Դոնալդ Շիրլի

Դոնալդ Շիրլի
Բնօրինակ անուն	անգլ.՝ Donald Walbridge Shirley
Ծնվել է	հունվարի 29, 1927 կամ հունվարի 19, 1927; Փենսակոլա (Ֆլորիդա), Ֆլորիդա, ԱՄՆ
Երկիր	ԱՄՆ և Ճամայկա
Մահացել է	ապրիլի 6, 2013 (86 տարեկան); Նյու Յորք շրջան, Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ
Ժանրեր	դասական երաժշտություն և ջազ
Մասնագիտություն	դաշնակահար, church musician և կոմպոզիտոր
Գործիքներ	դաշնամուր և երգեհոն
Լեյբլ	Տատյանա Բրուխունովա, Atlantic Records, Audio Fidelity և Columbia Records
Կրթություն	Չիկագոյի համալսարան, Ամերիկյան կաթոլիկ համալսարան և Սանկտ Պետերբուրգի կոնսերվատորիա

Դոնալդ Ուոլբրիջ Շիրլի (հունվարի 29, 1927(1927-01-29)^[1] կամ հունվարի 19, 1927(1927-01-19)^[2], Փենսակոլա (Ֆլորիդա), Ֆլորիդա, ԱՄՆ^[3] - ապրիլի 6, 2013(2013-04-06)^[4], Նյու Յորք շրջան, Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ), ամերիկացի ջազային և դասական երաժշտության դաշնակահար և երգահան։ 1950-1960-ական թվականներին «Cadence» լեյբլի համար ստեղծված փորձարարական ջազային երաժշտության ալբոմների հեղինակն է։ Հեղինակել է երգեհոնային սիմֆոնիաներ, համերգներ դաշնամուրի, թավջութակի համար, երեք լարային կվարտետ, մեկ գործողությամբ օպերա, ստեղծագործություններ երգեհոնի, դաշնամուրի և ջութակի համար, ինչպես նաև Ջեյմս Ջոյսի «Նվերներ ըստ Ֆիննեգանի» սիմֆոնիկ պոեմի և «Օրփեոսը դժոխքում» օպերետի հիման վրա ստեղծված վարիացիաների ժողովածուներ։

1960-ականներին մի քանի համերգային շրջագայության է մեկնել ԱՄՆ-ում՝ ներառյալ Խորը Հարավի նահանգները։ Որպես վարորդ և թիկնապահ վարձել է Նյու Յորքի գիշերային ակումբի դռնապան Թոնի Լիփին։ Նրանց ընկերական հարաբերությունների մասին պատմությունը ներկայացվում է 2018 թվականին նկարահանված «Կանաչ գիրք» ֆիլմում^[5]։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վաղ տարիներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դոնալդ Ուոլբրիջ Շիրլին ծնվել է 1927 թվականի հունվարի 29-ին Ֆլորիդա նահանգի Պենսակոլա քաղաքում^[6] ջամայական գաղթականների՝ ուսուցչուհի Ստելլա Գերտրուդ Յանգի (1903-1936) և քահանա Էդվին Շիրլիի (1885-1982) ընտանիքում^[7]^[8]։ Պրոմոութերները ձգտում էին հանրությանը ներկայացնել, որ նա ծնվել է Ճամայկայում՝ որպես նրա ծննդավայր նշելով Քինգսթոնը^[6]։ Շիրլին ԽՍՀՄ-ում չի եղել, բայց նրան փոքր ժամանակ հրավիրում էին սովորելու Սանկտ Պետերբուրգի կոնսերվատորիայում, և նա տիրապետում էր ռուսաց լեզվին^[9]^[10]^[11]։

Կրթություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Երկու տարեկանում Շիրլին սկսել է դաշնամուր նվագել սովորել^[12]։ Նա սովորել է Վաշինգտոնի Ամերիկյան կաթոլիկ համալսարանում՝ Քոնրադ Բերնեի և Թադեուշ Ջոնսի մոտ։ Շիրլին ժամանակավորապես հրաժարվել է նվագել դաշնամուր և այդ շրջանում ստացել երաժշտության, հոգեբանության և լիտուրգիկայի դոկտորի կոչում^[12]։

Գործունեություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1944 թվականին 18-ամյա Շիրլին «Boston Pops» նվագախմբի հետ կատարել է Չայկովսկու «Կոնցերտ դաշնամուրի և նվագախմբի համար № 1» ստեղծագործությունը^[12]։ Մեկ տարի անց Շիրլին Լոնդոնյան ֆիլհարմոնիկ նվագախմբի հետ կատարել է իր ստեղծագործություններից մեկը^[12]։

