Գալլե (քաղաք)
Բնակավայր | ||
---|---|---|
Գալլե | ||
![]() | ||
Երկիր | ![]() | |
Համայնք | Southern Province? | |
ԲԾՄ | 0±1 մետր | |
Բնակչություն | 93 118 մարդ (2020) | |
Ժամային գոտի | UTC+5:30 | |
Հեռախոսային կոդ | 091 | |
Փոստային դասիչ | 80000 | |
Պաշտոնական կայք | galle.mc.gov.lk | |
| ||
Գալլե (քաղաք), Շրի Լանկայի խոշոր քաղաքն է, որը գտնվում է երկրի հարավ-արևմտյան ծայրում՝ Կոլոմբոյից 119 կմ (74 մղոն) հեռավորության վրա: Գալլե քաղաքը նահանգի մայրաքաղաքը և Շրի Լանկայի հարավային նահանգի ամենամեծ քաղաքն է, ինչպես նաև Գալլե շրջանի վարչական կենտրոնը:
Գալլե քաղաքն հայտնի էր որպես Գիմհաթիտա[1]: Մինչև պորտուգալացիների ժամանումը 16-րդ դարում, Գալլե քաղաքը կղզու գլխավոր նավահանգիստն էր։ Իբն Բատուտան՝ մարոկկացի Մահմեդական ճանապարհորդ Բերբերից, ով ապրել է 14-րդ դարում,Գալլե քաղաքն անվանել է Կալի[2]: Գալլե քաղաքն իր զարգացման գագաթնակետին հասավ 18-րդ դարում՝ հոլանդական գաղութային ժամանակաշրջանում։ Գալլե քաղաքն Հարավային և Հարավարևելյան Ասիայում պորտուգալացիների կողմից կառուցված բերդաքաղաքի լավագույն օրինակն է, որը ցույց է տալիս պորտուգալական ճարտարապետական ոճերի և տեղական ավանդույթների փոխազդեցությունը: 17-րդ դարում, սկսած 1649 թվականից, հոլանդացիները հիմնովին ամրացրել են Գալլե քաղաքը։ Գալլե ամրոցը ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության օբյեկտ է և Ասիայի ամենամեծ պահպանված ամրոցն է, որը կառուցվել է եվրոպական օկուպանտների կողմից:
Գալլեի այլ նշանավոր տեսարժան վայրերից են քաղաքի բնական նավահանգիստը, Ազգային ծովային թանգարանը, Սուրբ Մարիամի տաճարը, որը հիմնադրվել է ճիզվիտ քահանաների կողմից, կղզու Շիվայի գլխավոր տաճարներից մեկը և Պատմական շքեղ հյուրանոցը: 2004 թվականի դեկտեմբերի 26-ին Գալլե քաղաքը ավերվել է 2004 թվականին Հնդկական օվկիանոսում տեղի ունեցած երկրաշարժի հետևանքով առաջացած հզոր ցունամիից, որը տեղի է ունեցել Ինդոնեզիայի ափերի մոտ՝ հազար մղոն հեռավորության վրա։ Միայն Գալլե քաղաքում հազարավոր մարդիկ են զոհվել։ Գալլե քաղաքում է գտնվում Գալլե միջազգային մարզադաշտը, որը համարվում է ծղրիդների աշխարհի ամենագեղատեսիլ վայրերից մեկը[3]: Ցունամիից խիստ տուժած մարզադաշտը վերականգնվել է, և 2007 թվականի դեկտեմբերի 18-ին այնտեղ վերսկսվել են ստուգողական հանդիպումները։
