Գրիբոյեդովի ջրանցք

Գրիբոյեդովի ջրանցք
Տեսակ	ջրանցք
Երկիր	Ռուսաստան
Տեղագրություն	Սանկտ Պետերբուրգ
Երկարություն	5 կմ
Լայնություն	32 մետր
Հիմնադրված է	1739

Գրիբոյեդովի ջրանցք (ռուս.՝ Канал Грибоедова, մինչև 1923 թվականը՝ Եկատերինայի ջրանցք (Екатерининский канал), ջրանցք Սանկտ Պետերբուրգում, որը սկիզբ է առնում Մոյկա գետից Մարսովո դաշտում և թափվում է Ֆոնտանկա գետը Մալո-Կալինկինի կամրջի մոտ։ Ջրանցքի երկարությունը կազմում է 5,1 կմ^[1], լայնությունը՝ 32 մ, խորությունը՝ մինչև 3,5 մ, ջրի միջին ծախսը՝ 3,1 — 3,4 մ³/վ։ Տեղանունն օգտագործվում է նաև որպես Գրիբոյեդովի ջրանցքի առափնյա փողոցի առօրյա անվանում։

Պատմություն

Ջրանցքն անցկացվել է Կրիվուշի գետի (այլ անուն՝ Գլուխայա (Խուլ) գետ) հունով, որն սկիզբ էր առնում ճահճուտից, որը ընկած է ներկայիս Կոնյուշեննայա հրապարակի և Արվեստների հրաապարակի միջև։ Սկզբում ջրանցքը կոչվել է Եկատերինինսկի՝ ի պատիվ կայսրուհի Եկատերինա II-ի, որի իշխանության օրոք էլ այն կառուցվել է:

1735 թվականին Վոզնեսենսկի պողոտայի առանցքի երկայնքով կառուցվել է Վոզնեսենսկի փայտե կամուրջը։

Կրիվուշ գետի երկայնքով տարածքը սկսել է կառուցապատվել 1737 թվականին, երբ այստեղ սկսել են տարածքներ տրամադրել ծովային գերատեսչության աշխատակիցներին։ Սկզբում կառուցապատվել է աջ ափը։ Սեփականատերերի պարտականությունների թվում էին ափի բարեկարգումը, դրա անջրպետումը փայտով։ Գետի հունի երկայնքով տներ կառուցելու համար հատվել է անտառը, սակայն ցարական հրամանագրով արգելվում էր այնտեղ կաղնու, թխկի և լորենու հատումը։ Եթե այդ ծառերը գտնվում էին կառուցապատման վայրում, ապա դրանք պետք է վերատնկվեին այգիներում և բանջարանոցներում:

1739 թվականին Կրիվուշի գետի ակունքը միացվել է Մոյկային, 1764-1790 թվականներին խորացվել է հատակը, ամրացվել են ափերը և կառուցվել են գրանիտե առափեր (շինարարներ՝ ինժեներներ Ի. Մ.Գոլենիշչև-Կուտուզով, Ի. Ն. Բորիսով, Ֆ. Վ. Բաուր, Կ. Ֆ. Մոդերախ)^[2]։

1923 թվականի հոկտեմբերի 6-ին ջրանցքը վերանվանվել է ի պատիվ ռուս դրամատուրգ և դիվանագետ Ալեքսանդր Սերգեևիչ Գրիբոյեդովի, որը բնակվել է ջրանցքի առափնյա տներից մեկում^[3]. այն սկսել է կոչվել Գրող Գրիբոյեդովի ջրանցք (ռուս.՝ канал Писателя Грибоедова) իսկ 1931 թվականից՝ Գրիբոյեդովի ջրանցք^[4]։

Գոյություն ունի քաղաքային լեգենդ, որը ջրանցքի նոր անունը կապում է ինժեներ Կ. Դ. Գրիբոյեդովի անվան հետ, որն զբաղվել է դրա բարելավմամբ, սակայն դա հերքվում է տեղանվանագիտության մասնագետների կողմից^[5]^[6]^[7]։

1954-1956 թվականներին ջրանցքի առափնյա հատվածը Մոյկայից մինչև Իտալական փողոց երեսպատվել է գրանիտով։

2007-2008 թվականներին մի կողմից վերանորոգվել է ջրանցքի առափնյան Կազանյանից մինչև Բանկային կամուրջ։ Հետիոտնային կամրջին հարող մյուս կողմն այդպես էլ մնացել է վթարային վիճակում:

2016 թվականի սեպտեմբերի 10-ից առափնյայի կենտ կողմում՝ Կազանի հրապարակից մինչև Գրիվցովի նրբանցք հատվածում, սահմանվել է միակողմանի երթևեկություն^[8]։

Աշխարհագրական տվյալներ

Ջրանցքի երկարությունը կազմում է 5,1 կմ^[1], լայնությունը՝ 32 մ, խորությունը՝ 3,5 մ, ջրի միջին ծախսը՝ 3,1 — 3,4 մ³/վ ։ Սանկտ Պետերբուրգի մյուս ջրանցքներից Գրիբոյեդովի ջրանցքը տարբերվում է իր նեղ և շատ ոլորուն հունով։

Կամուրջներ

Ջրանցքի վրա գցվել է 21 կամուրջ.