1949 թվականին նա Հայիթիի կառավարությունից հրավեր ստացավ՝ հանդես գալու Պորտ-օ-Պրենսի երկու հարյուրամյակին նվիրված միջազգային ցուցահանդեսին, որից հետո նախագահ Էսթիմեն և արքեպիսկոպոս Լե Գոյզը նրան խնդրեցին կրկնել ելույթը մեկ շաբաթ անց^[13]։

Շիրլին հիասթփված էր շրջապատողների խորհրդից՝ թողնել դասական երաժշտությունը (սևամորթ արվեստագետների հանդեպ թշնամանքի պատրվակով) և գործունեությունը շարունակել ջազի բնագավառում^[8]։ Սևահեր դասական երաժիշտների համար հեռանկարների բացակայության պատճառով Շիրլին դադարեցրեց դաշնակահարի գործունեությունը։ Չիկագոյի համալսարանում հոգեբանություն ուսումնասիրելուց հետո^[14] նա Չիկագոյում աշխատեց որպես հոգեբան, սակայն շուտով վերադարձավ երաժշտական ասպարեզ։

1950-1960-ական թվականներին Շիրլին ձայնագրեց մի շարք ալբոմներ Cadence լեյբլի համար, դասական երաժշտության ներքո փորձառելով ջազային երաժշտությունը՝ ստեղծեց սեփական ժանրը^[8]։ Լեյբլի հիմնադիր Արչի Բլեյերը պնդում էր, որ Շիրլիին անվանեն Դոն։ Այդ ընտանեվարությունը մնաց նրա հետ գործունեության ողջ ընթացքում^[8]։

1961 թվականին նրա «Water Boy» սինգլը 40-րդ դիրքը գրավեց «Billboard» ամսագրի «Hot 100» շքերթում և այնտեղ մնաց 14 շաբաթ շարունակ։ Նա հանդես է եկել Նյու Յորքի «Basin Street East» ակումբում, որտեղ ընկերացել է Դյուկ Էլինգթոնի հետ։

1954 թվականի հունիսին Շիրլին Արթուր Ֆիդլերի հրավերով «Boston Pops» նվագախմբի հետ մեկնել է Չիկագո։ Մեկ տարի անց «NBC» սիմֆոնիկ նվագախմբի հետ նա հանդես է եկել Քարնեգի հոլում՝ Էլինգթոնի դաշնամուրային կոնցերտի պրեմիերային։ Նա նաև մասնակցել է «Արթուր Գոդֆրին և նրա ընկերները» հեռուստաշոուին։

1960-ականներին հույս ունենալով, որ կարող է իր ստեղծագործություններով փոխել մարդկանց նախապաշարմունքները, Շիրլին համերգներ է տվել ԱՄՆ-ում՝ ներառյալ հարավային մի շարք նահանգները։ Որպես վարորդ՝ նա վարձել է Նյու Յորքի գիշերային ակումբներից մեկի նախկին դռնապան Թոնի Լիփին։ Նրանց պատմությունը հիմք է դարձել 2018 թվականին նկարահանված «Կանաչ գիրք» ֆիլմի սյուժեի համար, որում Շիրլիի դերում հանդես է եկել Մահերշալա Ալին^[5]։ Ըստ որոշ աղբյուրների՝ չնայած նրանց հայացքներում առկա տարաձայնություններին, նրանք դարձել են լավ ընկերներ։ Սակայն երաժշտի եղբայր Մորիս Շիրլին ասել է^[15]․

Իմ եղբայրը երբեք Թոնիին իր «ընկերը» չի համարել․ նա եղել է ծառայող՝ նրա վարորդը (ում արգելում էր համազգեստ և գլխարկ կրել)։ Ահա թե ինչու են կարևոր նման նրբություննները։ Այն փաստը, որ հաջողակ սևամորթ արտիստը կարողացել է վարձել իրենից տարբեր սպասավորի, չպետք է անհետանա թարգմանության ժամանակ։

Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)

My brother never considered Tony to be his 'friend'; he was an employee, his chauffeur (who resented wearing a uniform and cap). This is why context and nuance are so important. The fact that a successful, well-to-do Black artist would employ domestics that did not look like him, should not be lost in translation.

