Դալայ Լամա IV
Դալայ Լամա IV | |
---|---|
![]() | |
Ծնվել է | 1589[1] |
Ծննդավայր | Մոնղոլիա |
Մահացել է | 1616[1] |
Մահվան վայր | Տիբեթ |
Քաղաքացիություն | ![]() |
Կրոն | Տիբեթական բուդդայականություն և Gelug? |
Մասնագիտություն | քաղաքական գործիչ և գրող |
Զբաղեցրած պաշտոններ | դալայ լամա |
![]() |
Յոնտեն Գյացո կամ Յոն-Տան-Ռգյա-Մտշո, (1589-1617 թվականներ) չորրորդ Դալայ Լամա, ծնվել է Թումեդայում՝ տիբեթյան օրացույցով երկրային Ցուլի տարվա 12-րդ ամսվա 30-րդ օրը[2]: Այնուամենայնիվ, այլ աղբյուրներ պնդում են, որ չորրորդ Դալայ ԼամաՆ ծնվել է երկրային Ցուլի տարվա 1-ին ամսում[3]:
Որպես Զուլտրիմի կողմից ընտրված չոկուր ցեղի Խանի որդի և մոնղոլների Ալթան Խանի և նրա երկրորդ կնոջ՝ Ֆախեն Նուլայի ծոռ[4]ՙ Յոնտեն Գյացոն մոնղոլ էր, ինչը նրան դարձնում էր Դալայ լամայի կողմից ճանաչված միակ նեթիբեթցին, բացառությամբ 6-րդ Դալայ լամայի, որը մոնպա էր, բայց մոնպան կարող է դիտվել կամ որպես տիբեթյան ենթախումբ, կամ որպես սերտորեն կապված ժողովուրդ:
Կենսագրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Նեչունգը՝ Տիբեթի պետական բանախոսությունը, և Լամո Ցանգպան՝ մեկ այլ բանախոսություն, կանխատեսեցին, որ հաջորդ վերամարմնավորումը կծնվի Մոնղոլիայում: Մոտավորապես այս ժամանակ երրորդ Դալայ լամայի գլխավոր օգնական Ցուլտրիմ Գյացոն նամակ ուղարկեց Տիբեթի իշխանություններին՝ տեղեկացնելով վերամարմնավորման ծննդյան և իր ծնունդին ուղեկցող որոշ հրաշքների մանրամասների մասին [2]:
Նա ճանաչվեց իր Դրեպունգ վանքի պատվիրակության և ու իշխանների կողմից, ովքեր գնացին Քվեյսուի (Կոկե-Կոտո, Ներքին Մոնղոլիա)՝ հանդիպելու նրան 1601 թվականին [5]:
Յոնտեն Գյացոն Տիբեթ է մեկնել 1599 թվականին, երբ նա արդեն տասը տարեկան էր, իր հոր, տիբեթցի վանականների և պաշտոնյաների, ինչպես նաև հազար Մոնղոլական հեծյալների հետ։ Նրանք հասան Տիբեթ 1603 թվականին՝ ճանապարհին կանգ առնելով բոլոր խոշոր վանքերում [6]։
Երբ նա հասավ Լհասա, նա գահ բարձրացավ որպես չորրորդ Դալայ Լաման և նվիրված էր Սանգեն Ռինչենին՝ Ցոնկապայի գծի գլխավոր շարունակողին և Գադենի վանքի նախկին վանահայրին [7]:
Նա ուսումը սկսեց Դրեպունգ վանքում, որտեղ նա ուսանող էր Չորրորդ պանչեն լամա Լոբսանգ Չոկի Գյալցենի կողմից, և 1614 թվականին նրանից ստացավ ամբողջական վանական նվիրվածություն [8]:
Յոնտեն Գյացոն դարձավ Դրեպունգի, իսկ ավելի ուշ՝ Սերայի վանքերի վանահայրը [9]։
Շատ տիբեթցիներ չճանաչեցին նրան, և մի քանի փորձ արվեց նրանից խլել իշխանությունը և Կագյուպի շքանշանը։ 1605 թվականին կագյուին աջակցող իշխաններից մեկը ներխուժեց Լհասա և վտարեց մոնղոլական ձիավորներին։ Երբ Յոնտեն Գյացոն քսանմեկ տարեկան էր, ռազմիկները հարձակվեցին Դրեպունգ վանքի վրա, և Յոնտեն Գյացոն ստիպված եղավ փախչել։
1616 թվականին նա թոշակի անցավ Սանգիբարան տաք աղբյուրների վերևում գտնվող քարանձավներում, որոնք հայտնի էին իր ոտնահետքով, որը Պադմասամբավան թողեց այնտեղ ժայռի լանջին, երբ Մ.թ. 8-րդ դարում նա ուժ տվեց այդ վայրին[8]:
Նա մահացավ կասկածելի հանգամանքներում (ոմանք ասում են, որ նա թունավորվել է, բայց ապացույցներ չկան) Հրե վիշապի տարվա 12–րդ ամսում (1617 թվականի հունվար)[10][11]՝ 27 տարեկան հասակում։
Նրա գլխավոր օգնականը Սոնամ Ռապտենն էր), որը հետագայում հայտնաբերեց, որ Չոնգ-Գյա Բոյը հինգերորդ Դալայ Լաման է, և որը հինգերորդ Դալայ լամայի՝ Դեսիի կրկնապատկերն էր[4]:
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 Faceted Application of Subject Terminology
- ↑ 2,0 2,1 Thubten Samphel and Tendar (2004), p.87.
- ↑ Mullin (2001), p. 167.
- ↑ 4,0 4,1 Yonten Gyatso Արխիվացված 2005-12-13 Wayback Machine, Dalai Lama website.
- ↑ Stein, R. A. (1972). Tibetan Civilization, p. 82. Stanford University Press. 0-8047-0806-1 (cloth); 0-8047-0901-7 (paper)
- ↑ Mullin (2001), pp. 172–173
- ↑ Thubten Samphel and Tendar (2004), p.89
- ↑ 8,0 8,1 Mullin (2001), p. 181
- ↑ Thubten Samphel and Tendar (2004), p.90.
- ↑ Mullin (2001), p. 182.
- ↑ Laird, Thomas (2006). The Story of Tibet: Conversations with the Dalai Lama, pp. 148–149. Grove Press, N.Y. 978-0-8021-1827-1
Մատենագիտություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Mullin, Glenn H. (2001). The Fourteen Dalai Lamas: A Sacred Legacy of Reincarnation, Clear Light Publishers. Santa Fe, New Mexico. 1-57416-092-3.
- Shakabpa, Tsepon W.D. (2010). One Hundred Thousand Moons. An Advanced Political History of Tibet (2 vols). Leiden (Netherlands), Boston (USA): Brill's Tibetan Studies Library. ISBN 9789004177321.
- Stein, R. A. (1972). Tibetan Civilization, Stanford University Press. 0-8047-0806-1 (cloth); 0-8047-0901-7 (paper).
- Thubten Samphel and Tendar (2004). The Dalai Lamas of Tibet. Roli & Janssen, New Delhi. 81-7436-085-9.
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Նախորդող: Սոնամ Գյացո |
Դալայ Լամա 1601–1617 |
Հաջորդող: Նգավանգ Լոբսանգ Գյացո |
![]() | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Դալայ Լամա IV» հոդվածին։ |
|