Գրուձյոնձ

Գրուձյոնձ
Բնակավայր
	Գրուձյոնձ
	լեհ.՝ Grudziądz
Դրոշ	Զինանշան
Երկիր	Լեհաստան
Համայնք	Kuyavian-Pomeranian Voivodeship?
Հիմնադրված է	ապրիլի 11, 1065, ենթդ․ 1232 և հունիսի 18, 1291 թ.
Մակերես	57,76 կմ²
ԲԾՄ	50±1 մետր
Բնակչություն	▼90 890 մարդ (մարտի 31, 2021)
Ժամային գոտի	UTC+1 և UTC+2
Փոստային դասիչ	86-300
Ավտոմոբիլային կոդ	CG
Պաշտոնական կայք	grudziadz.pl(լեհ.)
	Գրուձյոնձ (Լեհաստան)
	Գրուձյոնձ (Լեհաստան)
	Գրուձյոնձ Վիքիպահեստում

Գրուձյոնձ (լեհերեն՝ Grudziądz, լատիներեն՝ Graudentum, Graudentium^[2]«Orbus Latinus». Վերցված է 2012 թ․ ապրիլի 9-ին., գերմաներեն՝ Graudenz, հին անգլերեն՝ Graudence^[3],), քաղաք Լեհաստանի հյուսիսային մասում, Կույավո-Պոմերանյան վոևոդությունում, Վիսլա գետի աջ ափին, երկրի մայրաքաղաք Վարշավայից 208 կիլոմետր հեռավորության վրա^[4]։ Օժտված է շրջանի (գավառի, պովիատի) իրավունքներով; Վոևոդությունում մեծությամբ չորրորդ բնակավայրն է։ 2014 թվականի տվյալներով բնակչության թվաքանակը եղել է 97 573^[5]։

Գրուձյոնձի հին քաղաքամասը՝ 14-րդ դարից մնացած շտեմարաններով հանդերձ, ներառված է Լեհաստանի ազգային պատմական հուշարձանների ցանկում և պահպանվում է պետության կողմից։

Պատմություն

Ավանդազրույցի համաձայն՝ Գրուձյոնձը հիմնադրել է լեհ իշխան Բոլեսլավ Խիզախը՝ պաշտպանական նկատառումներով^[6]։ Պատմական փաստաթղթերում բնակավայրն առաջին անգամ հիշատակվել է 1064 թվականին։ Տևտոնյան ուխտի ասպետների տիրապետության շրջանում՝ 1234 թվականին, ամրությունները վերակառուցվել են, նորացվել։ 13-րդ դարի կեսերին սկսվել է քարե ամրոցի շինարարությունը, որի պաշտպանության շնորհիվ բնակավայրն աստիճանաբար աճել է՝ վերածվելով քաղաքի։ 1291 թվականին ստացել է քաղաքի կարգավիճակ^[7]։

Ժողովրդագրություն

Քույր քաղաքներ

Քաղաքը	Երկիրը	Տարեթիվը
Գյուտերսլո		1989^[8]
Ֆալուն		1991^[8]
Չեռնյախովսկ		1995^[8]
Նանինգ		2011^[8]

Գրականություն

Stanisław Kujot - Kto założył parafie w dzisiejszej dyecezyi chełmińskiej?. Toruń, 1903-1904, tom 1-2
Tadeusz Chrzanowski, Grudziądz, Warszawa, Wyd. „Sport i Turystyka”, 1970
Stanisław Myśliborski-Wołowski, Szkice grudziądzkie, wyd. 3, Grudziądz, Kujawsko-Pomorskie Towarzystwo Kulturalne, 1972
Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 11, Województwo bydgoskie, pod red. Tadeusza Chrzanowskiego i Mariana Korneckiego, z. 7, Powiat grudziądzki, Warszawa, Instytut Sztuki PAN, 1974
Stanisław Poręba - Grudziądz i okolice. Przewodnik, wydawca=Grudziądzkie Towarzystwo Kultury, Biblioteka Miejska w Grudziądzu, miejsce=Grudziądz, data=1990
Grudziądz, oprac. i red. Karola Skowrońska, Grudziądz, Grudziądzkie Towarzystwo Kultury, 1991
Dzieje Grudziądza, pod red. Jerzego Danielewicza, t. 1 (do roku 1920), Grudziądz, Grudziądzkie Towarzystwo Kultury, 1992
„Kalendarz Grudziądzki”, 1, 1997 – 13, 2008, Grudziądz, Grudziądzkie Towarzystwo Kultury ISSN 1427-700X
Anna Wajler, Grudziądz na starej pocztówce, Grudziądz, Muzeum w Grudziądzu, 1998, 83-908767-4-4.
Kalendarium Grudziądz 2000, oprac. Jerzy Krzyś, Grudziądz, Grudziądzkie Towarzystwo Kultury, 1999, 83-910048-2-1.
Grudziądz. Widoki miasta, oprac. Jadwiga Drozdowska, Grudziądz, Muzeum w Grudziądzu, 2001, 83-88076-04-3.
Zbigniew Otremba - Grudziądz. Kronika dziejów miasta. Regnum, Gdańsk, 1999, isbn=83-907707-1-7
Anna Wajler, Grudziądz na pocztówkach z lat 1920-1939, Grudziądz, Muzeum w Grudziądzu, 2002, 83-88076-06-X.
Grudziądz. Miniprzewodnik, tekst Tadeusz Rauchfleisz, Henryk Stopikowski, Grudziądz, Grudziądzkie Towarzystwo Kultury, 2004, 83-910048-5-6.
Ryszard Bogdan Kucharczyk - Grudziądz i okolice na starej karcie pocztowej Tom I, 2007, Grudziądz, strony=104, tom=I, isbn=978-83-917972-1-1
Grudziądz 1945. Wspomnienia, red. nacz. Janusz Kalamarski, Grudziądz, Wyd. Kalamarski, 2007, 978-83-920267-1-6.
Halicki, Krzysztof. «Działalność policji politycznej w zwalczaniu ruchu komunistycznego w Grudziądzu w dwudziestoleciu międzywojennym, [w:] Rocznik Grudziądzki, Tom XIX 2011, s. 129-152. – Academia.edu». Վերցված է 2012 թ․ սեպտեմբերի 26-ին.