1968 թվականի աշնանը Շիրլին կատարել է Չայկովսկու կոնցերտը Դեթրոյթի սիմֆոնիկ նվագախմբի հետ։ Նա աշխատել է նաև Չիկագոյի սիմֆոնիկ նվագախմբի և ԱՄՆ ազգային սիմֆոնիկ նվագախմբի հետ^[12], գրել է սիմֆոնիաներ Նյու Յորքի ֆիլհարմոնիկ նվագախմբի և Ֆիլադելֆիայի նվագախմբի համար, ինչպես նաև Ջորջ Գերշվինի երաժշտությանը նվիրված ծրագրով մենակատարել է Միլանի Լա Սկալա թատրոնում։

Շիրլին գրել է երգեհոնային սիմֆոնիաներ, կոնցերտներ դաշնամուրի համար, կոնցերտ թավջութակի համար, երեք լարային կվարտետ, օպերա մեկ գործողությամբ, ստեղծագործություն երգեհոնի, դաշնամուրի և ջութակի համար, սիմֆոնիկ վեպ Ջեյմս Ջոյսի «Ֆիննեգանի հոգեհանգիստը» վեպի հիման վրա և «Վարիացիաներ» «Օրփեոսը դժոխքում» օպերայի հիման վրա։

Անձնական կյանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1952 թվականի դեկտեմբերի 23-ին Շիրլին ամուսնացել է Իլինոյս նահանգի Կուկ շրջանից Ջին Կ․ Հիլլի հետ^[16], բայց ավելի ուշ ամուսնալուծվել են^[5]^[8]։

Դոն Շիրլին մահացել է 2013 թվականի ապրիլի 6-ին սիրտանոթային հիվանդությունից 86 տարեկան հասակում^[8]։

Սկավառակագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Tonal Expressions (Cadence, 1955)
Orpheus in the Underworld (Cadence, 1956)
Piano Perspectives (Cadence, 1956)
Don Shirley Duo (Cadence, 1956)
Don Shirley with Two Basses (Cadence, 1957)
Improvisations (Cadence, 1957)
Don Shirley (Audio Fidelity Records]], 1959)
Don Shirley Solos (Cadence, 1959)
Don Shirley Plays Love Songs (Cadence, 1960)
Don Shirley Plays Gershwin (Cadence, 1960)
Don Shirley Plays Standards (Cadence, 1960)
Don Shirley Plays Birdland Lullabies (Cadence, 1960)
Don Shirley Plays Showtunes (Cadence, 1960)
Don Shirley Trio (Cadence, 1961)
Piano Arrangements of Spirituals (Cadence, 1962)
Pianist Extraordinary (Cadence, 1962)
Piano Spirituals (1962)
Don Shirley Presents Martha Flowers (1962)
Drown in My Own Tears (Cadence, 1962)
Water Boy (Columbia, 1965)
The Gospel According to Don Shirley (Columbia, 1969)
Don Shirley in Concert (Columbia, 1969)
The Don Shirley Point of View (Atlantic Records, 1972)^[17]
Home with Donald Shirley (2001)

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 SNAC — 2010.
↑ ^2,0 ^2,1 Library of Congress Authorities — Library of Congress.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 Carnegie Hall linked open data — 2017.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Donald Shirley, a Pianist With His Own Genre, Dies at 86|nytimes.com
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 Greenspan, Rachel E. (2018 թ․ նոյեմբերի 15). «The True Story Behind the Movie Green Book». Time. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 26-ին.
↑ ^6,0 ^6,1 «History vs. Hollywood: Green Book». History vs. Hollywood. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 22-ին.
↑ «African American Shirley Lineage». Shirley Association Genealogical Research.
↑ ^8,0 ^8,1 ^8,2 ^8,3 ^8,4 ^8,5 Weber, Bruce (2013 թ․ ապրիլի 28). «Donald Shirley, a Pianist With His Own Genre, Dies at 86». The New York Times. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 16-ին.
↑ https://shadowandact.com/the-real-donald-shirley-green-book-hollywood-swallowed-whole
↑ https://www.metronews.ru/novosti/russia/reviews/v-biografii-geroya-zelenoy-knigi-vzyavshey-oskar-est-leningradskiy-sled-1516761
↑ Ivan Hewett (2019 թ․ փետրվարի 25). «Who was the real Don Shirley? What Green Book gets right – and wrong –about the enigmatic jazz genius». The Telegraph.
↑ ^12,0 ^12,1 ^12,2 ^12,3 ^12,4 Campbell, Al. «Don Shirley - Biography». AllMusic. Վերցված է 2019 թ․ փետրվարի 20-ին.
↑ «Don Shirley – biography». Nathan Kramer. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 23-ին.
↑ Alleyne, Caleigh (2018 թ․ նոյեմբերի 14). «Don Shirley And 'The Green Book' Are The Historical Anchors Of Mahershala Ali's New Segregation-Era Film». Vibe. Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 7-ին.
↑ Lynn, Samara (2018 թ․ նոյեմբերի 29). «Family of Black Man, Don Shirley, Portrayed in "The Green Book" Blasts Movie and Its "Lies"». Black Enterprise. Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 28-ին.
↑ «Green Book Movie vs. the True Story of Tony Lip and Don Shirley». HistoryvsHollywood.com. Վերցված է 2019 թ․ փետրվարի 23-ին.
↑ «Don Shirley - Discography». AllMusic. Վերցված է 2019 թ․ փետրվարի 20-ին.

