Գրեգոր Մենդել

Գրեգոր Մենդել; GregorMendel
Ծնվել է	հուլիսի 22, 1822 կամ հուլիսի 20, 1822; Հինչիգե
Մահացել է	հունվարի 6, 1884 (61 տարեկանում); Բռնո; բնական պատճառով
Գերեզման	Կենտրոնական գերեզմանատուն
Քաղաքացիություն	Ավստրո-Հունգարիա
Դավանանք	Հռոմի Կաթոլիկ եկեղեցի
Մասնագիտություն	կենսաբան, գենետիկ, մեղվաբույծ, մաթեմատիկոս և բուսաբան
Հաստատություն(ներ)	St Thomas's Abbey, Brno
Գործունեության ոլորտ	գենետիկա
Պաշտոն(ներ)	աբբա
Ալմա մատեր	Պալացկու համալսարան
Տիրապետում է լեզուներին	գերմաներեն
Պարգևներ	Ֆրանց Յոզեֆի շքանշան
Ամուսին(ներ)	չկա
Հեղինակի անվան հապավումը (բուսաբանություն)	Mendel
Կայք	mendelweb.org
	Gregor Mendel Վիքիպահեստում

Գրեգոր Յոհան Մենդել (գերմ.՝ Gregor Johann Mendel, հուլիսի 20, 1822^[5], Հենցենֆորդ, Ավստրիո-Հունգարիա - հունվարի 6, 1884, Բռնո, Չեխիա), ավստրիացի բնագետ, ժառանգականության մասին գիտության հիմնադիրը։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մենդելի կիսանդրին

Մենդել Գրեգորի Յոհանը ծնվել է հուլիսի 20, 1822 թ. հոգևորականի ընտանիքում փոքրիկ գյուղում քաղաք Հենցենֆորդ (Ավստրիական կայսրություն, ավելի ուշ Ավստրո-Հունգարիա այժմ Բռնո Չեխիա)։ Կնքվել^[6] է՝ հուլիսի 20։

1843 թ. ավարտել է Օլմյուցի համալսարանին կից փիլիսոփայության բաժինը և ձեռնադրվել Բրյուննի Ավգուստինյան վանքի վանական,
1868 թվականից՝ վանահայր։
1851–53 թթ. Վիեննայի համալսարանում, որպես ազատ ունկնդիր, ուսանել է ֆիզիկա, բուսաբանություն, հնէաբանություն և վերլուծական քիմիա։ Վանքի փոքրիկ հողակտորում Մենդելն զբաղվել է այգեգործությամբ. խաչասերել և պատվաստել է պտղատու ծառեր։
1856-1863 թթ. կատարել է ոլոռի 22 սորտերի խաչասերման փորձեր։

Ստացված հիբրիդների բոլոր տիպերի քանակական հաշվառման հիման վրա ձևակերպել է ժառանգական գործոնների անկախ տեղաբաշխման և զուգակցման օրինաչափությունները, որոնք ժառանգականության մասին ուսմունքի հիմքը դարձան և հետագայում կոչվեցին Մենդելի օրենքներ։ Մինչ Մենդելը գոյություն ուներ «միաձույլ» ժառանգականության տեսություն, ըստ որի՝ խաչասերվող օրգանիզմների հատկանիշները «միաձուլվում» են, և ընդունված էր, որ բնական ընտրությունն անկարող է պահպանել որևէ նոր, եզակի հատկանիշ, եթե նույնիսկ այն օգտակար է գոյության պայքարում։

Մենդելը կարողացավ հերքել այդ տեսությունը և բնական ընտրության դեմ եղած առարկությունները։ Սակայն Մենդելի հայտնագործությունները չհասկացվեցին ու չգնահատվեցին ժամանակակիցների կողմից. համընդհանուր ուշադրության արժանացան 1900 թ., երբ Խ. դե Ֆրիզը՝ Հոլանդիայում, Կ. Կորենսը՝ Գերմանիայում և Է.Զ. Չերմակը՝ Ավստրիայում, միմյանցից անկախ, սեփական փորձերի հիման վրա հաստատեցին Մենդելի հայտնաբերած օրինաչափությունները։ Եվ միայն 1930-ական թվականներին գենետիկան և մենդելիզմը ճանաչվեցին որպես ժամանակակից դարվինիզմի հիմքը։

