Գեորգի Շահունյանց

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Գեորգի Շահունյանց
Ծնվել էհուլիսի 18, 1904(1904-07-18)
Զլատոուստ, Ուֆայի նահանգ, Ռուսական կայսրություն
Մահացել էհուլիսի 19, 1980(1980-07-19) (76 տարեկան)
Մոսկվա, ԽՍՀՄ
Քաղաքացիություն ԽՍՀՄ
Մասնագիտությունգիտնական
Ալմա մատերՍանկտ Պետերբուրգի պետական տեխնոլոգիական ինստիտուտ
Կոչումպրոֆեսոր
Գիտական աստիճանտեխնիկական գիտությունների դոկտոր
Պարգևներ
Լենինի շքանշան Հոկտեմբերյան հեղափոխության շքանշան Հայրենական պատերազմի II աստիճանի շքանշան «Պատվո նշան» շքանշան
և ՌԽՖՍՀ գիտության և տեխնիկայի վաստակավոր գործիչ

Գեորգի Միխայելի Շահունյանց (հուլիսի 18, 1904(1904-07-18), Զլատոուստ, Ուֆայի նահանգ, Ռուսական կայսրություն - հուլիսի 19, 1980(1980-07-19), Մոսկվա, ԽՍՀՄ), ճանապարհային տնտեսության ոլորտի գիտնական, ՌԽՖՍՀ գիտության և տեխնիկայի վաստակավոր գործիչ։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գեորգի Շահունյանցը ծնվել է 1904 թվականի հուլիսի 18-ին, Զլատոուստ քաղաքում[1]։ Հայրը՝ Միխայիլ Յակովլևիչ Շահունյանցը, կրթությամբ եղել է ինժեներ, Սանկտ Պետերբուրգի տեխնոլոգիական ինստիտուտի շրջանավարտ, 1903 թվականին ընտանիքով Զլատոուստ է տեղափոխվել Սանկտ Պետերբուրգից, աշխատել որպես Զլատոուստի արհեստագործական ուսումնարանի տեսուչ (տնօրեն), հետագայում վերափոխվել է միջնակարգ մեխանիկական և տեխնիկական ուսումնարանի (մինչև 1917 թվականը Հարավային Ուրալում միակ միջին պրոֆիլի մասնագիտական դպրոցը)։ Հեղափոխության սկզբին Շահունյանց ընտանիքը տեղափոխվել է Մոսկվա։ Տասնվեց տարեկանում Գեորգին ընդունվել է Մոսկվայի պետական համալսարան։ Այնուհետև տեղափոխվել է Մոսկվայի ճանապարհային հաղորդակցության ինժեներների ինստիտուտ։ Էքստեռն կարգով հանձնելով քննությունները՝ 3 տարում ավարտել է ուսման ամբողջ դասընթացը։ 19-ամյա ինժեները սկսել է աշխատել արտադրությունում՝ սկզբում որպես տեխնիկ Մոսկովյան-Բելառուսական-Բալթիական երկաթուղում, այնուհետև՝ երկաթուղային ծառայության պետի օգնական և որպես երկաթգծի ավագ ինժեներ։ 1932 թվականի վերջից սկսում է դասավանդել Մոսկվայի երկաթուղային տրանսպորտի ինստիտուտում։

«Երկաթուղիներ» ամբիոնում դասընթացներ է կազմակերպել արտելների ղեկավարների, ճանապարհային վարպետների և ուղեմասերի վարիչների համար։ Չնայած գիտության մեջ Շահունյանցի ակնհայտ առաջընթացին, երբեք չի եղել կաբինետային գիտնական։ 1935 թվականի նոյեմբերին նրան շնորհվել է տեխնիկական գիտությունների թեկնածուի աստիճան՝ առանց թեզ պաշտպանելու։ Երկու տարի անց հաջողությամբ պաշտպանել է դոկտորական ատենախոսությունը «Տեխնիկա-տնտեսական հաշվարկներ ճանապարհային տնտեսությունում» թեմայով։

ԲԱՄ-ի կառուցումը հատուկ էջ է դարձել Շահունյանցի կենսագրության մեջ։ Շահունյանցը հսկայական դեր է խաղացել մայրուղու նախագծման, մշտական սառածության և բարձր սեյսմիկության պայմաններում երկաթուղու կառուցման և տեխնիկական առաջարկությունների մշակման գործում։

Հրապարակել է 5 դասագիրք և մենագրություն, 12 աշխատություն՝ երկաթուղու հողային պաստառի վերաբերյալ[2], 200 հոդված[3]։ Դրանցից հիմնականներն են՝

  • Ճանապարհի կառուցումը և դրա կարգավորման մեթոդները (1938, դասագիրք 2 հատորով),
  • Երկաթուղային գծի կառուցում (3-րդ հատոր, 1944),
  • Ճանապարհային տնտեսության հիմնական հարցերը (1945),
  • Երկաթուղու հողային պաստառը (1946),
  • Ճանապարհներ և ճանապարհային տնտեսություն (1949, դասագիրք)։

Ձեռքբերումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Տեխնիկական գիտությունների թեկնածու (1935),
  • Տեխնիկական գիտությունների դոկտոր (1937),
  • Մոսկվայի երկաթուղային տրանսպորտի ինստիտուտի պրոֆեսոր,
  • ՌԽՖՍՀ գիտության և տեխնիկայի վաստակավոր գործիչ (1962),
  • Երրորդ կարգի ճանապարհի և շինարարության գլխավոր տնօրեն (1949 թվականին այս անհատական կոչումը նրան շնորհվել է ԽՍՀՄ Նախարարների խորհրդի որոշմամբ՝ Ստալինի ստորագրությամբ)։

Պարգևներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Լենինի շքանշան,
  • Հոկտեմբերյան հեղափոխության շքանշան,
  • Հայրենական պատերազմի 2-րդ աստիճանի շքանշան (28.12.1946),
  • «Պատվո նշան» շքանշան,
  • Մեդալներ,
  • «Պատվավոր երկաթուղային» կրծքանշան (1962)։

Այլ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Գեորգի Շահունյանցի մանկավարժական և կրթական գործունեության հիմնական արդյունքը բարձրակարգ որակավորում ունեցող մասնագետների դպրոցի ստեղծումն էր։ Նա պատրաստել է ավելի քան 40 դոկտոր և 60 գիտությունների թեկնածու։
  • Շահունյանցի անունով է կոչվում Մոսկվայի երկաթուղային տրանսպորտի ինստիտուտի (ՄԵՏԻ) ամբիոններից մեկը։

Մատենագիտություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Газета «Ноев Ковчег». Информационно-аналитическая газета армянской диаспоры стран СНГ. № 09 (79) Сентябрь 2004 года
  • Климаков, С. Родом из Златоуста: уральский след в судьбе корифея транспортной науки // Призыв (газета Южно-Уральской железной дороги). 2010. 16 апреля. С.15.
  • Кафедра «Путь и путевое хозяйство: традиции и перспективы»
  • Путь в вечность / интернет газета «Инженер транспорта»

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. Лекарь земляного полотна
  2. «Шахунянц, Георгий Михайлович. Землянoе пoлoтнo железных дoрoг : вопросы проектирования и расчета : [учебное пособие для вузов железнодорожного транспорта] / Шахунянц Георгий Михайлович - Москва : Трансжелдориздат, 1953. - 828 с., 1 л. черт. : черт. - Библиогр.: с. 819-825». Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ օգոստոսի 26-ին. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 26-ին.
  3. «Шахунянц Георгий Михайлович».