Գրեգոր Մենդել
 Gregor Mendel | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է |
հուլիսի 20, 1822[1] Հինչիգե, Vražné, Նովի Յիչինի շրջան, Moravian-Silesian Region, Չեխիա |
| Մահացել է |
հունվարի 6, 1884[2][3][4][1] (61 տարեկանում) Բռնո, Margraviate of Moravia, Lands of the Bohemian Crown բնական մահով |
| Գերեզման | Կենտրոնական գերեզմանատուն |
| Քաղաքացիություն |
Ավստրո-Հունգարիա Ավստրիական կայսրություն |
| Ազգություն | Չեխեր |
| Դավանանք | Հռոմի Կաթոլիկ եկեղեցի |
| Մասնագիտություն | կենսաբան, գենետիկ, մեղվաբույծ, մաթեմատիկոս և բուսաբան |
| Հաստատություն(ներ) | St Thomas's Abbey, Brno |
| Գործունեության ոլորտ | գենետիկա |
| Պաշտոն(ներ) | աբբա |
| Ալմա մատեր | Պալացկու համալսարան |
| Տիրապետում է լեզուներին | գերմաներեն[3] |
| Պարգևներ | Ֆրանց Յոզեֆի շքանշան |
| Ամուսին(ներ) | չկա |
| Հեղինակի անվան հապավումը (բուսաբանություն) | Mendel |
| Կայք | mendelweb.org |
| Gregor Mendel Վիքիպահեստում | |
Գրեգոր Յոհան Մենդել (գերմ.՝ Gregor Johann Mendel, հուլիսի 20, 1822[5], Հենցենֆորդ, Ավստրիո-Հունգարիա - հունվարի 6, 1884, Բռնո, Չեխիա), ավստրիացի բնագետ, ժառանգականության մասին գիտության հիմնադիրը։
Բովանդակություն
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մենդել Գրեգորի Յոհանը ծնվել է հուլիսի 20, 1822 թ. հոգևորականի ընտանիքում փոքրիկ գյուղում քաղաք Հենցենֆորդ (Ավստրիական կայսրություն, ավելի ուշ Ավստրո-Հունգարիա այժմ Բռնո Չեխիա)։ Կնքվել[6] է՝ հուլիսի 20։
- 1843 թ. ավարտել է Օլմյուցի համալսարանին կից փիլիսոփայության բաժինը և ձեռնադրվել Բրյուննի Ավգուստինյան վանքի վանական,
- 1868 թվականից՝ վանահայր։
- 1851–53 թթ. Վիեննայի համալսարանում, որպես ազատ ունկնդիր, ուսանել է ֆիզիկա, բուսաբանություն, հնէաբանություն և վերլուծական քիմիա։ Վանքի փոքրիկ հողակտորում Մենդելն զբաղվել է այգեգործությամբ. խաչասերել և պատվաստել է պտղատու ծառեր։
- 1856-1863 թթ. կատարել է ոլոռի 22 սորտերի խաչասերման փորձեր։
Ստացված հիբրիդների բոլոր տիպերի քանակական հաշվառման հիման վրա ձևակերպել է ժառանգական գործոնների անկախ տեղաբաշխման և զուգակցման օրինաչափությունները, որոնք ժառանգականության մասին ուսմունքի հիմքը դարձան և հետագայում կոչվեցին Մենդելի օրենքներ։ Մինչ Մենդելը գոյություն ուներ «միաձույլ» ժառանգականության տեսություն, ըստ որի՝ խաչասերվող օրգանիզմների հատկանիշները «միաձուլվում» են, և ընդունված էր, որ բնական ընտրությունն անկարող է պահպանել որևէ նոր, եզակի հատկանիշ, եթե նույնիսկ այն օգտակար է գոյության պայքարում։
Մենդելը կարողացավ հերքել այդ տեսությունը և բնական ընտրության դեմ եղած առարկությունները։ Սակայն Մենդելի հայտնագործությունները չհասկացվեցին ու չգնահատվեցին ժամանակակիցների կողմից. համընդհանուր ուշադրության արժանացան 1900 թ., երբ Խ. դե Ֆրիզը՝ Հոլանդիայում, Կ. Կորենսը՝ Գերմանիայում և Է.Զ. Չերմակը՝ Ավստրիայում, միմյանցից անկախ, սեփական փորձերի հիման վրա հաստատեցին Մենդելի հայտնաբերած օրինաչափությունները։ Եվ միայն 1930-ական թվականներին գենետիկան և մենդելիզմը ճանաչվեցին որպես ժամանակակից դարվինիզմի հիմքը։
Մենդելիզմը դարձավ միկրոօրգանիզմների, մշակաբույսերի և ընտանի կենդանիների ընտրասերման այժմյան եղանակների տեսական հիմքը։ 1965 թ. համաշխարհային գիտական հասարակայնությունը մեծ շուքով նշել է Մենդելի հայտնագործությունների 100-ամյակը։
