Գուստավ Ֆեխներ
Գուստավ Ֆեխներ գերմ.՝ Gustav Theodor Fechner | |
---|---|
![]() | |
Ծնվել է | ապրիլի 19, 1801[1][2][3][…] Żarki Wielkie, Gmina Trzebiel, Żary County, Lubusz Voivodeship, Լեհաստան[4][5][6] |
Մահացել է | նոյեմբերի 18, 1887[1][2][3][…] (86 տարեկան) Լայպցիգ, Սաքսոնիայի թագավորություն, Գերմանական ռայխ, Գերմանիա[7][8][9][…] |
Քաղաքացիություն | ![]() |
Մասնագիտություն | ֆիզիկոս, հոգեբան, վիճակագրագետ, համալսարանի դասախոս, փիլիսոփա, թարգմանիչ և գրող |
Հաստատություն(ներ) | Լայպցիգի համալսարան |
Անդամակցություն | Սաքսոնիայի գիտությունների ակադեմիա, Լեոպոլդինա, Պրուսիայի գիտությունների ակադեմիա և Թուրինի գիտությունների ակադեմիա[6] |
Ալմա մատեր | Լայպցիգի համալսարան և Kreuzschule? |
Տիրապետում է լեզուներին | գերմաներեն[1] |
Եղել է գիտական ղեկավար | Kohn?[11] |
Հայտնի աշակերտներ | Գերման Լոտցե |
Ազդվել է | Իմանուիլ Կանտ |
Պարգևներ | |
![]() |
Գուստավ Թեոդոր Ֆեխներ (գերմ.՝ Gustav Theodor Fechner [ˈfɛçnɐ], ապրիլի 19, 1801[1][2][3][…], Żarki Wielkie, Gmina Trzebiel, Żary County, Lubusz Voivodeship, Լեհաստան[4][5][6] - նոյեմբերի 18, 1887[1][2][3][…], Լայպցիգ, Սաքսոնիայի թագավորություն, Գերմանական ռայխ, Գերմանիա[7][8][9][…]), գերմանացի հոգեբան, առաջին փորձարարական հոգեբաններից մեկը, հոգեֆիզիոլոգիայի և հոգեֆիզիկայի հիմնադիր։ Նրա հայացքներն ազդեցություն են ունեցել 20-րդ դարի շատ գիտնականների և փիլիսոփաների վրա, այդ թվում` Գերարդուս Հեյմանսի, Էռնստ Մախի, Վիլհելմ Վունդտի, Զիգմունդ Ֆրոյդի և Սթենլի Հոլլի վրա։ Ֆեխներին համարում են S=KlogI բանաձևի ստեղծողը, որն ապացուցում է մարմնի և հոգեկան կառուցվածքի միջև առկա գիտականորեն հիմնավորված կապը։ «Հոգեֆիզիկայի տարրեր» գրքում նա առաջարկել է հետևել ֆիզիկական խթանի մեծության և հոգեկան գործընթացների մեծությունների միջև եղած հարաբերություններին՝ դա համարելով հոգեֆիզիկական խնդրի՝ դուալիզմի լուծում։
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գուստավ Ֆեխները ծնվել է Ստորին Լիժացկայում (ներկայիս Տշեբել շրջանում գտնվող լեհական Ժարկի Վելկե քաղաքը) գտնվող Բադ Մուսկաու քաղաքի մոտակա Գրոսս-Զերխեն թաղամասում` քահանայի ընտանիքում։ Կրթություն է ստացել Զորաուում, Դրեզդենում և Լայպցիգի համալսարանում, որտեղ ներկա է գտնվել ֆիզիոլոգ Էռնստ Վեբերի և մաթեմատիկոս Կարլ Մոլվեյդեի դասախոսություններին։ Ֆեխներն իր կյանքի մնացած ժամանակահատվածն անցկացրել է Լայպցիգում։
1834 թվականին նա հաստատվել է ֆիզիկայի պրոֆեսորի պաշտոնում, բայց 1839 թվականին ուսումնասիրելով գունային և տեսողական երևույթները` վնասել է աչքը (նայելով Արևին) և ծանր չարչարանքների պատճառով հրաժարական տվել։
Որոշ ժամանակ անց ապաքինվելով` նա վերադարձել է հոգեկան կառուցվածքի և դրա հետ մարմնի կապի ուսումնասիրության ու այդ թեմայով հանրային դասախոսություններ կարդացել, որոնց անդրադարձել է նաև իր գրքերում։
Հետաքրքիր փաստեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ֆեխները հաստատուն իդեալիստ էր (Շելինգի հետևորդ)։ Նա նույնիսկ երկնային մարմիններն է իրական համարել[13]։
Հիշատակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1970 թվականին Միջազգային աստղագիտական միությունը Ֆեխների անվամբ կոչել է Լուսնի հակառակ կողմում գտնվող խառնարաններից մեկը։
Աշխատանքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Praemissae ad theoriam organismi generalem, Leipzig, 1823 (Fechners Habilitationsschrift)