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Feather, L. G. (1960). The New Edition of the Encyclopedia of Jazz. Horizon Press. էջեր 418–419.
Fox, A. (2007). Compendium of Over 2000 Jazz Pianists. Trofford Publishing. էջ 138. ISBN 1425118488.
Neely, T., ed. (2001). Goldmine Record Album Price Guide (2nd ed.). Krause Publications. էջեր 507–508. ISBN 0873493168.
Neely, T., ed. (2003). Goldmine Record Album Price Guide (3rd ed.). Krause Publications. էջ 545. ISBN 087349671X.
Whitburn, J. (1991). The Billboard Book of Top 40 Albums. Billboard Books. էջ 328. ISBN 0823075346.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Shirley: Jazz Review». audiophileaudition.net. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ սեպտեմբերի 28-ին. Վերցված է 2019 թ․ սեպտեմբերի 6-ին.
«The Cadence Story». bsnpubs.com.

[_61de8c768a8efa8d-1] 1,0 ^1,1 SNAC — 2010.

[_9c58bd4d95d065ea-2] 2,0 ^2,1 Library of Congress Authorities — Library of Congress.

[_18a7523c50203eb3-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 Carnegie Hall linked open data — 2017.

[_75dac56a7aec0baa-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Donald Shirley, a Pianist With His Own Genre, Dies at 86|nytimes.com

[time-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 Greenspan, Rachel E. (2018 թ․ նոյեմբերի 15). «The True Story Behind the Movie Green Book». Time. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 26-ին.

[History-6] 6,0 ^6,1 «History vs. Hollywood: Green Book». History vs. Hollywood. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 22-ին.

[:0-7] «African American Shirley Lineage». Shirley Association Genealogical Research.

[Weber-8] 8,0 ^8,1 ^8,2 ^8,3 ^8,4 ^8,5 Weber, Bruce (2013 թ․ ապրիլի 28). «Donald Shirley, a Pianist With His Own Genre, Dies at 86». The New York Times. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 16-ին.

[shadowandact-9] ttps://shadowandact.com/the-real-donald-shirley-green-book-hollywood-swallowed-whole

[russproof-10] ttps://www.metronews.ru/novosti/russia/reviews/v-biografii-geroya-zelenoy-knigi-vzyavshey-oskar-est-leningradskiy-sled-1516761

[11] Ivan Hewett (2019 թ․ փետրվարի 25). «Who was the real Don Shirley? What Green Book gets right – and wrong –about the enigmatic jazz genius». The Telegraph.

[Campbell-12] 12,0 ^12,1 ^12,2 ^12,3 ^12,4 Campbell, Al. «Don Shirley - Biography». AllMusic. Վերցված է 2019 թ․ փետրվարի 20-ին.

[donshirleytribute-13] «Don Shirley – biography». Nathan Kramer. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 23-ին.

[14] Alleyne, Caleigh (2018 թ․ նոյեմբերի 14). «Don Shirley And 'The Green Book' Are The Historical Anchors Of Mahershala Ali's New Segregation-Era Film». Vibe. Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 7-ին.

[15] Lynn, Samara (2018 թ․ նոյեմբերի 29). «Family of Black Man, Don Shirley, Portrayed in "The Green Book" Blasts Movie and Its "Lies"». Black Enterprise. Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 28-ին.

[16] «Green Book Movie vs. the True Story of Tony Lip and Don Shirley». HistoryvsHollywood.com. Վերցված է 2019 թ․ փետրվարի 23-ին.

[AM_discog-17] «Don Shirley - Discography». AllMusic. Վերցված է 2019 թ․ փետրվարի 20-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]