Գեորգի Բաշարին

Գեորգի Բաշարին յակուտ.՝ Георгий Прокопьевич Башарин
Ծնվել է	մարտի 8 (21), 1912 Sylansky Nasleg, Boturus Ulus, Yakutsk okrug, Յակուտական մարզ, Ռուսական կայսրություն
Մահացել է	ապրիլի 18, 1992(1992-04-18) (80 տարեկան)
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն,  ԽՍՀՄ և  Ռուսաստան
Մասնագիտություն	պատմաբան
Հաստատություն(ներ)	Հյուսիսարևելյան ֆեդերալ համալսարան
Ալմա մատեր	Մոսկվայի Կառլ Լիբկնեխտի անվան արդյունաբերական մանկավարժական ինստիտուտ (1938)
Գիտական աստիճան	պատմական գիտությունների դոկտոր
Տիրապետում է լեզուներին	ռուսերեն
Պարգևներ	և
Կուսակցություն	ԽՄԿԿ

Գեորգի Պրոկոպևիչ Բաշարին (ռուս.՝ Гео́ргий Проко́пьевич Баша́рин, մարտի 8 (21), 1912, Sylansky Nasleg, Boturus Ulus, Yakutsk okrug, Յակուտական մարզ, Ռուսական կայսրություն - ապրիլի 18, 1992(1992-04-18)), խորհրդային և ռուս պատմաբան, հասարակական գործիչ, պատմական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր, ՌԽՖՍՀ և Յակուտական Ինքնավար Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետության գիտության վաստակավոր գործիչ։

Կենսագրություն

Ծնվել է 1912 թվականի մարտի 21-ին Յակուտսկի մարզի Բոտուրուսկի գավառի Սիլանսկի ավանում Պրոկոպի Նիկոլաևիչի և Ակուլինա Ալեքսեևնա Բաշարինների բազմանդամ ընտանիքում։

1938 թվականին Մոսկվայի Կ. Լիբկնեխտի անվան պետական մանկավարժական ինստիտուտն ավարտելուց հետո աշխատել է Յակուտիայի պետական մանկավարժական ինստիտուտում (1938-1940), ապա Ժողովրդական կոմիսարների խորհրդին կից լեզվի և մշակույթի ինստիտուտում (1941-1943)։ Եղել է Յակուտական ԻԽՍՀ VI–IX գումարումների Գերագույն խորհրդի պատգամավոր, ԽՄԿԿ XXIII համագումարի պատվիրակ, Պատմամշակութային հուշարձանների պահպանության համառուսաստանյան ընկերության Յակուտիայի հանրապետական մասնաճյուղի նախագահ, 1964-1966 թվականներին՝ Յակուտիայի պետական համալսարանի պատմաբանասիրական ֆակուլտետի դեկան, 1966-1992 թվականներին՝ գրականության և արվեստի բնագավառում Պ. Ա. Օյունսկու անվան հանրապետական մրցանակի շնորհման հանձնաժողովի նախագահ։

Գիտական գործունեություն

Յակուտական գրականության հիմնադիրներ Ալեքսեյ Կուլակովսկու, Անեմպոդիստ Սոֆրոնովի և Նիկոլայ Նեուստրոևի գործունեության վերաբերյալ նրա առաջին խոշոր ուսումնասիրությունը ոչ միայն կարևոր ներդրում էր պատմական գիտության մեջ, այլև դարձավ քաղաքացիական սխրանք։ Այդ ուսումնասիրությունները հիմք հանդիսացան 1943 թվականին թեկնածուական ատենախոսության պաշտպանության համար։ Առաջին անգամ ատենախոսությունը բացահայտորեն բարձրացրել է ազգային մտավորականության առաջին սերնդի ներկայացուցիչների նշանակալի դերի հարցը դարասկզբի Յակուտիայի մշակույթի և սոցիալական քաղաքական զարգացման գործում։ Հետագա տարիներին, աշխատելով որպես գիտական քարտուղար, այնուհետև որպես կրտսեր գիտաշխատող ԽՍՀՄ ԳԱ Յակուտական մասնաճյուղի լեզվի, գրականության և պատմության ինստիտուտում, Բաշարինն իրեն նվիրել է Յակուտիայում ագրարային հարաբերությունների պատմության ուսումնասիրությանը, որն առանցքային խնդիր էր տարածաշրջանի ողջ պատմությունը հասկանալու համար։ ԽՍՀՄ ԳԱ պատմության ինստիտուտի դոկտորանտուրան ավարտելուց հետո Բաշարինը պաշտպանել է իր դոկտորական ատենախոսությունն այդ թեմայով (1950)՝ զգալիորեն հարստացնելով Յակուտիայում գյուղատնտեսության զարգացման, բնակչության սոցիալական կառուցվածքի և սոցիալական հարաբերությունների գիտական պատկերացումները 18-19-րդ դարերում։

