Դելիի տնտեսություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Դելիի տնտեսություն, աճի տեմպը կազմում է 9,2%։ 2020-21 թվականներին երրորդային հատվածը բաժին է ընկել Դելիի ՀՆԱ-ի 85%-ին, որին հաջորդում են երկրորդային և առաջնային հատվածները՝ համապատասխանաբար 12%-ով և 3%-ով։ Ծառայությունների ոլորտն արձանագրել է տարեկան 7,3% աճ[1]։

Դելին հյուսիսային Հնդկաստանի ամենամեծ առևտրային կենտրոնն է։ 2020 թվականի դրությամբ, Դելիի քաղաքային տարածքի տնտեսության վերջին գնահատականները տատանվել են $370 միլիարդից ( մետրոյի ՀՆԱ) և այն ունի $210 միլիարդ որպես (անվանական ՀՆԱ)՝ դասելով այն Հնդկաստանի ամենաարդյունավետ կամ երկրորդ ամենաարդյունավետ մետրոյի տարածքը[1][2][3][4]։

Արտադրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արտադրությունը զգալիորեն աճեց, երբ սպառողական ապրանքների ընկերությունները քաղաքում հիմնեցին արտադրական միավորներ և գլխամասային գրասենյակներ։ Դելիի սպառողական մեծ շուկան և հմուտ աշխատուժի առկայությունը նույնպես ներգրավել են օտարերկրյա ներդրումներ։ Դելիին մասնակցում է երկրի ընդհանուր ՀՆԱ-ի 4,94%-ը։ 2001 թվականին արտադրական հատվածում աշխատում էր 1,440,000 աշխատող, իսկ քաղաքն ուներ 129,000 արդյունաբերական միավոր[5]։

Ծառայություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիմնական սպասարկման ոլորտներն են տեղեկատվական տեխնոլոգիաները, հեռահաղորդակցությունը, հյուրանոցները, բանկային գործունեությունը, լրատվամիջոցները և զբոսաշրջությունը[6]։ Քաղաքի տնտեսության համար կարևոր են նաև շինարարությունը, էլեկտրաէներգիան, առողջապահական և համայնքային ծառայությունները և անշարժ գույքը[7]։

Մանրածախ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դելին ունի Հնդկաստանի ամենամեծ և ամենաարագ աճող մանրածախ արդյունաբերություններից մեկը[7]։

Ինֆորմացիոն տեխնոլոգիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ինչպես Հնդկաստանի մյուս շրջաններում, ՏՏ արդյունաբերությունը ընդլայնվում է Դելիում[8]։ Թեև Հնդկաստանի որոշ հարավային նահանգներում ոչ այնքան հզոր, որքան ՏՏ արդյունաբերությունը, այն դեռևս հյուրընկալում է այնպիսի նշանակալից ՏՏ ընկերությունների, ինչպիսիք են Google India, Teleperformance India, HCL Technologies, SAP Labs India, Tata Consultancy Services, Cinfoways և SAS Institute India[9]: Նրա արբանյակային քաղաքները, որոնք պատկանում են NCR-ին, ինչպիսիք են Նոյդան Ուտար Պրադեշում կամ Գուրգաոնը Հարյանայում, նույնպես հզոր ՏՏ հատվածի տուն են[10]։ Դելիի 2010-21թթ. Արդյունաբերական քաղաքականության համաձայն՝ Դելիի կառավարությունը հույս ունի ավելացնել ներդրումները և հետագայում զարգացնել նահանգի ՏՏ և ITeS արդյունաբերությունը[11]։ Դելիի պետական հաստատությունները, լավ զարգացած ենթակառուցվածքը, աշխատուժի աճը և բիզնեսի համար բարենպաստ մշակույթը այն դարձնում են իդեալական վայր ՏՏ ոլորտի նման ընդլայնման համար[12]։

