Գրքի պալատի շենք (Երևան)

Գրքի պալատի շենք;
	Գրքի պալատի շենք
Տեսակ	կառույց և շենք
Երկիր	Հայաստան
Բնակավայր	Երևան և Կենտրոն վարչական շրջան
Գտնվելու վայր	Բանվոր և կոլտնտեսական և Հակոբ Մեղապարտի հուշարձան
Հասցե	Տերյան փող. 91, Իսահակյան փող. 28, Գ. Քոչարի փող. 4
Ներկա վիճակ	կանգուն
ՀՀ ՊՄԱՀ	1.6/67
	Hakob Meghapart House of Print Վիքիպահեստում

Գրքի պալատի շենք, պատմամշակութային հուշարձան Երևանի Կենտրոն վարչական շրջանում^[2]։ Շենքի Տերյան փողոցի հատվածն ընդգրկված է Կենտրոն վարչական շրջանի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկում։ Այս համալիրը նախագծվել է որպես պոլիգրաֆիական արդյունաբերության գլխավոր վարչության շենք։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1935 թվականին Երևանի Գրքերի կամ Մամուլի պալատի շենքի կառուցման համար հայտարարված մրցույթին ներկայացվել է երկու նախագիծ` ճարտարապետներ Միքայել Մազմանյանի և Հովհաննես Մարգարյանի և ճարտարապետ Սեմյոն Պենի։ Պալատի շենքը նախագծվել է 1935 թվականին՝ ճարտարապետներ Միքայել Մազմանյանի և Հովհաննես Մարգարյանի կողմից։ Շենքը տեղակայված է Տերյան, Կորյունի, Քոչար, Իսահակյան փողոցներով պարփակված հատվածում։ Շենքի շինարարական աշխատանքները սկսվել են 1936 թվականին։ 1940 թվականին ավարտվել է Տերյան փողոցի կողմի մասը, որը Կիրովի (այժմ՝ Կորյունի) փողոցի կողմից սկսվում է սյունաշարով^[3]։ Իսահակյան փողոցի հատվածում տեղակայված մասը կառուցված է 1960 թվականին՝ Միքայել Մազմանյանի, Հովհաննես Մարգարյանի և Սերգեյ Ներսիսյանի նախագծով։

Շենքի կենտրոնական մուտքը նախատեսված է եղել Կիրովի փողոցում, հանդիսավոր սյունաշարով և բակի միջով իրար էր միացնում տարբեր հիմնարկություններ։ Սակայն սկզբնական նախագծին համապատասխան կառուցվել է միայն շենքի Տերյան փողոցի մասը։

1929-1935 թվականներին շենքում տեղակայված «Հայաստան» հրատարակչությունում է աշխատել Եղիշե Չարենցը։

Տպարանը ստեղծվել է 1948 թվականի դեկտեմբերի 1-ին` «Գրքերի տուն» անվամբ։ 1950 թվականին վերանվանվել է «Պոլիգրաֆ կոմբինատ», 1967 թվականին կրկին վերանվանվել է «Հակոբ Մեղապարտի անվան պոլիգրաֆ կոմբինատ»։ Այժմ տպարանը կոչվում է «Հակոբ Մեղապարտ տպագրատուն» փակ բաժնետիրական ընկերություն^[3]։

Շենքում գտնվող «Պանդոկ Երևան» ռեստորանի տեղում եղել է պոլիգրաֆկոմբինատը, որտեղ լույս են տեսել «Հայկական սովետական հանրագիտարանի» 13 հատորները, գրքեր, բրոշյուրներ, տպագիր այլ արտադրանքներ։

Դեպի Իսահակյան փողոց իջնող հատվածում, որտեղ այժմ ՀՀ քաղաքացիական ծառայության խորհուրդն է, եղել է Հրատպետկոմը` Հայկական ԽՍՀ հրատարակչությունների, պոլիգրաֆիայի և գրքի առևտրի պետական կոմիտեն (ավելի վաղ` մամուլի կոմիտե)։ 1966 թվականին Իսահակյան 28 հասցեի քառահարկ շենքում տեղակայվել է ՀԿԿ Մյասնիկյանի շրջանային կոմիտեն։ Կուսշրջկոմը տեղավորված էր երկրորդ ու երրորդ հարկերում, երրորդում` նաև կոմերիտմիության շրջկոմը, չորրորդ հարկում՝ Արմենպրեսը` Հայկական ԽՍՀ նախարարների խորհրդին առընթեր Հայկական պետական լրատվական գործակալությունը, որը մի քանի սենյակ է ունեցել նաև 3-րդ հարկում։ Առաջին հարկում է գտնվել Հայկական ԽՍՀ պտուղբանջարեղենի տնտեսության նախարարությունը (1985 թվականին միացվել է Պետագրոարդին), այնուհետև այստեղ է տեղափոխվել «Հայաստան» հրատարակչությունը^[3]։ Շենքի նկուղում է գտնվել ՀԿԿ կենտկոմի հրատարակչությունը՝ թերթերի տպարանը։ Շենքի առջև` Իսահակյան փողոցի կողմից, տեղադրված է Հակոբ Մեղապարտի հուշարձանը (քանդակագործ՝ Խաչատուր Իսկանդարյան)^[4]։

Բանվոր և կոլտնտեսական արձան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կառույցի բակի ավազանի մեջտեղում տեղադրված է եղել Երվանդ Քոչարի «Ալեգորիա» (Բանվոր և կոլտնտեսական) քանդակը։ Շենքի բակը բաց է եղել և մարդիկ կարողացել են տեսնել արձանը։ Հետագայում բարձրահարկ շենքը փակել է տեսադաշտը^[3]։

2017 թվականի մարտի 14-ին ՀՀ մշակույթի նախարարության նախաձեռնությամբ Երվանդ Քոչարի Բանվոր և կոլտնտեսական արձանը Երևանի գրապալատի հետնաբակից տեղափոխվել է Գևորգ Քոչարի փողոց՝ Դրամատիկական թատրոնին կից Մոսկովյան պուրակ^[5]։ Նախքան տեղափոխումը կատարվել են արձանի հիմքի ամրակայման աշխատանքներ, վերանորոգվել են վնասված հատվածները, տեղադրվել է բազալտե նոր պատվանդան^[6]։