. ↑ Cesar Weston (2009). «A day in my Azerbaijani Life». Russian Carolina. Արխիվացված է օրիգինալից 7 February 2013-ին. Վերցված է 1 June 2016-ին.
  41. ↑ Wilks, Jon (4 March 2011). «5 to try: Döner kebabs». Time Out Tokyo. Արխիվացված է օրիգինալից 5 June 2012-ին. Վերցված է 1 June 2016-ին.
  42. ↑ Lauren Shockey (8 November 2009). «Restaurant Review: Banh Mi Doner Kebabs, Hanoi». The New York Times. Վերցված է 1 June 2016-ին.
  43. ↑ Christiane Oelrich (24 February 2010). «Doener kebab culture, refined in Germany, a hit in Vietnam». Monsters and Critics. Deutsche Presse Agentur. Արխիվացված է օրիգինալից 27 February 2010-ին. Վերցված է 1 June 2016-ին.
  44. ↑ «Punkt» (գերմաներեն). punkt.kurier.at. Վերցված է 23 September 2011-ին.
  45. ↑ «A kebab restaurant in the "Skanssi" shopping centre» (ֆիններեն). pernionkebab.fi. Արխիվացված է օրիգինալից 16 October 2009-ին.
  46. ↑ 46,0 46,1 Sciolino, Elaine (22 December 2014). «French Politics Served in a Pita». The New York Times. ISSN 0362-4331. Վերցված է 2020-05-24-ին – via NYTimes.com.
  47. ↑ Gohar, Laila (16 August 2012). «The Glorious 'Le Grec' Sandwich in Paris». foodrepublic.com. Արխիվացված է օրիգինալից 11 May 2015-ին. Վերցված է 15 August 2016-ին.
  48. ↑ Hartmann, Isabelle (26 September 2013). «Kebab: salade, tomates, oignons et... viande moisie ?». Terra Eco (ֆրանսերեն). Վերցված է 31 October 2018-ին.
  49. ↑ 49,0 49,1 «Döner soll aus Schwaben kommen» [Döner Allegedy Comes from Swabia]. n-tv (գերմաներեն). 15 July 2012. Վերցված է 3 August 2016-ին.
  50. ↑ 50,0 50,1 James Ramsden (28 October 2013). «Did Kadir Nurman really invent the doner kebab?». The Guardian. Վերցված է 6 May 2016-ին.
  51. ↑ The Generalissimo (February 13, 2020). «The Hirshon Berlin-Style Döner Kebab Sandwich». The Food Dictator. Վերցված է March 17, 2024-ին.
  52. ↑ «Erfinder mag keine Döner mehr» [Inventor Doesn't Like Döner Anymore]. n-tv.de (գերմաներեն). 25 September 2011. Վերցված է 13 February 2023-ին.
  53. ↑ 53,0 53,1 «Zuhause in Almanya – Türkisch-deutsche Geschichten & Lebenswelten» (PDF). Heinrich Böll Foundation. November 2011. Վերցված է 4 May 2017-ին.
  54. ↑ 54,0 54,1 «Cutting edge robots at Germany's first doner kebab fair». The Independent. Agence France-Presse. 28 March 2010. Վերցված է 17 February 2016-ին.
  55. ↑ «Willkommen in Deutschland!». Tumblr (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2024-03-18-ին.
  56. ↑ Nurman, Kadir (20 September 2011). «Interview mit dem Erfinder des Döner: 'Echt nur mit Zwiebeln und Salat'» [Interview with the Inventor of the Döner: 'Genuine only with Onions and Lettuce']. Frankfurter Rundschau (Interview) (գերմաներեն). Interviewed by Eva Dorothée Schmid. Արխիվացված օրիգինալից 26 September 2011. Վերցված է 24 September 2011-ին.{{cite interview}}: CS1 սպաս․ bot: original URL status unknown (link)
  57. ↑ Lester Haines (7 October 2011). «Post-pub nosh deathmatch: Kapsalon v quesadillas». The Register.
  58. ↑ Glover, John (2022-05-09). «German Doner Kebab set to open 100th restaurant». Scottish Business Insider. Վերցված է 2024-03-17-ին.
  59. ↑ 59,0 59,1 Thibault, Simon (13 June 2012). «Halifax's donair: The tastiest treat you have probably never heard of». theglobeandmail.com. The Globe and Mail. Վերցված է 2 February 2019-ին.
  60. ↑ MacDonald, Michael (23 October 2015). «Halifax's guilty pleasure, the donair, could become city's official food». CTV News. Վերցված է 20 March 2018-ին.