դոմինանտ և ռեցեսիվ ֆենոտիպեր

Մենդելիզմը դարձավ միկրոօրգանիզմների, մշակաբույսերի և ընտանի կենդանիների ընտրասերման այժմյան եղանակների տեսական հիմքը։ 1965 թ. համաշխարհային գիտական հասարակայնությունը մեծ շուքով նշել է Մենդելի հայտնագործությունների 100-ամյակը։

Ուսում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1843 թ. ավարտել է Օլմյուցի համալսարանին կից փիլիսոփայական բաժինը և ձեռնադրվել Բրյունի Ավգուստինյան վանքի վանական (1868 թվականից՝ վանահայր)։ 1851-1853 թթ. Վիեննայի համալսարանում, որպես ազատ ունկնդիր, ուսանել է ֆիզիկա, բուսաբանություն, հնէաբանություն և վերլուծական քիմիա։

Փորձեր և օրենքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1856-1863 թթ. կատարել է ոլոռի 22 սորտերի խաչասերման փորձեր։ Ստացված հիբրիդների քանակական հաշվառման հիման վրա ձևակերպել է ժառանգական գործոնների անկախ տեղաբաշխման և զուգակցման օրինաչափությունները, որոնք ժառանգականության մասին ուսմունքի հիմք հանդիսացան և հետագայում կոչվեցին Մենդելի օրենքներ։ Մենդելը զբաղվել է նաև մեղվաբուծությամբ, օդերևութաբանությամբ, այգեգործությամբ, կատարել սպիտակ և մոխրագույն մկների խաչասերման փորձեր։ Մենդելի հայտնագործությունները չհասկացվեցին և չգնահատվեցին ժամանակակիցների կողմից և համընդհանուր ուշադրության արժանացան միայն 1900 թ., երբ Ի․ դե Ֆրիզը (Հոլանդիայում), Կ․ Կորենսը (Գերմանիայում) և Է. Զ․ Չերմակը (Ավստրիայում), միմյանցից անկախ, սեփական փորձերի հիման վրա հաստատեցին Մենդելի հայտնաբերած օրինաչափությունները։ 1965 թվականին համաշխարհային գիտական հասարակայնությունը հանդիսավոր կերպով նշեց Մենդելի հայտնագործությունների հարյուրամյակը։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 Record #118580698 // Gemeinsame Normdatei Ստուգված է ապրիլի 9-ին 2014:
↑ ^2,0 ^2,1 data.bnf.fr Ստուգված է հոկտեմբերի 10-ին 2015:
↑ http://data.bnf.fr/ark:/12148/cb12298563v Ստուգված է հոկտեմբերի 10-ին 2015:
↑ International Plant Names Index
↑ 20 July is his birthday; often mentioned is 22 July, the date of his baptism. Biography of Mendel at the Mendel Museum
↑ Mendel: Man and Mind // Статья на сайте Музея Менделя. (անգլ.)

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Володин Б. Г. Мендель (Vita aeterna). — М.: Молодая гвардия, 1968. — 256 с. — (Жизнь замечательных людей. Вып. 17 (458)). — 100 000 экз. — УДК 631
Punnett Reginald Crundall (1922)։ «Mendelism»։ London: Macmillan (1st Pub. 1905)
Taylor Monica (July–September 1922)։ «Abbot Mendel»։ Dublin Review (London: Burns, Oates and Washbourne)
Windle Bertram C. A. (1915)։ «A Century of Scientific Thought and Other Essays: Mendel and His Theory of Heredity»։ Burns & Oates

