Դարիենի պատնեշ
| Երկիր | Պանամա, Կոլումբիա  | |
|---|---|---|
| Վարչատարածքային միավոր | Darién Province, Չոկո | |
| Բնաշխարհագրական օբյեկտի տարածքում | Հարավային Ամերիկա, Պանամայի պարանոց | |
| Կոորդինատներ | 7°54′0″N 77°27′36″W | |
Դարիենի պատնեշ (UK: /ˈdɛəriən, ˈdær-/,[1][2] US: /ˌdɛəriˈɛn, ˌdɑːr-, dɑːrˈjɛn/,[2][3][4]), չյուրացված մեծ տարածք Կենտրոնական և Հարավային Ամերիկայի սահմանին: Այն զբաղեցնում է Պանամայի Դարիեն նահանգը և Կոլումբիայի Չոկո դեպարտամենտըի մի մասը և ունի մոտ 160 × 50 կմ[5] չափեր։ Տարածքը պատված է արևադարձային խոնավ անտառներով և ճահիճներով, որտեղ ճանապարհների կառուցումը չափազանց դժվար է, ինչի պատճառով Դարիենի պատնեշը միակ հատվածն է որտեղ ընդհատվում է Պանամերիկյան մայրուղին։ Հայտնի է աշխարհի ամենաանհյուրընկալ շրջաններից մեկի համբավով[6]։ Այնուամենայնիվ, որպես Հյուսիսային և Հարավային Ամերիկայի միակ ցամաքային կամուրջ, Դարիենի պատնեշը պատմականորեն ծառայել է որպես հիմնական երթուղի թե՛ մարդկանց, թե՛ կենդանական աշխարհի համար[7]։
Աշխարհագրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Աշխարհագրական տեսակետից Դարիենի պատնեշը բաղկացած է երկու շրջանից. Հարավային մասում գտնվում է Ատրատո գետի դելտան, որը ստեղծում է 80 կմ լայնությամբ ճահճային տարածք, իսկ հյուսիսային շրջանը ծածկված է արևադարձային խոնավ անտառներովով, Սերրանիա դել Դարիեն լեռներով, որոնց բարձրությունը հասնում է 1875 մետրի:
Պանամերիկյան մայրուղի
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Համաամերիկյան մայրուղու երկու հատվածների միջև հեռավորությունը 87 կմ է։ Պանամայի կողմից մայրուղին ավարտվում է Յավիզա քաղաքում, Կոլումբիայի կողմից՝ Տուրբո քաղաքովով։ Դրանց միջև գտնվում են Դարիեն և Լոս Կատիոս ազգային պարկերը, որոնք ներառված են ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգության ցանկում:
Արդեն մի քանի տասնամյակ է, ինչ փորձում են միացնել մայրուղու երկու հատվածները։ Նախնական պլանավորումը 1971 թվականին հովանավորվել է Միացյալ Նահանգների կողմից, սակայն 1974 թվականին այն դադարեցվել է բնապահպանների բողոքի պատճառով: Մեկ այլ փորձ է արվել 1992 թվականին, սակայն 1994 թվականին ՄԱԿ-ի հանձնաժողովը պարզեց, որ նախագիծը լուրջ վնաս կհասցնի տարածաշրջանի էկոլոգիային[8]։
Տեղի բնակչությունը՝ Կունա և Չոկո (Էմբերա-Վունան) հնդիկ ժողովուրդները նույնպես մտավախություն են հայտնել իրենց մշակույթի ինքնության համար, եթե ճանապարհը կառուցվի[8]: Բացի այդ, պաշտոնյաները չեն ցանկանում թույլ տալ Կոլումբիայից թմրանյութերի ապօրինի շրջանառության աճը և դրա հետ կապված բռնությունը[9] և Վենեսուելայից անօրինական միգրանտների թիվը[10]: Ընդդիմության պատճառները ներառում են խոնավ անտառների պաշտպանությունը, արևադարձային հիվանդությունների տարածման վտանգը, տարածքի բնիկ ժողովուրդների ապրուստի պաշտպանությունը և հիվանդությունների մուտքը Հյուսիս։ Ամերիկա[11][12]։ Մայրուղու երկարացումը մինչև Յավիզա հանգեցրել է մայրուղու երթուղու կողքին մեկ տասնամյակի ընթացքում սաստիկ անտառահատումների[13]:
Այս հատվածում մայրուղու առաջարկվող այլընտրանքներից մեկը կարճ լաստանավային գիծն է Ուրաբայի ծոցում գտնվող Տուրբո քաղաքից մինչև Ատլանտյան օվկիանոսի Պանամայի նոր նավահանգիստ, որը կնվազեցնի ծովային տրանսպորտի երկարությունը։ Ներկայիս ավտոմոբիլային տրանսպորտի երթուղին Խաղաղ օվկիանոսով Պանամա - Բուենավենտուրա երթուղին է՝ 660 կմ երկարությամբ[8]:
Զբոսաշրջություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Դարիենի պատնեշը հայտնի է արտաճանապարհային և զբոսաշրջության սիրահարների շրջանում։ Այս տարածքով մայրցամաքների միջև ճանապարհորդելը վաղուց մարտահրավեր է դարձել արկածային ճանապարհորդների համար[14][15]։
Ծանոթագրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ «Definition of 'Darien'».