1952 թվականին միութենական և ինքնավար հանրապետությունների ազգային մտավորականության դեմ ստալինյան բռնաճնշումների ժամանակ մեղադրվել է «բուրժուական ազգայնականության» մեջ և մի քանի տարի ենթարկվել հալածանքների։ Խրուշչովյան ազատականացման պայմաններում գիտնականը վերադարձավ հետազոտական կոլեկտիվ և 1956 թվականին շրջանցելով թեկնածուականը, երկրորդ անգամ պաշտպանեց դոկտորական ատենախոսությունը։

Բաշարինի հետագա գործունեությունը կապված է Յակուտիայի պետական համալսարանի ընդհանուր պատմության ամբիոնի հետ։ Իր ողջ կյանքի ընթացքում Բաշարինը հաջողությամբ համատեղել է մանկավարժական և գիտահետազոտական գործունեությունը։ Հեղինակ է ավելի քան 500 գիտական և գիտահանրամատչելի աշխատությունների, այդ թվում՝ 19 մենագրությունների։ Պատմական խնդիրների հետ մեկտեղ անդրադարձել է գրականագիտության, արվեստի պատմության, բանահյուսության և ազգագրության բազմաթիվ հարցերի, նաև՝ պատմության որոշ փիլիսոփայական հարցերի։

Բաշարինի խմբագրությամբ հանրապետության դպրոցների և համալսարանների համար մշակվել են Յակուտիայի պատմության դասագրքեր և ուսումնական ձեռնարկներ։ Ստեղծել է պատմաբանների իր գիտական դպրոցը, 40 տարի ղեկավարել ՅաՊՀ պատմության ուսանողների գիտական խմբակը, որոնցից 60-ը դարձել են թեկնածու, 4-ը՝ գիտությունների դոկտոր։

Մրցանակներ, պարգևներ և պատվավոր կոչումներ

• Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշան,
• Պատվո նշանի շքանշան,
• «1941-1945 թվականների Հայրենական մեծ պատերազմում քաջարի աշխատանքի համար» մեդալ,
• ՌԽՖՍՀ Գերագույն խորհրդի նախագահության պատվավոր դիպլոմ,
• ՌԽՖՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ (1972),
• Յակուտական ԻԽՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ (1962),
• Սախայի Հանրապետության (Յակուտիա) Ա. Է. Կուլակովսկու անվան պետական մրցանակի առաջին դափնեկիր (1992),
• Չուրապչինսկի ավանի պատվավոր քաղաքացի։

Հիշատակ

• Չուրապչինսկի ավանի Սիլանի միջնակարգ դպրոցը կոչվում է Բաշարինի անունով,
• 1992 թվականին Սախայի Հանրապետության (Յակուտիա) Գիտությունների ակադեմիայի հումանիտար հետազոտությունների ինստիտուտում բացվել է պրոֆեսոր Բաշարինի անվան Յակուտիայի գիտության պատմության թանգարանը։ Թանգարանի երկրորդ սրահում վերստեղծվել է Բաշարինի աշխատասենյակը,
• Պրոֆեսոր Բաշարինի անվան կրթաթոշակներ են սահմանվել Մ. Կ. Ամմոսովի անվան Հյուսիս-արևելյան դաշնային համալսարանի պատմության ֆակուլտետի և Մանկավարժական դպրոցի լավագույն ուսանողների համար։
• ՅաՊՀ-ի և ՀԱԴՀ-ի դասախոսների պուրակում բացվել է Բաշարինի հուշարձան-կիսանդրին (2016)։

Ընտանիք

• Կին՝ Պլատոնովա Կալիսֆեն Իվանովնա։
• Դուստր՝ Բաշարինա Նատալյա Գեորգիևնա, պատմական գիտությունների թեկնածու։
• Որդի՝ Բաշարին Կարլ Գեորգիևիչ (ծնված 1942 թվականին), բժշկական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր, Մ. Կ. Ամմոսովի անվան ՀԱԴՀ-ի ամբիոնի վարիչ։