  61. ↑ Dempsey, Amy (6 December 2015). «Saga of Halifax's first donair resembles Greek wrapsody». Toronto Star. Վերցված է 20 March 2018-ին.
  62. ↑ Jones, Colleen (8 December 2016). «Man travels 6,000 km to dine with the King of Donair». CBC News. Վերցված է 20 March 2018-ին.
  63. ↑ «A (spicy) beef between donair devotees divides Canada east to west». CBC. 2023-07-20. Վերցված է 2023-09-15-ին.
  64. ↑ «The Urban Matrix: Mérida – The Lebanese connection:: LOS DOS Cooking school». los-dos.com. Արխիվացված է օրիգինալից 26 April 2016-ին. Վերցված է 1 August 2015-ին.
  65. ↑ The Gyro's History Unfolds, New York Times, David Segal, 14 July 2009
  66. ↑ Kremezi, Aglaia (2010). «What's in the Name of a Dish?». In Hosking, Richard (ed.). Food and Language: Proceedings of the Oxford Symposium on Food and Cooking 2009. Oxford Symposium on Food and Cookery. Prospect Books. էջեր 203–204. ISBN 978-1-903018-79-8 – via Google Books.
  67. ↑ Glaser, Milton; Snyder, Jerome (7 December 1970). «Spit and Image». New York. New York Media, LLC. Վերցված է 18 October 2018-ին – via Google Books.
  68. ↑ «What's Doing». San Diego Magazine. Vol. 25. 1973. էջ 205.
  69. ↑ Fodor's Washington D.C. 1985. Fodor's Travel Publications. 1985. էջ 178. ISBN 0-679-01164-1.
  70. ↑ «Restaurant Directory». New York. 9 May 1994. էջ 116.
  71. ↑ Levine, Ed (1997). New York Eats (More). Macmillan. էջ 322. ISBN 0-312-15605-7.
  72. ↑ «Germany's fast-food favorite takes on the US». dw.com. Վերցված է 19 December 2016-ին.
  73. ↑ «The Story of Doner Kebab: The World's Most Popular Spitted Meat». HuffPost. 31 March 2014. Վերցված է 19 December 2016-ին.
  74. ↑ «You say kebab, I say yeeros...». sbs.com.au. 30 October 2015. Վերցված է 15 August 2016-ին.
  75. ↑ NSW Food Authority. «Doner kebabs». Վերցված է 15 August 2016-ին.
  76. ↑ «Your Local Kebab Shop Is Now Trending, Introducing Your New Facebook Group Obsession». MTV. 14 March 2016. Արխիվացված է օրիգինալից 29 July 2020-ին. Վերցված է 30 April 2016-ին.
  77. ↑ Safi, Michael; Hunt, Elle; Wall, Josh (18 April 2016). «The halal snack pack: a fast track to a heart attack? Or worse?». The Guardian. Վերցված է 30 April 2016-ին.
  78. ↑ «Halal snack pack named people's choice word of 2016 by Macquarie Dictionary». The Age. 1 February 2017.
  79. ↑ Guardian Health – Kebab anyone?, The Guardian, 6 October 2006
  80. ↑ «UK study reveals 'shocking' kebab». BBC News. 27 January 2009.
  81. ↑ «Results of council survey on doner kebabs». LACORS. 27 January 2009. Արխիվացված է օրիգինալից 31 January 2009-ին.
  82. ↑ «Döner kebab gemist? Start met kijken op NPO Start». Npostart.nl. Վերցված է 1 March 2022-ին.
  83. ↑ Ivar Brandvol (2007). «Advarer mot billig kebabmat». Vg.no (նորվեգերեն). Վերցված է 27 October 2007-ին.
  84. ↑ «Health Canada». 6 August 2008. Վերցված է 20 February 2012-ին.
  85. ↑ Lüdke, Steffen (26 August 2016). «Was dir dein Dönermann nicht erzählt». Bento (գերմաներեն). Hamburg, Germany: Spiegel-Verlag. Արխիվացված է օրիգինալից 20 August 2018-ին. Վերցված է 27 March 2017-ին.

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Cardin, Geoff (29 July 2011). «The Dish: Döner Kabob». Feast Magazine. Վերցված է 18 April 2013-ին.
  • Eberhard Seidel (de), Aufgespießt. Wie der Döner über die Deutschen kam, 1996, 3880229015
  • Maren Möhring, "Döner kebab and West German Consumer (Multi-)Cultures", in Ulrike Lindner, et al., eds., Hybrid Cultures—Nervous States, 2010, 9789042032286, p. 151-167
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Դոներ քաբաբ» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Դոներ_քաբաբ&oldid=10256578» էջից