Ուսում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1843 թ. ավարտել է Օլմյուցի համալսարանին կից փիլիսոփայական բաժինը և ձեռնադրվել Բրյունի Ավգուստինյան վանքի վանական (1868 թվականից՝ վանահայր)։ 1851-1853 թթ. Վիեննայի համալսարանում, որպես ազատ ունկնդիր, ուսանել է ֆիզիկա, բուսաբանություն, հնէաբանություն և վերլուծական քիմիա։
Փորձեր և օրենքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1856-1863 թթ. կատարել է ոլոռի 22 սորտերի խաչասերման փորձեր։ Ստացված հիբրիդների քանակական հաշվառման հիման վրա ձևակերպել է ժառանգական գործոնների անկախ տեղաբաշխման և զուգակցման օրինաչափությունները, որոնք ժառանգականության մասին ուսմունքի հիմք հանդիսացան և հետագայում կոչվեցին Մենդելի օրենքներ։ Մենդելը զբաղվել է նաև մեղվաբուծությամբ, օդերևութաբանությամբ, այգեգործությամբ, կատարել սպիտակ և մոխրագույն մկների խաչասերման փորձեր։ Մենդելի հայտնագործությունները չհասկացվեցին և չգնահատվեցին ժամանակակիցների կողմից և համընդհանուր ուշադրության արժանացան միայն 1900 թ., երբ Ի․ դե Ֆրիզը (Հոլանդիայում), Կ․ Կորենսը (Գերմանիայում) և Է. Զ․ Չերմակը (Ավստրիայում), միմյանցից անկախ, սեփական փորձերի հիման վրա հաստատեցին Մենդելի հայտնաբերած օրինաչափությունները։ 1965 թվականին համաշխարհային գիտական հասարակայնությունը հանդիսավոր կերպով նշեց Մենդելի հայտնագործությունների հարյուրամյակը։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 Find a Grave — 1995. — ed. size: 165000000
- ↑ German National Library, Berlin State Library, Bavarian State Library et al. Record #118580698 // Gemeinsame Normdatei — 2012—2016.
- ↑ 3,0 3,1 data.bnf.fr: տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ SNAC
- ↑ 20 July is his birthday; often mentioned is 22 July, the date of his baptism. Biography of Mendel at the Mendel Museum
- ↑ Mendel: Man and Mind // Статья на сайте Музея Менделя. (անգլ.)
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Володин Б. Г. Мендель (Vita aeterna). — М.: Молодая гвардия, 1968. — 256 с. — (Жизнь замечательных людей. Вып. 17 (458)). — 100 000 экз. — УДК 631
- Punnett Reginald Crundall (1922)։ «Mendelism»։ London: Macmillan (1st Pub. 1905)
- Taylor Monica (July–September 1922)։ «Abbot Mendel»։ Dublin Review (London: Burns, Oates and Washbourne)
- Windle Bertram C. A. (1915)։ «A Century of Scientific Thought and Other Essays: Mendel and His Theory of Heredity»։ Burns & Oates
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- MendelWeb(անգլ.)
- Менделевская генетика, обучающий фильм (лекция профессора Graham Walker)(անգլ.)
- 1913 Catholic Encyclopedia entry, "Mendel, Mendelism"
- Augustinian Abbey of St. Thomas at Brno
- Biography,
- Biography of Gregor Mendel
- GCSE student
- Gregor Mendel (1822–1884)
- Gregor Mendel Primary Sources
- Johann Gregor Mendel: Why his discoveries were ignored for 35 (72) years
- Masaryk University to rebuild Mendel’s greenhouse | Brno Now
- Mendel Museum of Genetics
- Mendel's Paper in English
| ||||||||||