Գրականություն Գեորգի Բաշարինի մասին

Յակուտերեն

• Федосеев И. Е. Уhулуччулаах учуонай туhунан кинигэ // Саха Сирэ. — 1998. — Бэс ыйын 5 к. — С. 3.
• Атласов С. Сүдү учуонай, учуутал // Сахаада. — 1997. — Кулун тутар 20 к.
• Ковлеков С. Yйэтитэр иэстээхпит: [Г. П. Башарин науч. үлэлэрин сүрүн хайысхалара] // Саха Сирэ. — 1997. — Кулун тутар 22 к.
• Кустуров Д. Күүстээх санаа, уҕараабат дьулуур: Г. П. Башариҥҥа аналлаах ааҕыылартан бэлиэтээhин // Саха Сирэ. — 1998. — Муус устар 30 к.
• Кустуров Д. Уhулуччулаах киhибитигэр Г. П. Башариҥҥа: [мемор. дуоска туруорулунна] // Саха Сирэ. — 1998. — Муус устар 24 к.
• Платонова К. И. Фронтан суруктар: Г. П. Башарин архивыттан аҕыйах сурук // Саха Сирэ. — 1997. — Ыам ыйын 27 к.
• Тумат С. Г. П. Башариҥҥа аналлаах ааҕыылар: [Чурапчы улууhун Сылаҥ нэhилиэгэр] // Саха Сирэ. — 1999. — Муус устар 6 к.
• Федосеев И. Е. Г. П. Башариҥҥа кимнээх көмөлөспүттэрэй?: [Г. П. Башарин «Три якутских реалиста-просветителя» диэн монография күн сирин көрөрүгэр көмөлөспүт Г. С. Тарскай уонна И. Д. Винокуров (Чаҕылҕан) тустарынан] // Саха Сирэ. — 1997. — Муус устар 15 к.
• Федосеев И. Е. Уhулуччулаах учуонай, киhи көнөтө, чиэhинэйэ этэ // Чолбон. — 1997. — № 7. — С. 79—87.
• Ыарыыны кыайбыт профессор: [Г. П. Башарин сэллик ыарыытын утарыыта] / Бэлэмнээтэ П. Павлова // Саха Сирэ. — 1999. — Бэс ыйын 5 к.

Ռուսերենով

• Проблемы социально-экономической и общественно-политической истории Якутии: (Материалы науч.-практ. конф., посвящ. 80-летию Г. П. Башарина). — Якутск: Изд-во Якут. гос. ун-та, 1993. — 168 с.
• Борисов И. Человек удивительной стойкости и духовной силы // Аргументы и факты на Севере. — 1998. — № 18 (июнь).
• Иванов В. Феномен Башарина // Якутия. — 1997. — 25 марта.
• Платонова-Башарина К. И. «… Живу в счастливом мытарстве столпившихся изданий»: [И. В. Пухов и Г. П. Башарин] // Пухов Иннокентий Васильевич. — Якутск, 1999. — С. 57—66.
• Платонова-Башарина К. И. И. М. Романов и Г. П. Башарин // Человек редкого дарования и жизнелюбия. — Якутск, 1999. — С. 19—26.
• Софронова Г. Забытая страница: [зима 1951—1952 гг. в жизни Г. П. Башарина] // Якутия. — 2000. — 11 нояб.
• Спиридонов Г. Он познал прекрасное чувство победы: [Установление мемор. доски Г. П. Башарину] // Якутия. — 1998. — 24 апр.
• Башарин Георгий Прокопьевич // Энциклопедия Якутия. — М., 2000. — Т. 1. — С. 298—299.
• Профессор Георгий Прокопьевич Башарин: Биобиблиогр. указ. / Якут. гос. ун-т им. М. К. Аммосова; Сост.: М. И. Габышева, К. И. Платонова, Л. Е. Слепцова. — Якутск: Изд-во Якут. гос. ун-та, 1995. — 106 с.
• Заслуженный деятель науки Якутской АССР, профессор Г. П. Башарин: Биобиблиогр. указ. / Якут. респ. б-ка им. А. С. Пушкина; Сост. В. Ф. Афанасьев. — Якутск: Кн. изд-во, 1967. — 28 с.
• 85 лет со дня рождения Г. П. Башарина // Якутия—1997: Календарь знаменат. и памят. дат. — Якутск, 1997. — С. 46—47.
• Г. П. Башарин: (80 лет со дня рождения) // Якутия-1992: Календарь знаменат. и памят. дат. — Якутск, 1992. — С. 38—41.
• 75 лет со дня рождения Г. П. Башарина // Якутия—1987: Крат. список лит. к знаменат. и памят. датам республики. — Якутск, 1988. — С. 40—41.
• Платонова К. И., Атласов С. В. (сост.). Человек удивительной стойкости и духовной силы: Сборник воспоминаний. — Якутск: Изд-во Якутского госуниверситета, 1997. — 240 с.

Արտաքին հղումներ

• Биография Г. П. Башарина
• Дементьев В. В. Наследники Ексекюляха. Интеллигенция Якутии. Москва. ИТРК. 2009.Արխիվացված 2011-12-26 Wayback Machine
• Гоголев А. И., Петров Ю. Д. К 100-летию со дня рождения профессора Г. П. Башарина // Журнал «Вестник Северо-Восточного федерального университета им. М. К. Аммосова». — 2012. — Т. 9. — № 1.
• Пестерев В. И. История Якутии в лицах. — Якутск: Бичик, 2001. — С. 337—339. — 464 с. — ISBN 5-7696-1606-7
• Ольга Башарина. «Георгий Башарин — человек, творивший историю»… // Журнал «Илин». — 2005. — № 4(45).
• Башарин Карл Георгиевич. Башарин Георгий Прокопьевич — профессор современного и будущего университета // Журнал «Вестник Северо-Восточного федерального университета им. М. К. Аммосова». — 2011. — Т. 8. — № 4.
• Раиса Литвинова. Историческое предвидение Георгия Башарина стало пророческим // SakhaNews. — 21.04.2012.