Թատերական կամուրջ
Նոր Կոնյուշեննայա կամուրջ
Իտալական կամուրջ
Կազանի կամուրջ
Բանկային կամուրջ
Ալյուրի կամուրջ
Քարե կամուրջ
Դեմիդով կամուրջ
Սեննոյ կամուրջ
Կոկուշկինի կամուրջ
Վոզնեսենսկի կամուրջ
Պոդյաչեսկի կամուրջ
Առյուծի կամուրջ
Խառլամով կամուրջ
Նովո-Նիկոլսկի կամուրջ
Կրասնոգվարդեյսկի կամուրջ
Պիկալով կամուրջ
Մոգիլյովի կամուրջ
Ալարչին կամուրջ
Կոլոմենսկի կամուրջ
Մալո-Կալինկինի կամուրջ

Տեսարժան վայրեր

Միխայլովսկի այգին Ռուսական թանգարանի Միխայլովսկի պալատին կից
Спас на Крови եկեղեցին ջրի եզրին, 1881 թվականի մարտի 1-ին «Ժողովրդական կամք» ահաբեկչական հեղափոխական կազմակերպության անդամների կողմից Ալեքսանդր II կայսեր սպանության վայրում։ Եկեղեցին կառուցվել է ժողովրդի փողով նեոռուսական ոճով։ Խորհրդային ժամանակաշրջանում այն օգտագործվել է ոչ նպատակային և երկար տարիներ փակվել է վերականգնման համար: Այն մաս է կազմել Իսահակի տաճարի թանգարանային համալիրի, որը ներառում էր Սմոլնիի տաճարը և Սամպսոնիևսկի տաճարը Վիբորգի կողմում։
Կոնյուշեննայա հրապարակ կայսերական Կոնյուշեննայա գերատեսչության շենքերի համալիրով: Հիմնական շենքում գտնվել է Անձեռակերտ կերպարի Փրկչի Եկեղեցին, որում տեղի է ունեցել Ալեքսանդր Սերգեևիչ Պուշկինի հուղարկավորությունը, որն ապրել է Մոյկա գետի ափին (տուն 12): Խորհրդային տարիներին շենքում եղել են տարբեր կազմակերպություններ։ Հետխորհրդային տարիներին շենքը սպասում է վերակառուցման՝ ժամանակակից օգտագործման համար: Խորհրդային տարիներին հրապարակում եղել է տրամվայի օղակ։ Հրապարակի հարևանությամբ անցնում են Բոլշայա Կոնյուշեննայա փողոցը և Մալայա Կոնյուշեննայա փողոցը, որտեղ ապրել են ախոռային գերատեսչության ծառայողները։ Մալայա Կոնյուշեննայա փողոցը 1990 թվականին վերածվել է հետիոտնային գոտու։
Ռուսական պետական թանգարան Բենուայի մասնաշենքը, որն ի սկզբանե եղել է Ալեքսանդր III-ի թանգարանը։ Շենքը թանգարանի գլխավոր շենքի՝ Միխայլովսկի պալատի ուշ շրջանում ավելացված հատվածն է, որը նայում է Արվեստների հրապարակին։ Մասնաշենքը ծառայում է որպես թանգարանի ժամանակավոր ցուցահանդեսների վայր։ Շենքի մուտքը Գրիբոյեդովի ջրանցքի առափնյայից է:
«XX դար» պետական գրական թանգարանը գրող Միխայիլ Զոշչենկոյի բնակարանում՝ կայսերական ախոռային գերատեսչության նախկին բնակելի շենքում։
Գրքի տուն, Լենինգրադի գլխավոր գրախանութը մի շենքում, որը կառուցվել է Առաջին համաշխարհային պատերազմից առաջ՝ որպես ամերիկյան «Զինգեր» ընկերության ներկայացուցչություն։
Էնգելգարդտի տուն (Նևսկի պողոտա, տուն 30), 19-րդ դարի առաջին կեսին պարահանդեսների անցկացման վայր, որոնցից մեկում վրա տեղի է ունենում Լերմոնտովի «Դիմակահանդես» դրամայի գործողությունը։ Խորհրդային տարիներին շենքում տեղակայված է եղել Մ. Ի. Գլինկայի անվան ֆիլհարմոնիայի փոքր դահլիճը, որտեղ տեղի են ունեցել կամերային երաժշտության համերգներ։ Նևսկի պողոտայի անկյունում և Գրիբոյեդովի ջրանցքի առափնյա հատվածում գտնվում է շենքի մեջ ներկառուցված «Նևսկի Պրոսպեկտ» մետրոյի կայարանի նախասրահներից մեկը և «Գոստինի դվոր» կայարան անցումը։
Կազանի տաճարը, որը կառուցվել է 19-րդ դարի առաջին տասնամյակում, ուրվագծերով հիշեցնում Է Վատիկանի Սուրբ Պետրոսի տաճարը։ 1812 թվականի Հայրենական պատերազմից հետո տաճարը դարձել է ռուսական ռազմական փառքի հուշարձան. այնտեղ տեղ են գտել ռուսական բանակի հրամանատար ֆելդմարշալ Կուտուզովի գերեզմանը և ռազմավարային դրոշները, իսկ շենքի դիմաց կանգնեցվել են Կուտուզովի և այդ ժամանակվա մեկ այլ ռուս ռազմական առաջնորդ Միխայիլ Բարկլայ դե Տոլլիի հուշարձանները։
Ասիգնացիոն բանկի շենքը, 2024 թվականին եղել է Սանկտ Պետերբուրգի պետական տնտեսագիտական համալսարանի կողմից զբաղեցրած շենքերից մեկն է,
Արծվառյուծների քանդակներով Բանկային կամուրջը,
Գոլիդեյի եկամտաբեր տունը (այժմ՝ № 97), 1812 թվականից հետո, 19-րդ դարի 1-ին կեսին շենքի մի մասն իր կարիքների համար վարձակալել է կայսերական թատրոնների տնօրինությունն։ Այստեղ տեղակայված են եղել թատերական և երաժշտական գործակալություններ, ինչպես նաև պաշտոնյաների, նկարիչների և թատերախմբի մասնակիցների բնակարաններ։ Առաջին հարկում գտնվել է Պոխորսկու տպարանը, որը տպել է պիեսներ և պաստառներ, «Հոթել դյու Նորդ» պանդոկը, ուր այցելել են տան բնակիչները։ Ի թիվս այլոց, տանը ապրել են արտիստներ Բրյանսկիները, Անդրեյ Կարատիգինի ընտանիքը (դեպի Մարիինյան ինստիտուտ և Սպայական փողոց նայող պատուհաններով բնակարանում), Եվգենյա Կոլոսովան իր դստեր՝ Եկատերինա Տելեշովայի հետ, Ա. Ս. Յակովլևը։

