Jump to content

Դալայ Լամա IV

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Դալայ Լամա IV
Դիմանկար
Ծնվել է1589[1]
ԾննդավայրՄոնղոլիա
Մահացել է1616[1]
Մահվան վայրՏիբեթ
Քաղաքացիություն Չինական կայսրություն
ԿրոնՏիբեթական բուդդայականություն և Gelug?
Մասնագիտությունքաղաքական գործիչ և գրող
Զբաղեցրած պաշտոններդալայ լամա
 Yonten Gyatso, 4th Dalai Lama Վիքիպահեստում


Յոնտեն Գյացո կամ Յոն-Տան-Ռգյա-Մտշո, (1589-1617 թվականներ) չորրորդ Դալայ Լամա, ծնվել է Թումեդայում՝ տիբեթյան օրացույցով երկրային Ցուլի տարվա 12-րդ ամսվա 30-րդ օրը[2]: Այնուամենայնիվ, այլ աղբյուրներ պնդում են, որ չորրորդ Դալայ ԼամաՆ ծնվել է երկրային Ցուլի տարվա 1-ին ամսում[3]:

Որպես Զուլտրիմի կողմից ընտրված չոկուր ցեղի Խանի որդի և մոնղոլների Ալթան Խանի և նրա երկրորդ կնոջ՝ Ֆախեն Նուլայի ծոռ[4]ՙ Յոնտեն Գյացոն մոնղոլ էր, ինչը նրան դարձնում էր Դալայ լամայի կողմից ճանաչված միակ նեթիբեթցին, բացառությամբ 6-րդ Դալայ լամայի, որը մոնպա էր, բայց մոնպան կարող է դիտվել կամ որպես տիբեթյան ենթախումբ, կամ որպես սերտորեն կապված ժողովուրդ:

Կենսագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նեչունգը՝ Տիբեթի պետական բանախոսությունը, և Լամո Ցանգպան՝ մեկ այլ բանախոսություն, կանխատեսեցին, որ հաջորդ վերամարմնավորումը կծնվի Մոնղոլիայում: Մոտավորապես այս ժամանակ երրորդ Դալայ լամայի գլխավոր օգնական Ցուլտրիմ Գյացոն նամակ ուղարկեց Տիբեթի իշխանություններին՝ տեղեկացնելով վերամարմնավորման ծննդյան և իր ծնունդին ուղեկցող որոշ հրաշքների մանրամասների մասին [2]:

Նա ճանաչվեց իր Դրեպունգ վանքի պատվիրակության և ու իշխանների կողմից, ովքեր գնացին Քվեյսուի (Կոկե-Կոտո, Ներքին Մոնղոլիա)՝ հանդիպելու նրան 1601 թվականին [5]:

Յոնտեն Գյացոն Տիբեթ է մեկնել 1599 թվականին, երբ նա արդեն տասը տարեկան էր, իր հոր, տիբեթցի վանականների և պաշտոնյաների, ինչպես նաև հազար Մոնղոլական հեծյալների հետ։  Նրանք հասան Տիբեթ 1603 թվականին՝ ճանապարհին կանգ առնելով բոլոր խոշոր վանքերում [6]։

Երբ նա հասավ Լհասա, նա գահ բարձրացավ որպես չորրորդ Դալայ Լաման և նվիրված էր Սանգեն Ռինչենին՝ Ցոնկապայի գծի գլխավոր շարունակողին և Գադենի վանքի նախկին վանահայրին [7]:

Նա ուսումը սկսեց Դրեպունգ վանքում, որտեղ նա ուսանող էր Չորրորդ պանչեն լամա Լոբսանգ Չոկի Գյալցենի կողմից, և 1614 թվականին նրանից ստացավ ամբողջական վանական նվիրվածություն [8]:

Յոնտեն Գյացոն դարձավ Դրեպունգի, իսկ ավելի ուշ՝ Սերայի վանքերի վանահայրը [9]։

Շատ տիբեթցիներ չճանաչեցին նրան, և մի քանի փորձ արվեց նրանից խլել իշխանությունը և Կագյուպի շքանշանը։  1605 թվականին կագյուին աջակցող իշխաններից մեկը ներխուժեց Լհասա և վտարեց մոնղոլական ձիավորներին։ Երբ Յոնտեն Գյացոն քսանմեկ տարեկան էր, ռազմիկները հարձակվեցին Դրեպունգ վանքի վրա, և Յոնտեն Գյացոն ստիպված եղավ փախչել։

1616 թվականին նա թոշակի անցավ Սանգիբարան տաք աղբյուրների վերևում գտնվող քարանձավներում, որոնք հայտնի էին իր ոտնահետքով, որը Պադմասամբավան թողեց այնտեղ ժայռի լանջին, երբ Մ.թ. 8-րդ դարում նա ուժ տվեց այդ վայրին[8]:

Նա մահացավ կասկածելի հանգամանքներում (ոմանք ասում են, որ նա թունավորվել է, բայց ապացույցներ չկան) Հրե վիշապի տարվա 12–րդ ամսում (1617 թվականի հունվար)[10][11]՝ 27 տարեկան հասակում։

Նրա գլխավոր օգնականը Սոնամ Ռապտենն էր), որը հետագայում հայտնաբերեց, որ Չոնգ-Գյա Բոյը հինգերորդ Դալայ Լաման է, և որը հինգերորդ Դալայ լամայի՝ Դեսիի կրկնապատկերն էր[4]:

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. 1,0 1,1 Faceted Application of Subject Terminology
  2. 2,0 2,1 Thubten Samphel and Tendar (2004), p.87.
  3. Mullin (2001), p. 167.
  4. 4,0 4,1 Yonten Gyatso Արխիվացված 2005-12-13 Wayback Machine, Dalai Lama website.
  5. Stein, R. A. (1972). Tibetan Civilization, p. 82. Stanford University Press. 0-8047-0806-1 (cloth); 0-8047-0901-7 (paper)
  6. Mullin (2001), pp. 172–173
  7. Thubten Samphel and Tendar (2004), p.89
  8. 8,0 8,1 Mullin (2001), p. 181
  9. Thubten Samphel and Tendar (2004), p.90.
  10. Mullin (2001), p. 182.
  11. Laird, Thomas (2006). The Story of Tibet: Conversations with the Dalai Lama, pp. 148–149. Grove Press, N.Y. 978-0-8021-1827-1

Մատենագիտություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Mullin, Glenn H. (2001). The Fourteen Dalai Lamas: A Sacred Legacy of Reincarnation, Clear Light Publishers. Santa Fe, New Mexico. 1-57416-092-3.
  • Shakabpa, Tsepon W.D. (2010). One Hundred Thousand Moons. An Advanced Political History of Tibet (2 vols). Leiden (Netherlands), Boston (USA): Brill's Tibetan Studies Library. ISBN 9789004177321.
  • Stein, R. A. (1972). Tibetan Civilization, Stanford University Press. 0-8047-0806-1 (cloth); 0-8047-0901-7 (paper).
  • Thubten Samphel and Tendar (2004). The Dalai Lamas of Tibet. Roli & Janssen, New Delhi. 81-7436-085-9.

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Նախորդող:
Սոնամ Գյացո
Դալայ Լամա
1601–1617
Հաջորդող:
Նգավանգ Լոբսանգ Գյացո
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Դալայ Լամա IV» հոդվածին։