Դոբրոդեյա Կիևցի
| Դոբրոդեյա Կիևցի | |
|---|---|
| Ծնվել է | 12-րդ դար |
| Ծննդավայր | Կիև, Կիևյան Ռուսիա |
| Մահացել է | 1131 |
| Ամուսին | Ալեքսիոս Կոմնենոս |
| Ծնողներ | հայր՝ Մստիսլավ I, մայր՝ Քրիստինա Ինգեսդոտեր |
| Երեխաներ | Marie Comnène? |
 Eupraxia-Dobrodeia of Kiev, Byzantine Co-Empress Վիքիպահեստում | |
Դոբրոդեյա Մստիսլավնա Կիևցի (կյուրեղագիր՝ Добродея Мстиславна, մկրտության անունը՝ Եվպրաքսիա [Εὐπραξία] կամ Իրենա / Իրինա [Εἰρήνη][1]. 12-րդ դար, Կիև, Կիևյան Ռուսիա - 1131), Կիևի մեծ իշխան Մստիսլավ Վլադիմիրովիչի և Քրիստինա Շվեդացու դուստրը, Վլադիմիր Մոնոմախի թոռնուհին: Բյուզանդական կայսրուհի է դարձել՝ 1122 թվականին ամուսնանալով համաթագակիր Ալեքսիոս Կոմնենոսի հետ։ Նա իր անունը թողել է նաև բժշկագիտության մեջ[2]:
Կենսագրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Դոբրոդեյան ծնվել է 12-րդ դարի սկզբին Կիևում: Մստիսլավ I Կիևցու և Քրիստինա Ինգեսդոտեր Շվեդացու դուստրն էր: [3] 1122 թվականին կամ դրանից կարճ ժամանակ անց ամուսնացել է Ալեքսիոս Կոմնենոսի՝ բյուզանդական կայսր Հովհաննես II Կոմնենոսի ավագ որդու և համակայսեր հետ (r. 1118–1143 ): Ստացել է կայսրուհու տիտղոս ( basilissa ) և քրիստոնեական «Irene» անունը՝ իր սկեսուրի՝ Իրեն Հունգարացու անունից (այլ աղբյուրներ նրա քրիստոնեական մեկ ուրիշ անուն են նշում՝ «Eupraxia»)։ [4] Նա և Ալեքսիոսն ունեցել են մեկ դուստր՝ Մարիան, որը ծնվել է c. 1125 թ . [4]
Կոստանդնուպոլսի կայսերական արքունիքում նա մաս է կազմել կին մտավորականների շրջանակի, որի աչքի ընկնող ներկայացուցիչներն էին Ալեքսիոսի մորաքույր Աննա Կոմնենան և ազնվականուհի Իրենան, ով հայտնի էր որպես աստղագուշակների ու գիտնականների հովանավորուհի։ [5] Դոբրոդեյային քաջալերել են, որ գտնի իր գիտական հետաքրքրությունը, եռանդուն կերպով ուսանի (ռուսական մի ավանդազրույցի համաձայն՝ նա դեռ աղջիկ ժամանակ՝ Կիևում է մարդկանց հիվանդությունները դեղաբույսերով բուժելու փորձեր կատարել, որոշ եղանակներ յուրացրել[6]): Ժամանակակիցներն այսպես են բնութագրել նրան. «Նա չի ծնվել Աթենքում, բայց սովորել է հույների ողջ իմաստությունը»: [5] Գրող Թեոդոր Բալսամոնը նշել է, որ Իրենը «բուժման սքանչելի եղանակներ է ցուցադրել», և որ նա բանաձևել է բժշկական լուծումներ ու նկարագրել դրանց արդյունավետությունը «Բալասաններ» (հունարեն «Ալիմմա» / Alimma) վերնագրով իր տրակտատում, որը համարվում է բժշկության մասին կնոջ կողմից գրված առաջին տրակտատը։ Այդ աշխատության որոշ հատվածներ պահվում են Ֆլորենցիայի Մեդիչի գրադարանում: [5] Դոբրոդեյան ուսումնասիրել է հնագույն բժիշկ Գալենին և նրա որոշ գործեր թարգմանել հին արևելյան սլավոներեն[5]:
Նա մահացել է 1131 թվականի նոյեմբերի 16-ին, անհայտ պատճառներով [7] Ենթադրվում է, որ նրա մահից հետո Ալեքսիոս Կոմնենոսն ամուսնացել է իր հաջորդ կնոջ ՝ վրացուհի Կատայի հետ: [4]
«Ալիմմա» ձեռագիր մատյան
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Լաուրենցիանայի գրադարանում (Ֆլորենցիա) պահվող 14-րդ դարի մի ձեռագիր մատյան պարունակում է բժշկական տրակտատ, որն անհայտ էր մինչև 20-րդ դարի սկիզբը։ Գրադարանում ձեռագիրը գտած ռուս պատմաբանԽ. Մ. Լոպարևը 1900-ական թվականներին այդ տրակտատը վերագրել է Մստիսլավնային՝ ըստ ձեռագրի գրության՝ անվանելով «Ալիմմա» (ավելի ճիշտ՝ Άλειμμα της χυράς Ζώης βασιλίσσης, այսինքն՝ «Տիկին Զոե թագուհու քսուքներ»։ Ըստ Լոպարևի՝ Մստիսլավնան Բյուզանդիայում կոչվել է Զոյա): Նման վերագրումով այդ տրակտատը կարող է համարվել ռուս կնոջ կողմից գրված առաջին բժշկական աշխատությունը։
Բուժման մեթոդներին ու մոտեցումներին հղումները վկայում են, որ տեքստի հեղինակը ծանոթ է եղել Հիպոկրատի և Իբն Սինայի աշխատանքներին:
Աշխատությունն ունի հինգ մաս.
