Դմիտրի Ցիգանկին

Դմիտրի Ցիգանկին
Ծնվել է	հոկտեմբերի 22, 1925; Մոկշալեյ, Սարանսկի վարչական շրջան, Պենզայի գուբերնիա, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ
Մահացել է	նոյեմբերի 21, 2023 (98 տարեկան)
Քաղաքացիություն	ԽՍՀՄ և Ռուսաստան
Մասնագիտություն	գիտնական և լեզվաբան
Հաստատություն(ներ)	Մորդովիայի պետական համալսարան
Գործունեության ոլորտ	ուգրո-ֆիննական ուսումնասիրություններ
Ալմա մատեր	Մորդովիայի պետական համալսարան (1954)
Կոչում	պրոֆեսոր
Գիտական աստիճան	բանասիրական գիտությունների դոկտոր (1978) և պրոֆեսոր (1979)
Տիրապետում է լեզուներին	ռուսերեն և էրզյաներեն
Պարգևներ	; և
	Dmitrii Cygankin Վիքիպահեստում

Դմիտրի Ցիգանկին (էրզ.՝ ռուս.՝ Дмитрий Васильевич Цыганкин, հոկտեմբերի 22, 1925(1925-10-22), Մոկշալեյ, Սարանսկի վարչական շրջան, Պենզայի գուբերնիա, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ - նոյեմբերի 21, 2023(2023-11-21)^[1]), խորհրդային և ռուս բանասեր, ուգրոֆիննագետ։ Բանասիրական գիտությունների դոկտոր (1978), պրոֆեսոր (1979), ՌԴ գիտության վաստակավոր գործիչ (1997)։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դմիտրի Ցիգանկինը ծնվել է 1925 թվականին Պենզայի գուբերնիայի Սարանսկի վարչական շրջանի Մոկշալեյ գյուղում (այժմ՝ Չամզինսկի շրջան, Մորդովիա)^[2]։ Ազգությամբ մորդովին է (էրզիացի)^[3]։ Ավարտել է Մոկշալեյի միջնակարգ դպրոցի 7-րդ դասարանը, որտեղ դասավանդել են էրզիաերեն, այնուհետև՝ Մեծ Մարեսևոյի միջնակարգ դպրոցը, որտեղ ուսուցումն իրականացվել է ռուսերեն^[4]։

1943 թվականին մեկնել է ռազմաճակատ, մասնակցել Օրշայի, Մինսկի, Բորիսովի, Վիտեբսկի ազատագրմանը^[4]։ Պատերազմի ավարտից հետո ծառայությունը շարունակել է բանակում^[2]։

1950 թվականին զորացրվել է և ընդունվել Մորդովիայի պետական համալսարանի պատմաբանասիրական ֆակուլտետ։ 1954 թվականին ավարտել է համալսարանը և ստացել ռուսաց և մորդովերեն լեզուների և գրականության ուսուցչի որակավորում։ Կրթությունը շարունակել է ասպիրանտուրայում, 1958 թվականին պաշտպանել է թեկնածուական ատենախոսություն «Էրզիա-մորդովական լեզվի շուգուրովյան բարբառը» թեմայով։ Դասավանդել է Մորդովիայի պետական համալսարանում։ 1962 թվականին ստացել է դոցենտի կոչում^[2]։ 1962–1972 թվականներին եղել է Մորդովիայի պետական համալսարանի ուսումնական-գիտական գծով պրոռեկտոր^[3], 1972-1980 թվականներին՝ մորդովական լեզուների և գրականության ամբիոնի վարիչ։ 1978 թվականին պաշտպանել է դոկտորական ատենախոսություն «Գոյական անվան ձևաբանությունը էրզիական բարբառում» թեմայով։ 1979 թվականին ստացել է պրոֆեսորի կոչում^[2]։ 1980–1987 թվականներին եղել է Մորդովիայի պետական համալսարանի բանասիրական ֆակուլտետի դեկան, 1991 թվականից՝ էրզիական լեզվի ամբիոնի վարիչ։