- Maaßbestimmungen über die galvanische Kette, Leipzig, 1831
- Das Hauslexicon. Vollständiges Handbuch praktischer Lebenskenntnisse für alle Stände, hrsg. von G. Th. Fechner. 8 Bände, Leipzig 1834-38
- Das Büchlein vom Leben nach dem Tode, Dresden, 1836
- Ueber das höchste Gut, Leipzig, 1846
- Nanna oder über das Seelenleben der Pflanzen, Leipzig, 1848
- Zend-Avesta oder über die Dinge des Himmels und des Jenseits. Vom Standpunkt der Naturbetrachtung, 3 Bände, Leipzig, 1851
- Ueber die physikalische und philosophische Atomenlehre, Leipzig, 1855. 2. Aufl. Leipzig, 1864
- Elemente der Psychophysik, 2 Bände, Leipzig, 1860
- Ueber die Seelenfrage. Ein Gang durch die sichtbare Welt um die unsichtbare zu finden, Leipzig, 1861
- Einige Ideen zur Schöpfungs- und Entwickelungsgeschichte der Organismen, Leipzig, 1873
- Kleine Schriften, Leipzig, 1875 (erschien unter dem Pseudonym Dr. Mises)
- Vorschule der Aesthetik, 2 Bände, Leipzig, 1876
- In Sachen der Psychophysik, Leipzig, 1877
- Die Tagesansicht gegenüber der Nachtansicht, Leipzig, 1879
- Revision der Hauptpuncte der Psychophysik, Leipzig, 1882
- Kollektivmasslehre, posthum, hrsg. von Gottlob Friedrich Lipps. Leipzig, 1897
- Tagebücher 1828 bis 1879, Hrsg. von Anneros Meischner-Metge. Bearb. von Irene Altmann. Sächsische Akademie der Wissenschaften zu Leipzig. 2 Teilbände. Stuttgart, 2004. ISBN 3-515-08619-6
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Encyclopædia Britannica
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Store norske leksikon(նորվ.) — 1978. — ISSN 2464-1480
- ↑ 4,0 4,1 4,2 http://psy2.ucsd.edu/~link/Link%20fechner%20ECS%202006.pdf
- ↑ 5,0 5,1 5,2 http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/0470018860.s00655/full
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 www.accademiadellescienze.it (իտալ.)
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Фехнер Густав Теодор // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 http://muse.jhu.edu/journals/monatshefte/v105/105.4.kita.pdf
- ↑ 9,0 9,1 9,2 http://muse.jhu.edu/journals/monatshefte/v105/105.4.kita.html
- ↑ http://www.britannica.com/EBchecked/topic/203301/Gustav-Theodor-Fechner
- ↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
- ↑ https://www.leipzig.de/buergerservice-und-verwaltung/unsere-stadt/auszeichnungen-und-ehrungen/leipziger-ehrenbuerger
- ↑ Ярошевский М. Г. История психологии от античности до середины XX в: Учеб. пособие. — М., 1996.
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Аскольдов С. Философия и религия Фехнера. // Вопросы философии и психологии։ Кн. 141-142. С. 130-180.
|
- Ապրիլի 19 ծնունդներ
- 1801 ծնունդներ
- Լեհաստանում ծնվածներ
- Նոյեմբերի 18 մահեր
- 1887 մահեր
- Լայպցիգ քաղաքում մահացածներ
- Լայպցիգի համալսարանի շրջանավարտներ
- Գիտնականներ այբբենական կարգով
- Անձինք այբբենական կարգով
- Գերմանացի հոգեբաններ
- Գերմանացի փիլիսոփաներ
- Գերմանացի ֆիզիկոսներ
- Գերմանացի աթեիստներ
- Գերմանացի մաթեմատիկոսներ
- Պրուսիայի գիտությունների ակադեմիայի անդամներ
- Գերմանացի թարգմանիչներ