- Քննարկվում են անձնական հիգիենայի ընդհանուր կանոնները, երեխաների խնամքի, մանկական հիվանդությունների բուժման հարցերը: Պարունակում է տեղեկատվություն մարդու խառնվածքի (սանգվինիկ, խոլերիկ, ֆլեգմատիկ և մելանխոլիկ) մասին:
- Նկարագրվում են ամուսնական հարաբերությունների հիգիենան, հղիության և ծննդաբերության շրջանը։
- Երրորդ մասը նվիրված է սննդի հիգիենային: Բնութագրվում են մթերքների «սառը» և «տաք» հատկությունները։ Myrtle յուղը բնութագրվում է որպես «սառը», իսկ մեղրը, գինին, միսը և այլ սննդատեսակներ՝ որպես «տաք» մթերքներ: Այստեղ շարադրված են նաև դիետիկ սնուցման հիմունքները և բաղադրատոմսերը:
- Չորրորդ մասը արտաքին հիվանդությունների մասին է: Պարունակում է խորհուրդներ մաշկային հիվանդությունների, ինչպես նաև ատամնացավի բուժման համար քսուքների օգտագործման վերաբերյալ:
- Հինգերորդ մասը նվիրված է բուժական մերսմանը՝ ներառյալ սրտի և ստամոքսի հիվանդությունների բուժմման դեպքում դրա կիրառությունը:
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ «Ирина, дочь Мстислава, была женой Алексея» — Sturdza (1999), p. 276.
- ↑ «Dobrotvora (Dobrodeia Eupraxia Mstyslavivna, the granddaughter of Volodymyr Monomakh. Doctor of the 12th century)». UU Archive.
- ↑ Pushkareva, 1997
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Varzos, 1984
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Pushkareva, 1997, էջ 16
- ↑ «Наталья Пушкарева. «Женщины древней Руси»». Արխիվացված է օրիգինալից 2011-10-28-ին. Վերցված է 2008-10-19-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Varzos, 1984, էջ 344
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Пападмитриу С. Брак русской княжны Мстиславны-Добродеи с греческим царевичем Алексеем Комнином, т. 11 (1-2). — Византийский временник, 1904
- Лопарев Х. Брак Мстиславны (1122) // Византийский временник. Т. 9. СПб., 1902. С. 418—445
- Лопарев Х. Русская княжна Евпраксия Мстиславна (XII в.) как вероятный автор медицинского сочинения // Сборники в честь А. И. Соболевского. СПб., 1905. С. 1- 14.
- Пушкарева Н. Л. «Женщины Древней Руси». М.: Мысль, 1989.
Աղբյուրներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Pushkareva, Natalia (1997). Women in Russian History: From the Tenth to the Twentieth Century. Translated by Eve Levin. New York and London: M.E. Sharpe. ISBN 1-56324-797-6.
- Varzos, Konstantinos (1984). Η Γενεαλογία των Κομνηνών [The Genealogy of the Komnenoi] (PDF) (in Greek). Vol. A. Thessaloniki: Centre for Byzantine Studies, University of Thessaloniki. OCLC 834784634.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Դոբրոդեյա Կիևցի» հոդվածին։ |
| ||||||