Կարմիր բերդ

Զբոսաշրջություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Իր պատմության, կենտրոնական դիրքի և երկրի մայրաքաղաքի կարգավիճակի շնորհիվ Դելին զբոսաշրջիկների համար սովորական վայր է։ Որոշ ընդհանուր զբոսաշրջային վայրերից են Կարմիր բերդը, Քութբ Մինարը, Հնդկաստանի դարպասը, Ջամա Մասջիդը, Հումայունի գերեզմանը, Լոտոսի տաճարը, Աքշարդամը և Ռաշտրապատի Բհավան։ Դելիի զբոսաշրջության ոլորտը կազմում է նրա ՀՆԱ-ի 5,6%-ը, և Դելիի կառավարությունը այն համարում է «բարձր աճի արդյունաբերություն»։ Հնդկաստան այցելող զբոսաշրջիկների և NRI-ների 62%-ը գալիս է Դելի[13]։

Ճանապարհորդության և զբոսաշրջության համաշխարհային խորհուրդը հաշվարկել է, որ զբոսաշրջությունը 2016 թվականին ստեղծել է 3,2 միլիարդ ԱՄՆ դոլար կամ քաղաքի ՀՆԱ-ի 3,6%-ը և աջակցել 460,300 աշխատատեղին՝ նրա ընդհանուր զբաղվածության 8,3%-ը։ Կանխատեսվում է, որ մինչև 2026 թվականը ոլորտը կաճի միջին տարեկան 10,8%-ով մինչև 8,9 մլրդ ԱՄՆ դոլար (ՀՆԱ-ի 3,7%-ը)։ Օտարերկրյա զբոսաշրջիկներին բաժին է ընկել 2016 թվականին Դելիում զբոսաշրջության հետ կապված բոլոր ծախսերի 35,5%-ը։ Քաղաք այցելած օտարերկրյա զբոսաշրջիկների ամենամեծ աղբյուրը Միացյալ Նահանգներն էր, որը կազմում էր քաղաք օտարերկրյա զբոսաշրջիկների այցելությունների 11%-ը[14]։

Անշարժ գույք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Անշարժ գույքի ոլորտը եղել է մեկ այլ աճող ոլորտ NCR-ի շրջանակներում։ Այն վերելք ապրեց 2000-ականներին, և շատ հնդիկներ, անշարժ գույքի գների աճով պայմանավորված, որոշեցին ներդրումներ կատարել անշարժ գույքի մեջ, հատկապես աճող արբանյակային քաղաքներում՝ Գուրգաոն, Նոյդա և Մեծ Նոյդա։ Անշարժ գույքի շուկայի գագաթնակետին 2001-ից 2007 թվականներին կարելի էր ակնկալել 20-30% տարեկան եկամուտ կամ կրկնապատկել դրանց ներդրումները մոտ 3-5 տարում[15]։ Մինչև 2013 թվականը, սակայն, անշարժ գույքի պահանջարկը սկսեց նվազել՝ հասնելով պատմական նվազագույնին 2016 թվականին։ Վաճառքի անկման և անշարժ գույքի ընկերությունների պարտքերի պատճառով, այնպիսի մշակողները, ինչպիսիք են Unitech, Jaypee Infratech Ltd.-ն և Amrapali Group-ը, դանդաղեցրել են իրենց առաջընթացը։ զարգացման ծրագրեր, քանի որ դրանք չունեն անհրաժեշտ շրջանառու միջոցներ[15][16]։

Մեծ Նոյդա՝ Դելիի արբանյակային քաղաքներից մեկը։

Ճգնաժամին ի պատասխան՝ Հնդկաստանի խորհրդարանն ընդունեց 2016 թվականի Անշարժ գույքի (Կարգավորման և զարգացման) օրենքը՝ պաշտպանելու տներ գնորդներին և անշարժ գույքի արդյունաբերությունը[17]։ Ակտը ստեղծեց Անշարժ գույքի կարգավորման մարմինը (RERA), որը պատասխանատու է անշարժ գույքի արդյունաբերության կարգավորման և չմատակարարման վեճերի լուծման համար։ Ակտը պարտադիր է դարձնում նաև իրական նախագծերի գրանցումը հստակ ժամկետով[17]։ Դրան հաջորդեց Մոդիի կառավարության կողմից 500 և 1000 ռուբլի արժողությամբ թղթադրամների դրամայնացումը[18]։ Նման գործողության հայտարարված նպատակներից մեկը անշարժ գույքի հետ կապված գործարքներում սև փողերի լայնածավալ օգտագործումը սահմանափակելն էր[19]։

RERA-ի ստեղծումից հետո ավելի մեծ համապատասխանությունն ու թափանցիկությունը կայունացնող ազդեցություն է ունեցել անշարժ գույքի շուկայում։ Չնայած RERA-ն դժվարացրել է նոր նախագծերի մեկնարկը՝ կրճատելով անշարժ գույքի ոլորտում առաջարկի կողմը, պահանջարկը մեծանում է[18]։ Առայժմ, բացառությամբ Գուրգաոնի, որն անշարժ գույքի սահմանային աճ է գրանցում, Դելի-NCR տարածաշրջանում տների արժեքները մնում են կայուն[20]։

Տրանսպորտ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դելիի մետրո
DTC AC ավտոբուս
Ինդիրա Գանդիի միջազգային օդանավակայան

Դելիի տնտեսության մեկ այլ առանցքային հատված տրանսպորտային ոլորտն է, և քաղաքը ներդրումներ է կատարել տրանսպորտային ենթակառուցվածքային նախագծերում[21]։ Դելիի բնակչության կեսից ավելին կախված է հասարակական տրանսպորտից՝ երթևեկելու նպատակով[22]։ Դելիում բարգավաճում են փոխադրման տարբեր մեթոդներ, ներառյալ Դելիի մետրոն, գնացքները և ավտոբուսները։ Հատկապես քաղաքի մետրոպոլիտենի համակարգը բարձր արդյունավետ հասարակական տրանսպորտի համակարգ է, որը նախաձեռնվել է Դելիի և Հնդկաստանի կառավարության կողմից 1998 թվականին[23]։ 2017 թվականին Մետրոպոլիտենը եկամուտ է բերել 5,388 ռուբլի[24]։ Այսպես ասած, Մետրոպոլիտենը վերջին մի քանի տարիների ընթացքում աշխատել է վնասով EBITDA-ի հիման վրա, և 2016 թվականի մարտի դրությամբ նրա ընդհանուր պարտքը կազմում է 291,5 միլիարդ ռուբլի[24]։

Պետական սեփականություն հանդիսացող Delhi Transport Corporation-ը (DTC) ղեկավարում է CNG ավտոբուսների աշխարհի ամենամեծ պարկը և Հնդկաստանի ամենամեծ ավտոբուսային տրանսպորտային համակարգերից մեկը[25]։ Ավտոբուսները Դելիում շատ տարածված փոխադրամիջոց են, որոնք կազմում են Դելիի ընդհանուր տրանսպորտային պահանջարկի մոտ 60%-ը[26]։ Դելին նախկինում ուներ ավտոբուսների արագ տարանցման համակարգ, որը նախկին Շեյլա Դիկշիթի գլխավորած Կոնգրեսի կառավարության շատ գովաբանված նախագիծն էր, սակայն վատ պլանավորման վերաբերյալ քննադատությունների պատճառով Aam Aadmi կուսակցության կառավարությունը ապամոնտաժեց համակարգը 2016 թվականին[27]։

Ավտո-ռիկշաները (սովորաբար հայտնի են որպես Ավտո) նույնպես հայտնի են։ Էժան, էկոլոգիապես մաքուր և հեշտ հասանելի այս ավտոռիկշաները օգտագործվում են ինչպես Դելիի բնակիչների կողմից, որոնք գնում են կարճատև ճանապարհորդությունների, այնպես էլ զբոսաշրջիկների համար, ովքեր ցանկանում են զվարճանալ։