Հեղինակ է ավելի քան 200 գիտական հրապարակումների՝ հոդվածներ, մենագրություններ, բառարաններ, համալսարանների և դպրոցների դասագրքեր, ձեռնարկներ, ծրագրեր^[5]:Գիտական հետազոտությունները վերաբերում են հնչյունաբանությանը, լեքսիկային, ձևաբանությանը, շարահյուսությանը, բառակազմությանը, բարբառագիտությանը, տեղանունությանը, մորդովական լեզուների պատմությանը^[3]։

Պարգևներ, մրցանակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Օգարովյան մրցանակի դափնեկիր, 1980^[3]
Մորդովիայի գիտության վաստակավոր գործիչ, 1985^[3]
ՌԴ գիտության վաստակավոր գործիչ, 1997^[3]
Գիտության և տեխնոլոգիայի բնագավառներում Մորդովիայի պետական մրցանակի կրկնակի դափնեկիր, 2000^[3]
Մորդովիայի նախագահի մրցանակի դափնեկիր, 2005^[3]
Հայրենական պատերազմի 2-րդ աստիճանի շքանշան^[3]
ԽՍՀՄ «Արիության համար» մեդալ^[3]
«1941-1945 թթ. Հայրենական մեծ պատերազմում Գերմանիայի դեմ տարած հաղթանակի համար» մեդալ^[5]
«Քյոնիգսբերգի գրավման մեդալ»^[3]

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Жизнь в науке профессора Д. В. Цыганкина : финно-угорское языкознание / Г. С. Цыганкин. - Саранск : Мордовский гос. педагогический институт, 2011. - 249 с.
Дмитрий Цыганкин. Путь звукометриста по траншеям смерти. ainros.ru. Проверено 24 марта 2017.

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 http://www.vsar.ru/35431_ushel_iz_jizni_izvestnyy_lingvist_mordovii_dmitriy_vasilevich_tsygankin
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 «Биография». Сайт Дмитрия Цыганкина. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ մարտի 24-ին. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 24-ին.
↑ ^3,00 ^3,01 ^3,02 ^3,03 ^3,04 ^3,05 ^3,06 ^3,07 ^3,08 ^3,09 ^3,10 «Цыганкин Дмитрий Васильевич». Мордовский государственный университет имени Н. П. Огарёва. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ մարտի 24-ին. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 23-ին.
↑ ^4,0 ^4,1 Валерий Петрухин (2015 թ․ հոկտեմբերի 30). «Выдающемуся финно-угроведу, известному ученому-языковеду Дмитрию Васильевичу Цыганкину - 90 лет!». «Финно-угорская газета». Վերցված է 2017 թ․ մարտի 24-ին.
↑ ^5,0 ^5,1 Г. С. Самаркина (2015 թ․ հոկտեմբերի 20). «С юбилеем Дмитрий Васильевич!». REGRUSNEWS. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 24-ին.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Դմիտրի Ցիգանկին» հոդվածին։

[_d5cb80181148ce1f-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 http://www.vsar.ru/35431_ushel_iz_jizni_izvestnyy_lingvist_mordovii_dmitriy_vasilevich_tsygankin

[cigankin-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 «Биография». Сайт Дмитрия Цыганкина. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ մարտի 24-ին. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 24-ին.

[mrsu-3] 3,00 ^3,01 ^3,02 ^3,03 ^3,04 ^3,05 ^3,06 ^3,07 ^3,08 ^3,09 ^3,10 «Цыганкин Дмитрий Васильевич». Мордовский государственный университет имени Н. П. Огарёва. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ մարտի 24-ին. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 23-ին.

[fugazeta-4] 4,0 ^4,1 Валерий Петрухин (2015 թ․ հոկտեմբերի 30). «Выдающемуся финно-угроведу, известному ученому-языковеду Дмитрию Васильевичу Цыганкину - 90 лет!». «Финно-угорская газета». Վերցված է 2017 թ․ մարտի 24-ին.

[newrussianmarkets-5] 5,0 ^5,1 Г. С. Самаркина (2015 թ․ հոկտեմբերի 20). «С юбилеем Дмитрий Васильевич!». REGRUSNEWS. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 24-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]