Պատկերասրահ

Տեսարան հին քաղաքամասից
Ջրի դարպասը
Նավահանգիստը
Շուկայի հրապարակը
Սբ. Մարիամ եկեղեցին
Սբ. Ֆրանցիսկ Քսավիե եկեղեցին
Սոբեսկու անվան ավագ դպրոցը
Սբ. Նիկողայոս եկեղեցին (Kościół św. Mikołaja)
Քաղաքային զբոսայգին (Park Miejski)
Կենտրոնական փոստը
Կլիմեկ աշտարակը (Wieża Klimek)
Վիտոլդ Պիլեցկու հուշարձանը
Ուլանը և աղջիկը քանդակը
Բրոնիսլավ Մալինովսկու անվան կամուրջը
Ջրաբաշխիչ աշտարակը

Ծանոթագրություններ

↑ https://bdl.stat.gov.pl/api/v1/data/localities/by-unit/040410762011-0983333?var-id=1639616&format=jsonapi
↑ | nazwisko =Zedler| imię =Heinrich| tytuł =Grosses Vollständiges Universallixicon aller Wissenschaften und Künste| tom= 11| rok =1765| wydawca =Heinrich Zedler| miejsce =Halle i Leipzig|url=http://www.zedler-lexikon.de/blaettern/zedlerband.html?seitenzahl=335&bandnummer=11%7C(չաշխատող հղում) strony =636}}
↑ «Orbus Latinus». Վերցված է 2012 թ․ ապրիլի 9-ին.; the form Grudentia is used by, e.g., A. Lentz, Philologus 23 (1866), p. 175.
↑ Адлегласці паміж гарадамі -
↑ Główny Urząd Statystyczny. Baza Demografia. Ludność. Stan, ruch naturalny i wędrówki ludności w I kwartale 2014 r., stan na 31.03.2014. [1] Արխիվացված 2018-12-26 Wayback Machine
↑ Wielka encyklopedia polski: Tom 1 Wojciech Słowakiewicz, Jacek Słowiński, Piotr Turkot page 270 Fogra, 2000
↑ «Grudziądz». Encyclopædia Britannica Online. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 8-ին.
↑ ^8,0 ^8,1 ^8,2 ^8,3 «Արխիվացված պատճենը» (լեհերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 5-ին. Վերցված է 2012 թ․ մայիսի 6-ին. {{cite web}}: More than one of |accessdate= and |access-date= specified (օգնություն)

Արտաքին հղումներ

Գրուձյոնձի պաշտոնական հարթակը Արխիվացված 2010-11-21 Wayback Machine
Historia Żydów w Grudziądzu na portalu Wirtualny Sztetl
Հին մենագրություններ և ուղեցույցներ
- Ignacy Żniński, Grudziądz, Grudziądz 1913
- Władysław Szołdrski, Kronika benedyktynek grudziądzkich, Pelplin 1935.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Գրուձյոնձ» հոդվածին։

[_54be097e71278d3f-1] ttps://bdl.stat.gov.pl/api/v1/data/localities/by-unit/040410762011-0983333?var-id=1639616&format=jsonapi

[2] | nazwisko =Zedler| imię =Heinrich| tytuł =Grosses Vollständiges Universallixicon aller Wissenschaften und Künste| tom= 11| rok =1765| wydawca =Heinrich Zedler| miejsce =Halle i Leipzig|url=http://www.zedler-lexikon.de/blaettern/zedlerband.html?seitenzahl=335&bandnummer=11%7C(չաշխատող հղում) strony =636}}

[urlwww.columbia.edu-3] «Orbus Latinus». Վերցված է 2012 թ․ ապրիլի 9-ին.; the form Grudentia is used by, e.g., A. Lentz, Philologus 23 (1866), p. 175.

[4] Адлегласці паміж гарадамі -

[5] Główny Urząd Statystyczny. Baza Demografia. Ludność. Stan, ruch naturalny i wędrówki ludności w I kwartale 2014 r., stan na 31.03.2014. [1] Արխիվացված 2018-12-26 Wayback Machine

[6] Wielka encyklopedia polski: Tom 1 Wojciech Słowakiewicz, Jacek Słowiński, Piotr Turkot page 270 Fogra, 2000

[britannica-7] «Grudziądz». Encyclopædia Britannica Online. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 8-ին.

[partnerskie-8] 8,0 ^8,1 ^8,2 ^8,3 «Արխիվացված պատճենը» (լեհերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 5-ին. Վերցված է 2012 թ․ մայիսի 6-ին. {{cite web}}: More than one of |accessdate= and |access-date= specified (օգնություն)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]