Գիորգի Չիտաիա

Գիորգի Չիտաիա; վրաց.՝ გიორგი ჩიტაია
Ծնվել է	նոյեմբերի 23 (դեկտեմբերի 5), 1890 կամ նոյեմբերի 10, 1890
Ծննդավայր	Փոթի, Քութայիսի նահանգ, Կովկասի փոխարքայություն, Ռուսական կայսրություն
Մահացել է	օգոստոսի 24, 1986 (95 տարեկան) կամ օգոստոսի 28, 1986 (95 տարեկան)
Մահվան վայր	Թբիլիսի, Վրացական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ
Գերեզման	Դիդուբեի պանթեոն
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն և ԽՍՀՄ
Կրթություն	Սանկտ Պետերբուրգի պետական համալսարանի արևելյան ֆակուլտետ և Քյոնիգսբերգի համալսարան
Կոչում	ակադեմիկոս
Գիտական աստիճան	պատմական գիտությունների դոկտոր
Մասնագիտություն	մարդաբան, ազգագրագետ, պատմաբան և ազգագրագետ
Աշխատատու	Թբիլիսիի պետական համալսարան
Պարգևներ և ; մրցանակներ	և
	Giorgi Chitaia Վիքիպահեստում

Գիորգի Չիտաիա (վրաց.՝ გიორგი ჩიტაია, նոյեմբերի 23 (դեկտեմբերի 5), 1890 կամ նոյեմբերի 10, 1890(1890-11-10)^[1], Փոթի, Քութայիսի նահանգ, Կովկասի փոխարքայություն, Ռուսական կայսրություն - օգոստոսի 24, 1986(1986-08-24)^[2] կամ օգոստոսի 28, 1986(1986-08-28)^[1], Թբիլիսի, Վրացական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ), վրացի ազգագրագետ, Վրաստանի գիտությունների ակադեմիայի ակադեմիկոս (1969), Թբիլիսիի բացօթյա ազգագրական թանգարանի հիմնադիր։ Հետազոտել է վրացիների և կովկասյան այլ ժողովուրդների ծագումնաբանություն-ազգաբանությունը, նյութական ու հոգևոր մշակույթը, ուսումնասիրել Հարավային Կովկասի հողագործական համակարգերն ու գործիքները, ինչպես նաև գյուղական ճարտարապետությունը։ Միաժամանակ զբաղվել է ազգագրության ընդհանուր հիմնահարցերով, մշակել ազգագրական հետազոտությունների ընդհանուր մեթոդաբանություն։

Կենսագրություն

Ծնվել է 1890 թվականի նոյեմբերի 10-ին (նոր տոմարով՝ 23-ին), Փոթիում։ 1907 թվականին ավարտել է ծննդավայրի քաղաքային ուսումնարանը, որից հետո ուսումը շարունակել է Թիֆլիսի արական գիմնազիայում։ 1911 թվականին ընդունվել է Սանկտ Պետերբուրգի համալսարանի արևելագիտության ֆակուլտետի հայ-վրացական բաժինը, 1913-ին՝ Քյոնիգսբերգի համալսարանը, որտեղ ունկնդրել է գերմանացի անվանի ազգագրագետ Կառլ Բրոկելմանի դասախոսությունները։ Ազգագրության հիմունքներն ուսումնասիրել է Պետերբուրգի համալսարանի պրիվատ-դոցենտ Իվանե Ջավախիշվիլու ղեկավարությամբ։

Համալսարանն ավարտելուց հետո՝ 1916 թվականին վերադարձել է Փոթի, դասավանդել հայրենի բնօրրանի գիմնազիայում, որտեղ էլ ընդունվել է Վրաստանի սոցիալ-դեմոկրատական (մենշևիկյան) կուսակցության շարքերը։

1918—1921 թթ. պաշտոնավարել է որպես Փոթու քաղաքային խորհրդի նախագահ։ Վրաստանի խորհրդայնացումից հետո դադարեցրել է քաղաքական գործունեությունը և ամբողջովին նվիրվել գիտական աշխատանքի։

1920-ական թվականներին Չիտաիան մի շարք ազգագրական գիտարշավներ է կազմակերպել Վրաստանի տարբեր տարածաշրջանների ճարտարապետական հուշարձանների ուսումնասիրման, գիտական որոշարկման ու փաստաթղթավորման նպատակով։ 1966 թվականին Թբիլիսիում նրա նախաձեռնությամբ բացվել է իր տեսակի մեջ եզակի, բացօթյա ազգագրական թանգարան^[3]^[4], որտեղ այսօրվա դրությամբ հավաքված է 17-20-րդ դարերի ավելի քան 70 տնային տնտեսություն՝ Վրաստանի տարբեր ծայրերից բերված տներով, դրանց կահկարասիով, գործիքներով հանդերձ^[5]։

Վաստակաշատ գիտնականը վախճանվել է 79 տարեկան հասակում՝ 1969 թվականին։ Հուղարկավորվել է Դիդուբեի պանթեոնում։

Նրա ծննդյան 120-ամյա տարելիցի կապակցությամբ սկսվել է «Վրաց ժողովրդի ավանդական մշակույթը» խորագրով գիտահանրամատչելի մատենաշարի հրատարակությունը։ Այդ մատենաշարի շրջանակներում, անվանի գիտնականի գործընկերների, մասնավորապես՝ համբավավոր քանդակագործ Զուրաբ Ծերեթելու, ինչպես նաև ազգագրական թանգարանի ներկայիս ղեկավար, պրոֆեսոր Տամիլա Ցագարեիշվիլու աջակցությամբ, լույս է ընծայվել Գիորգի Չիտաիայի գիտական աշխատությունների հինգհատորյակը։

Ուշագրավ փաստ

1960-ական թվականներին Գ. Չիտաիայի կազմակերպած ազգագրական բոլոր գիտարշավներին անխտիր մասնակցել է Զուրաբ Ծերեթելին, ով ներկայումս Ռուսաստանի գեղարվեստի ակադեմիայի նախագահն է։

Պարգևներ

Կարմիր դրոշի շքանշան (27.01.1971)
Ժողովուրդների բարեկամության շքանշան (1980)

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 საქართველოს ბიოგრაფიული ლექსიკონი (վրաց.) — 2001.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 Library of Congress Authorities — Library of Congress.
↑ Open Air Museum Արխիվացված 2011-07-21 Wayback Machine. Georgian National Museum. Retrieved on March 24, 2008.
↑ G. Chitaia Museum of Ethnography - Open Air Museum(չաշխատող հղում). Ministry of Culture, Monuments Protection and Sport. Retrieved on March 24, 2008.
↑ «Строения дарбази». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ մարտի 18-ին. Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 11-ին.

Արտաքին հղումներ

Статья в Большой Советской Энциклопедии

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Գիորգի Չիտաիա» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 9, էջ 51)։

[_4c4487693c8d7aca-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 საქართველოს ბიოგრაფიული ლექსიკონი (վրաց.) — 2001.

[_6ed8d366d73261ed-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 Library of Congress Authorities — Library of Congress.

[3] Open Air Museum Արխիվացված 2011-07-21 Wayback Machine. Georgian National Museum. Retrieved on March 24, 2008.

[4] G. Chitaia Museum of Ethnography - Open Air Museum(չաշխատող հղում). Ministry of Culture, Monuments Protection and Sport. Retrieved on March 24, 2008.

[5] «Строения дарбази». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ մարտի 18-ին. Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 11-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]