Դերբենդ
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Դերբենդ (այլ կիրառումներ)
| Քաղաք | |||
|---|---|---|---|
| Դերբենդ | |||
| ռուս.՝ Дербе́нт | |||
| |||
 | |||
| Երկիր |  Ռուսաստան | ||
| Երկրամաս | Դաղստան | ||
| Ներքին բաժանում | Շրջաններ | ||
| Քաղաքապետ | Իմամ Յարալիև | ||
| Հիմնադրված է | 438 թ. | ||
| Առաջին հիշատակում | Մ.թ.ա. 6-րդ դար | ||
| Այլ անվանումներ | Դարբանդ, Ճորա պահակ | ||
| Տվյալ կարգավիճակում | 1840 թ թվականից | ||
| Մակերես | 69,63[1] կմ² | ||
| ԲԾՄ | 150—255 մ | ||
| Կլիմայի տեսակ | Չափավոր տաք | ||
| Պաշտոնական լեզու | Ռուսերեն | ||
| Բնակչություն | ▲ 119 476 մարդ (2012) | ||
| Խտություն | 1615,2 մարդ/կմ² | ||
| Ազգային կազմ | լեզգիներ (32,62%), ադրբեջանցիներ (31,74%), տաբասարաններ (15,45%), դարգինցներ (5,53%), ռուսներ (5,02%)[2] | ||
| Կրոնական կազմ | Իսլամ, Քրիստոնեություն, Հուդայականություն | ||
| Տեղաբնականուն | Դերբենդցի | ||
| Ժամային գոտի | UTC+3 | ||
| Հեռախոսային կոդ | 87240 | ||
| Փոստային ինդեքսներ | 368600 | ||
| Պաշտոնական կայք | derbent.org | ||
| |||
_(2014).png)
Դերբենդ (ռուս.՝ Дербе́нт, ավարերեն՝ Дербенд, լեզգիներեն՝ Кьвевар, պարսկերեն՝ دربند` «Դարբանդ»-ից - «նեղ դարպասներ»), հին հայկական անվանումը՝ Աղվանից դուռ[3], քաղաք Դաղստանում, Ռուսաստան։ Դերբենդը Ռուսաստանի ամենահարավային քաղաքն է։
Քաղաքը համարվում է աշխարհի ներկայումս բնակեցված հնագույն քաղաքներից մեկը և Ռուսաստանի հնագույն քաղաքը[4]։ Առաջին բնակավայրերն ի հայտ են եկել բրոնզի դարում` մ. թ. ա. 4-րդ հազարամյակի վերջում։ Դերբենդի հին` Կասպիական դարպասներ անվանումն առաջին անգամ հիշատակվում է մ. թ. ա. 6-րդ դարում։ Հիմնադրվել է Սասանյան Իրանի կողմից որպես պատնեշ ընդդեմ հյուսիսային ցեղերի հարձակումների։ Հայկական պատմագրությունում քաղաքը հաճախ կոչվել է Ճորա պահակ։
Հայերը Դերբենդում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դերբենդում հայերը հիշատակվում են 11-րդ դարից։ Միջնադարյան Դերբենդում եղել է հայկական համայնք, որը համալրվել է Արևելյան Անդրկովկասից հայ բնակչության ներհոսքի հետևանքով։ Որոշ արաբական աղբյուրներում Դերբենդը անվանվում է «Հայկական քաղաք»։ Սակայն 18-րդ դարի սկզբին Պետրոս I-ի Կասպիական արշավանքի և 18-րդ դարի վերջին գեներալ Զուբովի արշավանքից հետո Դերբենդի և մերձակա գյուղերի հայերը նահանջող ռուսական զորքերի հետ հեռացել են՝ չցանկանալով մնալ Սեֆյանների լծի տակ։
19-րդ դարի սկզբին (Դաղստանը Ռուսաստանին միանալուց հետո) Դերբենդում սկսել է վերականգնվել հայկական համայնքը։ Բացի նախկին Սուրբ Ամենափրկիչ եկեղեցուց, 1870-ին կառուցվել է Սուրբ Աստվածածին հայկական եկեղեցին։ 19-րդ դարի 2-րդ կեսին բացվել են հայկական ծխական և Մարիամյան իգական դպրոցները։ 1913-ին Դերբենդում ապրում էր մոտ 3 հազար հայ[5]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «Տվյալները 2008 թվականի»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2017-10-06-ին։ Վերցված է 2013-06-25
- ↑ Դաղստանի բնակչության ազգային կազմը, 2002
- ↑ [Նիկողայոս Ադոնց // Քաղաքական հոսանքներ Հին Հայաստանում, 1927
- ↑ «Արխիվացված պատճենը»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ հոկտեմբերի 5-ին։ Վերցված է 2013 թ․ հունիսի 25
- ↑ Հայկական սփյուռք հանրագիտարան, Ե., 2003, էջ 466։
| ||||||||||
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 3, էջ 362)։ 
|