Դաուգավպիլսի ամրոց

Դաուգավպիլսի ամրոց
Տեսակ	ամրոց
Վարչական միավոր	Դաուգավպիլս
Երկիր	Լատվիա
Կառուցված	1810
Ճարտարապետական ոճ	Ամպիր, կլասիցիզմ և Ռուսական կեղծգոթականություն
Կայք	dinaburgascietoksnis.lcb.lv
	Daugavpils fortress Վիքիպահեստում

Դաուգավպիլսի ամրոց (լատիշ․՝ Daugavpils cietoksnis, Dinaburgas cietoksnis), պաշտպանական ամրություն Լատվիայի Դաուգավպիլս քաղաքում՝ Դաուգավա գետի երկու ափերին: Պետական նշանակության քաղաքաշինական ու ճարտարապետական կառույց է, ներկայացվել է ՅՈւՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության ցանկում ընդգրկվելու^[2]:

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ամրոցի կառուցումը սկսվել է 1810 թվականին կայսր Ալեքսանդր I-ի հրամանով՝ նպատակ ունենալով ամրացնել Ռուսական կայսրության արևմտյան սահմանը Նապոլեոն I-ի հետ պատերազմի նախաշեմին: Աշխատանքը ղեկավարել է ռազմական ինժեներ Եգոր Հեկելը: 1810 թվականի գարնանից սկսվել են ամրոցի շինարարական աշխատանքները, որոնց համար ուղարկվել են զինվորական ջոկատներ:

1812 թվականի պատերազմի ժամանակ ամրոցը վնասվել է: Հետագա աշխատանքները կատարվել են ռազմական նախարարության ինժեներական բաժնի մասնագետների հսկողությամբ:

1830 թվականին Դինաբուրգի ամրոցը, պայմանավորված նոր ծագած լեհական ապստամբությամբ, ռազմական դրության է բերվել: 1831 թվականի երկրորդ կեսին ամրոցից հրետանային զինամթերքը տեղափոխվել է Վիլնո՝ հատուկ դրա համար կառուցված շինություն:

1833 թվականի մայիսի 21-ին Նիկոլայ I-ի ու Ռուսաստանի բարձրաստիճան հոգևորականության ներկայությամբ ամրոցն օծվել է:

1863 թվականին կրկին լեհական ապստամբություն է բարձրացել, և կրկին Դինաբուրգի ամրոցը ռազմական դրության է բերվել: Դինաբուրգի ամրոցի զինավորումն ուժեղացնելու նպատակով Ռևելի (Տալլինի) ամրոցից տարբեր տեսակի ու տրամաչափի 258 միավոր զենք է բերվել:

Ամրոցի շինարարական աշխատանքները շարունակվել են մինչև 1878 թվականը, չնայած հիմնական աշխատանքներն ավարտին էին հասցվել 1864 թվականին:

70-80-ական թվականներին ամրոցում կատարվել են ջրամատակարարման աշխատանքներ, կառուցվել է ջրմուղ աշտարակ:

1869 թվականի դեկտեմբերի 6-ին (18) ամրոցում ձևավորվել է մեծ իշխան Նիկոլայ Ալեքսանդրովիչի անվան մանկատուն զինվորների երեխաների, որոնք ծնողների աշխատանքի ժամին մնում էին առանց հսկողության, ու որբերի համար:

1875 թվականից իր գործունեությունն է սկսել ռուսական Կարմիր խաչի Դինաբուրգի տեղական կոմիտեն: 1881 թվականին ամրոցը դարձել է պետական հաղորդագրությունների կայան:

Ռազմական վարչության հրամանով 1887 թվականին ամրոցում հաստատվել է հակահրդեհային խումբ և ձևավորվել է ամրոցային ժանդարմական թիմ: Երկուսն էլ լուծարվել են 1914 թվականին:

Թնդանոթներից շատրվան

1893 թվականի հունվարի 14-ին (26) Ալեքսանդր III-ի հրամանագրով Դաուգավպիլսն անվանակոչվել է Դվինսկ, իսկ նրա մրոցը՝ Դվինսկի ամրոց: Այն դարձել է պահեստ-ամրոց: Ամրոցը եղել է ռուս ցարերի հանգստի սիրելի վայրերից^[3]:

1914 թվականի հուլիսի 14-ին (26) պահեստ-ամրոց Դվինսկում ռազմական դրություն է հայտարարվել: 1914 թվականի հուլիսի 23-ին ձևավորվել է Դվինսկի ռազմական շրջանը, իսկ օգոստոսի 21-ին նրա կառավարումը դարձյալ հանձնվել է Վիլնոյին:

1920-1940 թվականներին ամրոցում գտնվել են լատվիական բանակի ստորաբաժանումները: Այնտեղ է տեղակայվել անգլիական «Վիկկերս» ընկերության 4-6 տանկ:

1941-1944 թվականներին ամրոցում գտնվել է գերմանական բանակի ստորաբաժանում: Միջնաբերդում ձևավորվել է ճամբար խորհրդային ռազմագերիների համար:

1948-1993 թվականներին ամրոցում գործել է ռազմական ուսումնարան:

Ներկայումս նորացվել են ամրոցի ինժեներական ցանցը և փողոցները: 2010 թվականին, տնտեսական ճգնաժամով պայմանավորված, կասեցվել է Դաուգավպիլսի քաղաքային ու շրջանային ոստիկանության համար շինությունների վերակազմավորման ընթացքը: 2009 թվականի հունվարի 1-ից փոխվել են փողոցների անունները և շենքերի համարակալումները, ամրացվել են նոր ցուցանակներ:

2011 թվականին վերանորոգումից հետո հանդիսավոր բացվել է ջրմուղ աշտարակը: Այն կառուցվել էր 1865-1866 թվականներին ուշ գոթիկայի ոճով: Ներկայումս այնտեղ գործում է Դինաբուրգի ամրոցի մշակույթի ու տեղեկատվության կենտրոնը:

Ամրոցի պարետներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1810—1812 Գավրիլլա Ուլանով^[4]^[5]
1813—1815 Եգոր Ռիխտեր
1815—1816 Քրիստիան Ռոզինիուս^[6], полковник из СПБ ополчения^[7], С.258
1816—1822 Ֆյոդոր Պադեյսկի
1822—1846 Գուստավ Հելվիգ
1846—1862 Անդրեյ Սիմբորսկի
1862—1863 Ալեքսանդր Իոլնիշ
1863 (ապրիլ-սեպտեմբեր) Վասիլի Կուզմին
1863—1865 Ռուդոլֆ Շուլման
1865—1866 Վալերիան Բելգրադ
1866—1879 Պավել Վորոնով
1879—1882 Բորիս Կուտնևիչ
1882—1884 Գերոգի Պիլենկո
1884—1896 Պյոտր Գրում-Գրժիմայլո
1896—1897 Կոնստանդին Կլիմենկո
1897—1900 Նիկոլայ Գորբենկով
1900—1906 Վլադիմիր Պլյուցինսկի
1906—1917 Իվան Լվով^[8]

Ամրոցի կառավարիչներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ներկայումս ամրոցի պարետի գլխավոր պարտականություններն են համակարգել Դաուգավպիլսի ամրոցի բնականոն գործունեությունը կոմունալ ծառայությունների հետ համագործակցությամբ կազմակերպել ամրոցի ապահով շահագործումը, ամրոցի բնակիչների ու սեփականատաերերի հետ քննարկել առկա հարցեր:Ամրոցի կառավարիչներ են եղել.

Յանիս Յանովիչ Դունկիսկի - 2011-22013
Արտյոմ Մախլին - 2013 հուլիս-սեպտեմբեր^[9]
Յանիս Օստրովսկի - 2013-^[10]^[11]

Ճարտարապետություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նիկոլաևյան դարպասներ

Միխայլովյան դարպասներ

Միջանկյալ դարպասներ

Ամրոցային համալիրը տարածվում է Դաուգավա գետի երկու ափերին: Ձախ ափին կամրջային ամրությունն է, իսկ աջում՝ ամրոցի հիմնական մասը (միջնաբերդ): Նրանք կապված են փայտե կամրջով: Պաշտպանական հիմնական կառույցը՝ իր ութ բաստիոններով, եռանկյունաձև ռավելիններով, քարե հզոր կամարներով, առանձնանում է իր խստությամբ:

Ամրոցը լավ ամրացված քաղաքի տպավորություն է թողնում. նրա օվալաձև հատակագիծը բաժանված է կանոնավոր մասերի, որոնց միջև տեղակայված է քառակուսի հրապարակը (150х150 մ): Ուղղահայաց գլխավոր շինությունը, որն ամրոցի հիմքն է, երկու աշտարակով եկեղեցի է՝ 60 մ բարձրությամբ, բարոկկո ոճի դետալներով: Եկեղեցին 19-րդ դարի սկզբին վերածվել է ուղղափառ եկեղեցու, իսկ Լատվիայի առաջին հանրապետության տարիներին այն ծառայել է և՛ լյութերականներին, և՛ կաթոլիկներին և թե՛ ուղղափառներին: 1944 թվականին եկեղեցին պայթեցվել է:

Երկհարկ և եռահարկ տները նախատեսված են եղել շտաբի, պարետի, ինժեներական ու հրետանային պահեստի, հոսպիտալի (1.000 մարդու համար), զինվորական զորանոցների, անձնակազմի բնակության համար: Ամրոցային չորս դարպասները կառուցվել են ճարտարապետ Ալեքսանդր Շտաուբերտի նախագծով: Նրանց համեստ զարդն են կարծրատիպային դետալները, որոնք բնորոշ են ուշ կլասիցիզմին: Արևելյան Ալեքսանդրյան և հյուսիսային Կոնստանդինյան դարպասները նման են իրենց ճարտարապետությամբ: 1962 թվականին Կոնստանդինյան դարպասները քանդվել են ուսումնարանի տարածք խոշոր չափի սարքավորումներ բերելու պատճառով: Դարպասներն անվանված են կայսր Ալեքսանդր I-ի և նրա եղբայրների պատվին:

2008 թվականին քաղաքային դումայի պատվերով կազմակերպվել է Նիկոլաևյան դարպասների պատմամշակութային, ճարտարապետական ու տեխնիկական ուսումնասիրություն: 2009 թվականին մշակվել է դարպասների վերականգնման տեխնիկական նախագիծ: