Գերմանիայի նպատակները Առաջին համաշխարհային պատերազմում
Գերմանիայի նպատակները Առաջին համաշխարհային պատերազմում | |
|---|---|
| Անվանվել է | Fritz Fischer? |
| Տեսակ | Վեճ |
| Թեմա | Առաջին համաշխարհային պատերազմ |
Գերմանիայի նպատակները Առաջին համաշխարհային պատերազմում (գերմ.՝ Griff nach der Weltmacht: Die Kriegzielpolitik des kaiserlichen Deutschland 1914-1918), գերմանացի պատմաբան Ֆրից Ֆիշերի գիրքը։ Առաջին համաշխարհային պատերազմի պատճառների մասին առաջատար պատմական վերլուծություններից մեկն է «Պատրանքների պատերազմ» (Krieg der Illusionen) աշխատանքի հետ համատեղ։ «Պատրանքների պատերազմը» հիմք տվեց «Ֆիշերի թեզին»՝ պատերազմի պատճառների վերաբերյալ։ Անունը թարգմանվում է որպես "համաշխարհային իշխանության զավթում"[1] կամ «հավակնել համաշխարհային իշխանության»[2]։ Ըստ էության, Ֆիշերը փորձում է գերմանական շարունակական ռազմատենչության իրենց "իշխանության բռնագրավման" քաղաքականությունը կապել գերմանական "Համաշխարհային քաղաքականություն" միասնական թեմայի հետ[3]։
Հրապարակում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Համաշխարհային տերության գրավումը( Griff nach der Weltmacht-ը) հրապարակվել է 1961 թվականի հոկտեմբերին։ Այն հրապարակվել Է Մեծ Բրիտանիայում «Գերմանիայի նպատակները Առաջին համաշխարհային պատերազմում» խորագրով՝ 1967 թվականին, թարգմանվել է Կ. Ա. Մակարտնիի կողմից՝ Ջեյմս Ջոլի նախաբանով[2]։ Գիրքը ներառում էր Գերմանիայի այն ժամանակվա վարչապետ Բեթման Հոլվեգի 1914 թվականի սեպտեմբերի 9-ի հուշագիրը, որում շարադրված էր Եվրոպայում Գերմանիայի գերիշխանության ծրագիրը[4]։
Հակասություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ֆիշերը պնդել է, որ Գերմանիան 1914 թվականի հուլիսին կանխամտածված պատերազմ հրահրելու քաղաքականություն է վարել և որ պատերազմի ժամանակ Գերմանիան մի շարք անեքսիոնիստական ռազմական նպատակներ է մշակել, որոնք նման են Ադոլֆ Հիտլերի նպատակներին՝ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ[5]։ Հրապարակումից հետո այս գիրքը վեճեր առաջացրեց Գերմանիայի ֆեդերատիվ հանրապետությունում, քանի որ այն վիճարկում էր այն կարծիքը, որ Հիտլերը տապալել էր՝ ընդգծելով Գերմանիայի արտաքին քաղաքականության շարունակականությունը 1914 և 1939 թվականներին[6]։ Գիրքը նաև վիճելի էր, քանի որ վիճարկում էր կայացած այն կարծիքը, թե Գերմանիան հիմնական պատասխանատվություն չի կրում պատերազմը սանձազերծելու համար, այսպես կոչված "ռազմական մեղքի սուտը"։ ֆիշերը նաև պնդում է, որ գերմանական էլիտաները ցանկացել են պատերազմ դեռևս 1912 թվականին՝ գերմանական Ռայստագ կայսրության հաղթանակի ժամանակ[7]։
Ակադեմիական արձագանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պատմաբան Ջոն Մոզեսը 1975 թվականի իր «Պատրանքների քաղաքականություն» աշխատությունում հայտարարել է, որ «Ոչ մի լուրջ գերմանացի պատմաբան այսօր չի կարող ռիսկի դիմել՝ հակադվելովլ Ֆիշերի դպրոցի կողմից հավաքված վկայություններին»[8]։ Ֆիշերը ոգեշնչել է մի քանի աշակերտների, այդ թվում պատմաբան Իմանուել Գեյսին[7]։ Սակայն Ֆիշերը ծաղրել է պահպանողական գերմանացի պատմաբաններին, որոնք բացասական արձագանք են ստեղծել նրա գաղափարների դեմ[7]։ Առավել նշանավոր քննադատ, պահպանողական պատմաբան և հայրենասեր Գերհարդ Ռիթերն ասել է, որ կոտրվել է, երբ բերել է փաստարկներ Ֆիշերի շարքից, Griff nach der Weltmacht դասախոսության ժամանակ[2]։ Ֆիշերի գաղափարները ողջունվում էին Գերմանիայի դեմոկրատական հանրապետությունում, մարքսիստական պատմաբան և Շտազի (Ազգային անվտանգության ծառայություն) տեղեկատու Ֆրից Քլայնը Ֆիշերի հայացքներն անվիճելի էր համարում[9]։
Մոմբաուերը պնդում է, որ Ֆիշերի աշխատանքը հանգեցրել է Հոլոքոստի ավելի լայն քննարկմանը՝ գերմանացի պատմաբան պրոֆեսորների կողմից[10]։ Մի շարք գերմանացի և բրիտանացի պատմաբաններ Ֆիշերի պնդումները համարում են պարզ աղաղակ Առաջին համաշխարհային պատերազմի զարգացման մասին, պնդելով, որ դա խիստ անկեղծ չէ, հաշվի առնելով ընդհանուր իրավիճակի բարդությունը, հատկապես հաշվի առնելով, որ Գերմանիայի ռազմական նպատակների (այսինքն՝ ռազմատենչությունը) որոշ վկայություններ նախքան մեծ պատերազմը հավաքվել էին Պանգերմանցիների աշխատանքները կամ միասին հավաքվել էին Կայզեր Վիլհելմի վանկարկումներից․ դրանցից ոչ մեկը պաշտոնական պետական քաղաքականություն չէր[11]։
Սթիվեն Ա. Շուքերը, որը գրել է 2015 թվականին, նշում է, որ չնայած Ֆիշերի գիրքը մեծ հակասություններ է առաջացրել, երբ այն հրապարակվել է․ «Ֆիշերի աշխատանքը դարձել է իր ուղին։ Իմմանուել Գեյսի, Ջոն Ռելի, Հոլգեր Աֆլերբախի, Աննիկա Մոմբաուերի և մյուսների պարզաբանումները հաստատեցին ամենակարևորը»[12]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Trachtenberg, Marc, History and strategy, 1st ed, Princeton University Press, 0-691-02343-3, p49
- ↑ 2,0 2,1 2,2 «Obituary: Professor Fritz Fischer - Arts & Entertainment». London: The Independent. 1999 թ․ դեկտեմբերի 13. Վերցված է 2009 թ․ նոյեմբերի 15-ին.
- ↑ Weltpolitik appeared previous to the First World War, shortly following unification and industrialization. It was employed by various groups and its true meaning has never be explicated at length or solely defined by anyone. Taken literally, the term Weltpolitik translates to ‘world politic” or ‘world policy.’ In this regard, it signified German foreign policy on the global stage. Often quoted by historians, Weltpolitik generally refers to German diplomatic efforts starting around 1890 up until the First World War, which were characterized by German political assertiveness and aggression. More accurately perhaps, Weltpolitik encompassed the outward expansion and securing of German industrial markets for which colonialism/imperialism were a part. It is frequently attributed to Admiral Tipitz’s naval policies, subsumed of course by the naval war race. For more on the manifestation and implementation of the term Weltpolitik during the years 1890 through 1902, see: Konrad Canis, Von Bismarck zur Weltpolitik: Deutsche Aussenpolitik 1890 bis 1902 (Oldenbourg: Akademie Verlag, 1997).
- ↑ Hayes, Paul, Themes in modern European history, 1890-1945, p115
- ↑ Stibbe, Matthew, The Fischer Constrovery over German War aims in the First World War and its reception by East German Historians 1961-1989, The Historical Journal, 46, 3 (2003), pp. 649–668
- ↑ «The Causes of the First World War: The Fritz Fischer thesis». Blacksacademy.net. 1912 թ․ դեկտեմբերի 8. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ հունիսի 12-ին. Վերցված է 2009 թ․ նոյեմբերի 15-ին.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 «WWI Origins». Uweb.ucsb.edu. Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ հոկտեմբերի 14-ին. Վերցված է 2009 թ․ նոյեմբերի 15-ին.
- ↑ Moses, John, The Politics of Illusion, (London, 1975) p127
- ↑ Joll James, Martel, Gordon, The Origins of the First World War, Longman, 3rd ed, p6
- ↑ Annika Mombauer, The origins of the First World War: controversies and consensus (London, 2002), p. 129.
- ↑ Ferguson, Niall (1998). The Pity of War: Explaining World War I. New York: Basic Books. էջեր 169–170. ISBN 0-465-05712-8.
- ↑ Stephen A. Schuker, 'Old wine in new bottles', The New Criterion (January 2015), p. 85.