Ջրանցքի միանալը Ֆոնտանկային
Գրիբոյեդովի ջրանցքը Կոկուշկինի կամրջի մոտ
Կրյուկովի ջրանցքի և Գրիբոյեդովի ջրանցքի հատման վայրը
Միխայլովսկի այգին և պալատը
Ջրանցքի առափնյան այգու ցանկապատի հետ
Միխայլովսկի այգու ցանկապատի հատված ջրանցքի ափին
Ռուսական թանգարանի Բենուայի մասնաշենքի ճակատը Գրիբոյեդովի ջրանցքի կողմից

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 канал Грибоедова (Екатерининский): [рус.] / verum.wiki // Государственный водный реестр: [арх. 15 октября 2013] / Минприроды России. — 2009. — 29 марта.
↑ «Об утверждении охранного обязательства Собственника или иного законного владельца объекта культурного наследия федерального значения "Мост Львиный", включенного в единый государственный реестр памятников культурного наследия народов Российской Федерации» (PDF). Комитет по государственному контролю, использованию и охране памятников истории и культуры. 2017-10-10. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2021-01-28-ին. Վերցված է 2019-10-19-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
↑ Горбачевич К. С., Хабло Е. П. Почему так названы?: О происхождении названий улиц, площадей, островов, рек и мостов Санкт-Петербурга. — 5-е изд., перераб. — СПб.: Норинт, 2002. — 353 с. — ISBN 5-7711-0019-6.
↑ Городские имена сегодня и вчера: Петербургская топонимика / сост. С. В. Алексеева, А. Г. Владимирович, А. Д. Ерофеев и др. — 2-е изд., перераб. и доп. — СПб.: Лик, 1997. — 288 с. — (Три века Северной Пальмиры). — ISBN 5-86038-023-2.
↑ Ерофеев А. Д., Владимирович А. Г. Легенды, что Чайковский не тот, да и некоторые другие персонажи тоже // Откуда приходят названия : Петербургские улицы, набережные, площади от аннинских указов до постановлений губернатора Полтавченко / Алексей Ерофеев, Алексей Владимирович. — М. : Центрполиграф, 2014. — ISBN 978-5-227-05514-9.
↑ Шерих Д. Ю. Никаких революций!: В чью честь наименованы канал Грибоедова и улица Чайковского? // История Петербурга наизнанку : Заметки на полях городских летописей / Дмитрий Шерих. — М. : Центрполиграф, 2014. — (Всё о Санкт-Петербурге). — ISBN 978-5-227-04927-8.
↑ Ансберг О. Н. Шаржи Поля Робера в «Петербургской газете» // Фонтанка : культурно-исторический альманах. —СПб., 2016. — № 19. — С. 55—56. Архивировано из первоисточника 14 փետրվարի 2019.
↑ «Введение одностороннего движения в Центральном районе». gudodd.ru (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2016-12-28-ին. Վերցված է 2019-01-11-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն) // Сайт ГУ «ДОДД»