Ինդիրա Գանդիի միջազգային օդանավակայանը՝ NCR-ի հիմնական քաղաքացիական ավիացիոն հանգույցը, սպասարկում է Դելիի ներքին և միջազգային թռիչքները և հանդիսանում է Հնդկաստանի ամենաբանուկ օդանավակայանը[28]։ Օդանավակայանը մասնակցում է Հնդկաստանի բոլոր խոշոր օդանավակայաններով իրականացվող ընդհանուր առևտրի 34,5%-ին[29]։ Այն ծառայում է որպես Air India-ի, GoAir-ի, SpiceJet-ի, IndiGo-ի և AirAsia India-ի կենտրոն։

Զբաղվածություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Համաձայն Դելիի տնտեսական հետազոտության (2005–2006), Դելիի աշխատուժը կազմում է բնակչության 32,82%-ը և ավելացել է 52,52%-ով 1991-ից 2001 թվականներին։ Դելիում գործազրկության մակարդակը 12,57%-ից նվազել է 1999-2003%-ից մինչև 4։ 2004 թվականի դեկտեմբերին Դելիում 636000 մարդ գրանցվել է աշխատանքի փոխանակման տարբեր ծրագրերով։ 2001թ.-ին ազգային և նահանգային կառավարություններում և քվազի-կառավարական հատվածում աշխատուժը կազմում էր 620000 մարդ, իսկ մասնավոր հատվածում աշխատում էր 219000 մարդ[30]։

15 տարեկանից բարձր Դելիի բնակիչների աշխատուժի մասնակցության մակարդակը 2015-16 թվականներին կազմել է 40,8%, ինչը ցածր է 2012-13 թվականներին գրանցված 41,8%-ից։ Դելիի աշխատուժի մասնակցության մակարդակը ցածր է ազգային միջինից՝ 50,5%:

