Գրուձյոնձ
| Բնակավայր | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| լեհ.՝ Grudziądz | |||||
| |||||
.png) | |||||
| Երկիր |  Լեհաստան | ||||
| Հիմնադրված է | ապրիլի 11, 1065, ենթդ․ 1232 և հունիսի 18, 1291 թ. | ||||
| Մակերես | 57,76 կմ² | ||||
| ԲԾՄ | 50±1 մետր | ||||
| Բնակչություն | ▼90 890 մարդ (մարտի 31, 2021)[1] | ||||
| Ժամային գոտի | UTC+1 և UTC+2 | ||||
| Փոստային դասիչ | 86-300 | ||||
| Ավտոմոբիլային կոդ | CG | ||||
| Պաշտոնական կայք | grudziadz.pl(լեհ.) | ||||
| |||||
Գրուձյոնձ (լեհերեն՝ Grudziądz, լատիներեն՝ Graudentum, Graudentium[2] http://www.columbia.edu/acis/ets/Graesse/orblatg.html , գերմաներեն՝ Graudenz, հին անգլերեն՝ Graudence[3],), քաղաք Լեհաստանի հյուսիսային մասում, Կույավո-Պոմերանյան վոևոդությունում, Վիսլա գետի աջ ափին, երկրի մայրաքաղաք Վարշավայից 208 կիլոմետր հեռավորության վրա[4]։ Օժտված է շրջանի (գավառի, պովիատի) իրավունքներով; Վոևոդությունում մեծությամբ չորրորդ բնակավայրն է։ 2014 թվականի տվյալներով բնակչության թվաքանակը եղել է 97 573 [5]։
Գրուձյոնձի հին քաղաքամասը՝ 14-րդ դարից մնացած շտեմարաններով հանդերձ, ներառված է Լեհաստանի ազգային պատմական հուշարձանների ցանկում և պահպանվում է պետության կողմից։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ավանդազրույցի համաձայն՝ Գրուձյոնձը հիմնադրել է լեհ իշխան Բոլեսլավ Խիզախը՝ պաշտպանական նկատառումներով[6]։ Պատմական փաստաթղթերում բնակավայրն առաջին անգամ հիշատակվել է 1064 թվականին։ Տևտոնյան ուխտի ասպետների տիրապետության շրջանում՝ 1234 թվականին, ամրությունները վերակառուցվել են, նորացվել։ 13-րդ դարի կեսերին սկսվել է քարե ամրոցի շինարարությունը, որի պաշտպանության շնորհիվ բնակավայրն աստիճանաբար աճել է՝ վերածվելով քաղաքի։ 1291 թվականին ստացել է քաղաքի կարգավիճակ[7]։
Ժողովրդագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Քույր քաղաքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
| Քաղաքը | Երկիրը | Տարեթիվը |
|---|---|---|
| Գյուտերսլո |  |
1989[8] |
| Ֆալուն |  |
1991[8] |
| Չեռնյախովսկ |  |
1995[8] |
| Նանինգ |  |
2011[8] |
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Stanisław Kujot - Kto założył parafie w dzisiejszej dyecezyi chełmińskiej?. Toruń, 1903-1904, tom 1-2
- Tadeusz Chrzanowski, Grudziądz, Warszawa, Wyd. „Sport i Turystyka”, 1970
- Stanisław Myśliborski-Wołowski, Szkice grudziądzkie, wyd. 3, Grudziądz, Kujawsko-Pomorskie Towarzystwo Kulturalne, 1972
- Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 11, Województwo bydgoskie, pod red. Tadeusza Chrzanowskiego i Mariana Korneckiego, z. 7, Powiat grudziądzki, Warszawa, Instytut Sztuki PAN, 1974
- Stanisław Poręba - Grudziądz i okolice. Przewodnik, wydawca=Grudziądzkie Towarzystwo Kultury, Biblioteka Miejska w Grudziądzu, miejsce=Grudziądz, data=1990
- Grudziądz, oprac. i red. Karola Skowrońska, Grudziądz, Grudziądzkie Towarzystwo Kultury, 1991
- Dzieje Grudziądza, pod red. Jerzego Danielewicza, t. 1 (do roku 1920), Grudziądz, Grudziądzkie Towarzystwo Kultury, 1992
- „Kalendarz Grudziądzki”, 1, 1997 – 13, 2008, Grudziądz, Grudziądzkie Towarzystwo Kultury ISSN 1427-700X
- Anna Wajler, Grudziądz na starej pocztówce, Grudziądz, Muzeum w Grudziądzu, 1998, 83-908767-4-4.