Գրականություն

Вяземский С. М. Канал Грибоедова // Блокнот агитатора. — 1968. — № 24—25.
Горбачевич К. С., Хабло Е. П. Почему так названы?: О происхождении названий улиц, площадей, островов, рек и мостов Ленинграда. — 3-е изд., испр. и доп. — Л.: Лениздат, 1985. — С. 445. — 511 с.
Ленинград: Путеводитель / Сост.: В. А. Витязева, Б. М. Кириков. — 2-е изд.. — Л., 1988. — С. 141—150.
Горбачевич К. С., Хабло Е. П. Почему так названы?: О происхождении названий улиц, площадей, островов, рек и мостов Санкт-Петербурга. — 4-е изд., перераб. — СПб.: Норинт, 1996. — С. 310. — 359 с. — ISBN 5-7711-0002-1.
Кудашев Б. М. По каналу Грибоедова: Путеводитель. — СПб., 1997.
кан.Грибоедова // Городские имена сегодня и вчера: Петербургская топонимика / сост. С. В. Алексеева, А. Г. Владимирович, А. Д. Ерофеев и др. — 2-е изд., перераб. и доп. — СПб.: Лик, 1997. — С. 39. — 288 с. — (Три века Северной Пальмиры). — ISBN 5-86038-023-2.
Зуев Г. И. Вдоль канала Грибоедова. — М. — СПб.: Центрполиграф, МиМ-Дельта, 2006. — ISBN 5-9524-2318-3
Беляева Г. И. Прогулки по старой Коломне. — М.: Центрполиграф, 2009. — С. 209—227.

Արտաքին հղումներ

«История канала Грибоедова. Фотографии зданий». walkspb.ru (ռուսերեն). Վերցված է 2019-01-11-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Գրիբոյեդովի ջրանցք» հոդվածին։

[ГВР-1] 1,0 ^1,1 канал Грибоедова (Екатерининский): [рус.] / verum.wiki // Государственный водный реестр: [арх. 15 октября 2013] / Минприроды России. — 2009. — 29 марта.

[2] «Об утверждении охранного обязательства Собственника или иного законного владельца объекта культурного наследия федерального значения "Мост Львиный", включенного в единый государственный реестр памятников культурного наследия народов Российской Федерации» (PDF). Комитет по государственному контролю, использованию и охране памятников истории и культуры. 2017-10-10. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2021-01-28-ին. Վերցված է 2019-10-19-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)

[3] Горбачевич К. С., Хабло Е. П. Почему так названы?: О происхождении названий улиц, площадей, островов, рек и мостов Санкт-Петербурга. — 5-е изд., перераб. — СПб.: Норинт, 2002. — 353 с. — ISBN 5-7711-0019-6.

[4] Городские имена сегодня и вчера: Петербургская топонимика / сост. С. В. Алексеева, А. Г. Владимирович, А. Д. Ерофеев и др. — 2-е изд., перераб. и доп. — СПб.: Лик, 1997. — 288 с. — (Три века Северной Пальмиры). — ISBN 5-86038-023-2.

[5] Ерофеев А. Д., Владимирович А. Г. Легенды, что Чайковский не тот, да и некоторые другие персонажи тоже // Откуда приходят названия : Петербургские улицы, набережные, площади от аннинских указов до постановлений губернатора Полтавченко / Алексей Ерофеев, Алексей Владимирович. — М. : Центрполиграф, 2014. — ISBN 978-5-227-05514-9.

[6] Шерих Д. Ю. Никаких революций!: В чью честь наименованы канал Грибоедова и улица Чайковского? // История Петербурга наизнанку : Заметки на полях городских летописей / Дмитрий Шерих. — М. : Центрполиграф, 2014. — (Всё о Санкт-Петербурге). — ISBN 978-5-227-04927-8.

[7] Ансберг О. Н. Шаржи Поля Робера в «Петербургской газете» // Фонтанка : культурно-исторический альманах. —СПб., 2016. — № 19. — С. 55—56. Архивировано из первоисточника 14 փետրվարի 2019.

[8] «Введение одностороннего движения в Центральном районе». gudodd.ru (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2016-12-28-ին. Վերցված է 2019-01-11-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն) // Сайт ГУ «ДОДД»

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]