Դելիի գլխավոր նախարարը գործարկել է «Ռոզգար Բազար» աշխատանքային պորտալը՝ COVID-19 համաճարակի ժամանակ հավաքագրողների և աշխատանքի ձգտողների համար[31]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 «Global city GDP 2014». Brookings Institution. 2015 թ․ հունվարի 22. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 8-ին.
  2. ↑ «Global city GDP rankings 2008-2025». PwC. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ մայիսի 4-ին. Վերցված է 2009 թ․ դեկտեմբերի 16-ին.
  3. ↑ «The Most Dynamic Cities of 2025». Foreign Policy. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ օգոստոսի 28-ին. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 24-ին.
  4. ↑ Lewis, Clara. «Delhi, not Mumbai, India's economic capital - Times of India». The Times of India. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 24-ին.
  5. ↑ «Chapter 9: Industrial Development» (PDF). Economic Survey of Delhi, 2005–06. Planning Department, Government of National Capital Territory of Delhi. էջեր 94–107. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2007 թ․ հունիսի 14-ին. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 9-ին.
  6. ↑ «Industries in Delhi». Mapsofindia.com. Վերցված է 2009 թ․ սեպտեմբերի 7-ին.
  7. ↑ 7,0 7,1 «Delhi hot favourite retail destination in India – Corporate Trends – News By Company -News». The Economic Times. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հոկտեմբերի 7-ին. Վերցված է 2008 թ․ նոյեմբերի 3-ին.
  8. ↑ «The 10 Best Companies To Work For In Delhi-NCR». Enterprise Blog for xoxoday (ամերիկյան անգլերեն). 2017 թ․ ապրիլի 17. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ նոյեմբերի 1-ին. Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 3-ին.
  9. ↑ «Although Not Exactly A Hub For Top-Notch IT Firms, Delhi Has A Thriving IT Sector». So Delhi. 2016 թ․ նոյեմբերի 18.
  10. ↑ «Draft Industrial Policy». delhi.gov.in.
  11. ↑ «Information On Industries In Delhi, Economy, Growth & Geography». IBEF. Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 3-ին.
  12. ↑ «Delhi NCR – An Emerging IT Hub in India - India Briefing News». India Briefing News (ամերիկյան անգլերեն). 2017 թ․ մարտի 29. Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 3-ին.
  13. ↑ «Tourism Infrastructure». delhi.gov.in.
  14. ↑ «CITY TRAVEL & TOURISM IMPACT 2017 Delhi» (PDF). World Travel and Tourism Council. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2018 թ․ մարտի 24-ին. Վերցված է 2018 թ․ մարտի 19-ին.
  15. ↑ 15,0 15,1 Sharma, Ashwini Kumar (2018 թ․ հուլիսի 5). «2018, the year real estate died». livemint.com. Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 4-ին.
  16. ↑ Sukumar, R. (2015 թ․ հուլիսի 31). «Realty Bites». livemint.com. Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 4-ին.
  17. ↑ 17,0 17,1 «What is the Real Estate Regulation Act (RERA)? Here is how it will help buyers». The Indian Express (ամերիկյան անգլերեն). 2017 թ․ մայիսի 1. Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 4-ին.
  18. ↑ 18,0 18,1 Katiyar, Prerna (2018). «This could be the turnaround year for real estate. Here's why». The Economic Times. Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 4-ին.
  19. ↑ «Here is what PM Modi said about the new Rs 500, Rs 2000 notes and black money». India Today (անգլերեն). Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 4-ին.
  20. ↑ «Home prices largely steady in Delhi-NCR during April–June: Report». The Economic Times. 2018 թ․ օգոստոսի 2. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ նոյեմբերի 1-ին. Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 4-ին.
  21. ↑ Bhandari, Kirti; Kato, Hirokazu; Hayashi, Yoshitsugu (2009 թ․ դեկտեմբեր). «Economic and Equity Evaluation of Delhi Metro». International Journal of Urban Sciences (անգլերեն). 13 (2): 187–203. doi:10.1080/12265934.2009.9693657. ISSN 1226-5934.
  22. ↑ Corporation, Delhi Tourism and Transportation Development. «:: Delhi Tourism : Transport». www.delhitourism.gov.in (անգլերեն). Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 28-ին.
  23. ↑ «Delhi Metro among world's top five, claim DMRC officials - Express India». 2012 թ․ հոկտեմբերի 2. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 2-ին. Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 28-ին.
  24. ↑ 24,0 24,1 "Annual Accounts And Directors Report 2016-17". Delhi Metro Rail Corporation. Archived from the original on 3 December 2017. Retrieved 22 January 2018.
  25. ↑ «outlookindia.com | wired». 2009 թ․ փետրվարի 1. Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ փետրվարի 1-ին. Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 28-ին.
  26. ↑ "Chapter 12: Transport". Economic Survey of Delhi, 2005–2006. Planning Department, Government of National Capital Territory of Delhi. pp. 130-146. Archived from the original on 2007-01-16. Retrieved 2006-12-21.
  27. ↑ «Dismantling Of Delhi's BRT Corridor Begins». NDTV.com. Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 28-ին.
  28. ↑ «Delhi's airport busier than Mumbai's by 40 flights a day - Indian Express». www.indianexpress.com (բրիտանական անգլերեն). Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 28-ին.
  29. ↑ «The Economic Impact of the Indira Gandhi International Airport». www.ncaer.org. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ նոյեմբերի 1-ին. Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 28-ին.
  30. ↑ «Chapter 5: Employment and Unemployment» (PDF). Economic Survey of Delhi, 2005–06. Planning Department, Government of National Capital Territory of Delhi. էջեր 59–65. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016 թ․ փետրվարի 15-ին. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 9-ին.
  31. ↑ «Delhi chief minister launched a job portal for recruiters and job aspirants during COVID-19».
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Դելիի_տնտեսություն&oldid=9731881» էջից