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

[.3Cspan_class.3D.22citetype_unknown.22_data-entity-id.3D.22Q36578.22.3E.5Bhttp:.2F.2Fd-nb.info.2Fgnd.2F118580698.2F_Record_.23118580698.5D_.2F.2F_.27.27.5B.5BGemeinsame_Normdatei.7CGemeinsame_Normdatei.5D.5D.27.27.3C.2Fspan.3E_.3Csmall.3E.D5.8D.D5.BF.D5.B8.D6.82.D5.A3.D5.BE.D5.A1.D5.AE_.D5.A7_.D5.A1.D5.BA.D6.80.D5.AB.D5.AC.D5.AB_9-.D5.AB.D5.B6_2014:.3C.2Fsmall.3E-1] 1,0 ^1,1 Record #118580698 // Gemeinsame Normdatei Ստուգված է ապրիլի 9-ին 2014:

[.3Cspan_class.3D.22citetype_unknown.22_data-entity-id.3D.22Q20666306.22.3E.5Bhttp:.2F.2Fdata.bnf.fr.2Fark:.2F12148.2Fcb12298563v_data.bnf.fr.5D.3C.2Fspan.3E_.3Csmall.3E.D5.8D.D5.BF.D5.B8.D6.82.D5.A3.D5.BE.D5.A1.D5.AE_.D5.A7_.D5.B0.D5.B8.D5.AF.D5.BF.D5.A5.D5.B4.D5.A2.D5.A5.D6.80.D5.AB_10-.D5.AB.D5.B6_2015:.3C.2Fsmall.3E-2] 2,0 ^2,1 data.bnf.fr Ստուգված է հոկտեմբերի 10-ին 2015:

[.5Bhttp:.2F.2Fdata.bnf.fr.2Fark:.2F12148.2Fcb12298563v_http:.2F.2Fdata.bnf.fr.2Fark:.2F12148.2Fcb12298563v.5D_.3Csmall.3E.D5.8D.D5.BF.D5.B8.D6.82.D5.A3.D5.BE.D5.A1.D5.AE_.D5.A7_.D5.B0.D5.B8.D5.AF.D5.BF.D5.A5.D5.B4.D5.A2.D5.A5.D6.80.D5.AB_10-.D5.AB.D5.B6_2015:.3C.2Fsmall.3E-3] ttp://data.bnf.fr/ark:/12148/cb12298563v Ստուգված է հոկտեմբերի 10-ին 2015:

[.3Cspan_class.3D.22citetype_unknown.22_data-entity-id.3D.22Q922063.22.3E.5B.5B:d:Q922063.7CInternational_Plant_Names_Index.5D.5D.3C.2Fspan.3E-4] International Plant Names Index

[5] 20 July is his birthday; often mentioned is 22 July, the date of his baptism. Biography of Mendel at the Mendel Museum

[6] Mendel: Man and Mind // Статья на сайте Музея Менделя. (անգլ.)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

Գրեգոր Մենդել

Բովանդակություն

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ուսում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Փորձեր և օրենքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նավարկման ցանկ

Անձնական գործիքներ

Անվանատարածքներ

Տարբերակներ

Դիտումները

Ավելին

Որոնել

Նավարկում

Մասնակցել

Գործիքներ

Տպել/արտահանել

Այլ նախագծերում

Այլ լեզուներով

Գրեգոր Մենդել GregorMendel

Ծնվել է	հուլիսի 22, 1822^[1]^[2] կամ հուլիսի 20, 1822 Հինչիգե
Մահացել է	հունվարի 6, 1884^[1]^[2] (61 տարեկանում) Բռնո բնական պատճառով
Գերեզման	Կենտրոնական գերեզմանատուն
Քաղաքացիություն	Ավստրո-Հունգարիա
Դավանանք	Հռոմի Կաթոլիկ եկեղեցի
Մասնագիտություն	կենսաբան, գենետիկ, մեղվաբույծ, մաթեմատիկոս և բուսաբան
Հաստատություն(ներ)	St Thomas's Abbey, Brno
Գործունեության ոլորտ	գենետիկա
Պաշտոն(ներ)	աբբա
Ալմա մատեր	Պալացկու համալսարան
Տիրապետում է լեզուներին	գերմաներեն^[3]
Պարգևներ	Ֆրանց Յոզեֆի շքանշան
Ամուսին(ներ)	չկա
Հեղինակի անվան հապավումը (բուսաբանություն)	Mendel^[4]
Կայք	mendelweb.org
Gregor Mendel Վիքիպահեստում