- Kalendarium Grudziądz 2000, oprac. Jerzy Krzyś, Grudziądz, Grudziądzkie Towarzystwo Kultury, 1999, 83-910048-2-1.
- Grudziądz. Widoki miasta, oprac. Jadwiga Drozdowska, Grudziądz, Muzeum w Grudziądzu, 2001, 83-88076-04-3.
- Zbigniew Otremba - Grudziądz. Kronika dziejów miasta. Regnum, Gdańsk, 1999, isbn=83-907707-1-7
- Anna Wajler, Grudziądz na pocztówkach z lat 1920-1939, Grudziądz, Muzeum w Grudziądzu, 2002, 83-88076-06-X.
- Grudziądz. Miniprzewodnik, tekst Tadeusz Rauchfleisz, Henryk Stopikowski, Grudziądz, Grudziądzkie Towarzystwo Kultury, 2004, 83-910048-5-6.
- Ryszard Bogdan Kucharczyk - Grudziądz i okolice na starej karcie pocztowej Tom I, 2007, Grudziądz, strony=104, tom=I, isbn=978-83-917972-1-1
- Grudziądz 1945. Wspomnienia, red. nacz. Janusz Kalamarski, Grudziądz, Wyd. Kalamarski, 2007, 978-83-920267-1-6.
- http://umk.academia.edu/KrzysztofHalicki/Papers/1971167/Dzialalnosc_policji_politycznej_w_zwalczaniu_ruchu_komunistycznego_w_Grudziadzu_w_dwudziestoleciu_miedzywojennym_w_Rocznik_Grudziadzki_Tom_XIX_2011_ss._129-152
Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
-
Տեսարան հին քաղաքամասից
-
Ջրի դարպասը
-
Նավահանգիստը
-
Շուկայի հրապարակը
-
Սբ. Մարիամ եկեղեցին
-
Սբ. Ֆրանցիսկ Քսավիե եկեղեցին
-
Սոբեսկու անվան ավագ դպրոցը
-
Սբ. Նիկողայոս եկեղեցին (Kościół św. Mikołaja)
-
Քաղաքային զբոսայգին (Park Miejski)
-
Կենտրոնական փոստը
-
Կլիմեկ աշտարակը (Wieża Klimek)
-
Վիտոլդ Պիլեցկու հուշարձանը
-
Ուլանը և աղջիկը քանդակը
-
Բրոնիսլավ Մալինովսկու անվան կամուրջը
-
Ջրաբաշխիչ աշտարակը
.jpg)
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ https://bdl.stat.gov.pl/api/v1/data/localities/by-unit/040410762011-0983333?var-id=1639616&format=jsonapi
- ↑ | nazwisko =Zedler| imię =Heinrich| tytuł =Grosses Vollständiges Universallixicon aller Wissenschaften und Künste| tom= 11| rok =1765| wydawca =Heinrich Zedler| miejsce =Halle i Leipzig|url=http://www.zedler-lexikon.de/blaettern/zedlerband.html?seitenzahl=335&bandnummer=11%7C(չաշխատող հղում) strony =636}}
- ↑ «Orbus Latinus»։ Վերցված է 2012-04-09; the form Grudentia is used by, e.g., A. Lentz, Philologus 23 (1866), p. 175.
- ↑ Адлегласці паміж гарадамі -
- ↑ Główny Urząd Statystyczny. Baza Demografia. Ludność. Stan, ruch naturalny i wędrówki ludności w I kwartale 2014 r., stan na 31.03.2014. [1] Archived 2018-12-26 at the Wayback Machine.
- ↑ Wielka encyklopedia polski: Tom 1 Wojciech Słowakiewicz, Jacek Słowiński, Piotr Turkot page 270 Fogra, 2000
- ↑ «Grudziądz»։ Encyclopædia Britannica Online։ Վերցված է մայիսի 8, 2013
- ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 «Արխիվացված պատճենը»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2016-03-05-ին։ Վերցված է 2020-04-25
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
|
Գրուձյոնձ Վիքիպահեստում |
|---|
- Գրուձյոնձի պաշտոնական հարթակը
- Historia Żydów w Grudziądzu na portalu Wirtualny Sztetl
- Հին մենագրություններ և ուղեցույցներ
| ||||||||||
