Դենաու

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Բնակավայր
Դենաու
ԵրկիրՈւզբեկստան Ուզբեկստան
ԲԾՄ520 մետր
Բնակչություն97 196 մարդ (2010)
Ժամային գոտիUTC+5
Դենաու (Ուզբեկստան)##
Դենաու (Ուզբեկստան)

Դենաու (ուզբ.՝ Denov, տաջ.՝ Деҳнав), քաղաք Ուզբեկստանի Սուրխանդարյայի մարզում, Դենաուի շրջանի վարչական կենտրոնը։

Անվանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քաղաքի անունը ծագում է տաջիկերեն «դեհնավ»՝ «նոր բնակավայր» բառից [1]։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հին ժամանակներում ներկայիս Դենաուի տեղում գտնվել է Չագանիան քաղաքը[2]։

1929 թվականին Դենաուով անցնող երկաթգիծ է կառուցվել[3]։ 1958 թվականի հունվարի 27-ին Դենաուի շրջանի Դենաու քաղաքայի տիպի ավանը վերածվել է մարզային ենթակայության քաղաքի։

Դենաուում կա միջնադարյան ճարտարապետական հուշարձան՝ 15-րդ դարի Սաիդ Աթալիկ մեդրեսեն։

Դենաուում կա մեծ մզկիթ (այն կարող է միաժամանակ տեղավորել 5000 մարդ) և Ռուս ուղղափառ եկեղեցու Աստվածամոր բարեխոսության աղոթատուն։

Աշխարհագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մեդրես

Քաղաքը գտնվում է ծովի մակարդակից 520 մետր բարձրության վրա, Թերմեզից 150 կմ հյուսիս-արևելք՝ Սուրխանդարյայի և նրա վտակ Սանգարդակի միջագետքում՝ Սուրխան-Շերաբադ հովտում։ Քաղաքի ներսում հոսում է Կըզիլ-Սու գետը։

Դենաու շրջանի տարածքում են հարավարևմտյան Պամիր-Ալայի Հիսարյան լեռնաշղթան (ամենաբարձր կետը Չուլբայր լեռն է) և Բաբաթագի լեռները։

Երկաթուղային կայարան է Թերմեզ-Դուշանբե երկաթգծի վրա (90 կմ)։

Կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ամառային ջերմաստիճանը հասնում է + 50 °C-ի։ Ձմռանը ձյուն է տեղում է 2-3 անգամ և հալվում մի քանի օրվա ընթացքում։ Միջին օրական ջերմաստիճանը տատանվում է հունվարի + 3,6 °С-ից մինչև հուլիսի + 28,4 °С:

Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քաղաքում կան բամբակի մաքրման, ձեթի արդյունահանման, աղյուսի, մեքենաների վերանորոգման և թորման գործարաններ, ինչպես նաև նավթի պահեստարան[4]։

Խորհրդային տարիներին գործել է պտղաբուծության և խաղողագործության սելեկցիոն կայան[5]։ Նաև գործում է Ռ.Ռ. Շրյոդերի անվան պտղաբուծության, խաղողագործության և գինեգործության գիտահետազոտական ինստիտուտի մասնաճյուղ։

Եղել է նախկին Խորհրդային Միության միակ վայրը, որտեղ աճեցվում էր շաքարեղեգ ու արտադրվում էր ռոմ։ Քաղաքն ունի ամենամեծ բազարը Սուրխանդարայի շրջանում։

Քաղաքում զարգացած է սպասարկման ոլորտը, այդ թվում՝ հանրային սննդի հաստատություններ, հագուստի անհատական կարում, կոշիկի վերանորոգում և այլն։

Դենաուում լույս է տեսնում միջշրջանային «Չագանիյոն» թերթը։ Գործում է տեղական հեռուստատեսությունը։

Գործում է ավտոկայան ավտոբուսներով, որոնք մեկնում են շրջանի տարբեր բնակավայրեր՝ դեպի Սուրխանդարյա շրջանի շրջկենտրոններ, դեպի մոտակա շրջանային կենտրոններ, այդ թվում՝ Տաշքենդ։

Երկաթուղային կայարանը գտնվում է Տաջիկստանի մայրաքաղաք Դուշանբեն այլ քաղաքների, այդ թվում՝ Ռուսաստանի հետ կապող գծի վրա։

2011 թվականի փետրվարին բացվել է Դենաու-Տաշքենդ երթուղին, որն անցնում է Կումկուրգան-Բայսուն-Թաշգուզար նոր երկաթուղով։

Քաղաքու գործում են 2 հյուրանոցներ, այդ թվում է «Hotel Eurasia»:

Վերջին շրջանում տարբեր երկրներից զբոսաշրջիկներ ամեն տարի անցնում են Դենաուով, ճանապարհորդում Ուզբեկստանով, շարունակում ճանապարհորդությունը հարևան Տաջիկստանում։ Տարեցտարի ավելանում է տարանցիկ զբոսաշրջիկների հոսքը։

Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դենաուն բնակչության թվով 1-ին քաղաքն է Սուրխանդարայի մարզում և 15-րդը Ուզբեկստանում[6]։ Բնակչությունը՝ 130 500 բնակիչ (2017)[6]։ Հանրապետության ամենախոշոր շրջանների թվում է։

Տարեթիվ 1970 1991 2009 2017
Բնակչություն (հազար մարդ) 25[5] 49,3[4] 104,4[6] 130,5

Քաղաքում բնակվում են ուզբեկներ, տաջիկներ, սոգուտարոշներ (տաջիկ գնչուների խմբերից մեկը), ռուսներ, թաթարներ, կորեացիներ, ույղուրներ և այլ ազգությունների ներկայացուցիչներ։

Նշանավոր բնիկներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. Поспелов, 2002, էջ 135
  2. «ИА PRESS-UZ.info». Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ դեկտեմբերի 28-ին. Վերցված է 2009 թ․ ապրիլի 8-ին.
  3. «Сурхандарьинская область». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ մարտի 30-ին.
  4. 4,0 4,1 «Современный толковый словарь»: изд. «Большая советская энциклопедия», 1997 год.
  5. 5,0 5,1 Սովետական մեծ հանրագիտարան
  6. 6,0 6,1 6,2 World Gazetteer: Usbekistan — die wichtigsten Städte

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Поспелов Е. М. Географические названия мира. Топонимический словарь / отв. ред. Р. А. Агеева. — 2-е изд., стереотип. — М.: Русские словари, Астрель, АСТ, 2002. — 512 с. — 3000 экз. — ISBN 5-17-001389-2

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]