- ↑ 2,0 2,1 «Darien». Lexico UK English Dictionary. Oxford University Press. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-03-22-ին.
- ↑ Publishers, HarperCollins. «The American Heritage Dictionary entry: Darién». www.ahdictionary.com. Վերցված է 2024-11-09-ին.
- ↑ «Darién». Merriam-Webster.com Dictionary. Վերցված է 23 July 2019-ին.
- ↑ Margo M. Callaghan Darién rainforest basketry : baskets of the Wounaan and Emberá Indians from the Darién rainforest of Panamá. — Rev. Feb. 2004. — Sun Lakes, Ariz.: HPL Enterprises, 2004. — 72 pages с. — ISBN 9962-02-354-8, 978-9962-02-354-8
- ↑ McKinnon, Sara (2024-03-13). «What is the Darien Gap? And why are more migrants risking this Latin American route to get to the US?». The Conversation (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2024-04-22-ին.
- ↑ Youkee, Mat (October 17, 2023). «The Darien Gap's Fearsome Reputation Has Been Centuries in the Making». Americas Quarterly (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2024-04-22-ին.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 Ward, Logan (20 August 1995). «Colombia-Panama Plan to Build Rain Forest Road Draws Fire : Latin America: Controversial project would span the 60-mile Darien Gap, the only missing segment in the 16,000-mile Pan-American Highway linking Alaska to Chile. Environmentalists and native peoples object». Los Angeles Times. Արխիվացված օրիգինալից 2 October 2021-ին. Վերցված է 24 August 2021-ին. «Plans were suspended, however, because of pressure from the Sierra Club and other environmental groups.»
- ↑ Perilla, Jisel (4 January 2011). Frommer's Panama. John Wiley & Sons. էջ 239. ISBN 978-1-118-00112-7.
- ↑ Turkewitz, Julie (7 October 2022). «In Record Numbers, Venezuelans Risk a Deadly Trek to Reach the U.S. Border». The New York Times. Արխիվացված օրիգինալից 7 October 2022-ին. Վերցված է 7 October 2022-ին.
- ↑ Construction Progress and Problems of the Darien Gap Highway (Report). Government Accountability Office. 1977-08-15.
- ↑ «Press Releases 2011 – Tour of COPEG Sterile Fly Plant at Pacora». Embassy of the United States to Panama. March 25, 2011. Արխիվացված է օրիգինալից 2012-04-24-ին. Վերցված է 2017-01-10-ին.
- ↑ Runk, J. Velásquez (2015). «Creating Wild Darién: Centuries of Darién's Imaginative Geography and its Lasting Effects». Journal of Latin American Geography. 14 (3): 127–156. doi:10.1353/lag.2015.0032. JSTOR 43964632. S2CID 130275251.
- ↑ Leopold, Robert S. (2000-06-08). «Register to the Papers of Richard O. Marsh». National Museum of Natural History. Smithsonian Institution. Արխիվացված է օրիգինալից 2014-04-21-ին. Վերցված է 2017-01-10-ին.
- ↑ Arauz, Amado (2009-10-27). «Trans Darien Expedition». Արխիվացված է օրիգինալից 2009-10-27-ին. Վերցված է 2017-01-10-ին.