Գալլեի կարևոր բնական և աշխարհագրական առանձնահատկությունները ներառում են Ռումասալան Ունավատունայում՝ մեծ Բլուր հիշեցնող բլուր, որը Գալլե նավահանգիստ տանող ճանապարհին կազմում է Արևելյան պաշտպանիչ պատնեշ: Տեղական ավանդույթը այս բլուրը կապում է հինդուական մեծ էպոսներից մեկի՝ Ռամայանայի որոշ իրադարձությունների հետ: Տարածքի գլխավոր գետը Գանգան է, որը սկիզբ է առնում Գոնգալա Կանդայից, հոսում է այնպիսի գյուղերով, ինչպիսիք են Նելուվա, Նագոդա, Բադդեգամա, Տելիկադա, Վակվելլա և ծով է հոսում Գինտոտայում: Վաքվելում գետը հատում է Վաքվելի կամուրջը։
Ստուգաբանություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հնում Գալլեն հայտնի էր որպես Գիմհաթիտա Ենթադրվում է, որ այս տերմինը ծագել է դասական սինհալերենից, որը նշանակում է «Նավահանգիստ Ջին գետի մոտ»։ Ենթադրվում է, որ Գալլե քաղաքը տեղական լեզվով ստացել է իր «Գաալա» անունը՝ եզների կողմից քաշված սայլերի մեծ քանակի պատճառով, որոնք ապաստան են գտել այդ տարածքում կղզու հեռավոր շրջաններից երկար դանդաղ անցումներից հետո: Գաալան սինհալերեն նշանակում է մի վայր, որտեղ անասունները միասին արածեցնում են. հետևաբար, Գալլե սինհալերեն անվանումը՝ ගාල,,, բխում է Գաալից[4][5]: Մեկ այլ տեսություն այն է, որ Գլայդ բառը գալիս է լատիներեն Գալուս բառից կամ պորտուգալերեն Գալո բառից, որը նշանակում է «Աքաղաղ»: Հոլանդացիները Աքաղաղն օգտագործում էին որպես Գալլե քաղաքի խորհրդանիշ։
Պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ըստ Ջեյմս Էմերսոն Թենենտի ( գաղութների նախարար), Գալլեն Հին Թարշիշ ծովային նավահանգիստ էր[6], որից Սողոմոն թագավորը պատրաստել է փղոսկր, սիրամարգեր և այլ արժեքավոր իրեր։ Դարչինն արտահանվել է Շրի Լանկայից դեռևս մ. թ. ա. 1400 թվականին, և քանի որ բառի բուն արմատը եբրայերենն է, Գալլեն կարող էր լինել այս համեմունքի հիմնական փոխադրման կետը[7]:


Հին հույն և հռոմեացի աշխարհագրագետները կարող էին տեղյակ լինել Գալլե քաղաքի մասին, որը նրանք անվանում էին թռչունների հրվանդան: Պտղոմեոսը կարող էր նաև տեղյակ լինել նավահանգստի մասին, որը նա անվանում էր Նոդոկա: Մարոկկացի ճանապարհորդ Իբն Բատուտան այցելել է Գալլե (կամ Կալիաս, ինչպես նա էր անվանում) 1342 թվականին։ 12-րդ և 13-րդ դարերում հյուսիսից թամիլական բանակներից փախած սինհալացի փախստականները սկսեցին բնակություն հաստատել Գալլե քաղաքում և հարակից այլ շրջաններում[8]:
Գալլե քաղաքը հայտնի ծովային նավահանգիստ է եղել երկրում արևմտյան տիրապետությունից շատ առաջ: Պարսիկները, արաբները, հույները, հռոմեացիները, մալայացիները, հնդիկները և չինացիները բիզնես էին անում Գալլե քաղաքի նավահանգստով: 1411 թվականին Գալլե քաղաքում կանգնեցվել է Գալլե եռալեզու արձանագրությունը երեք լեզուներով՝ չինարեն, թամիլերեն և պարսկերեն, քարե տախտակի գրություն՝ ի հիշատակ չին ծովակալ Չժեն Հեի երկրորդ այցելության Ցեյլոն։ 1502 թվականին պորտուգալական նավերի փոքր նավատորմը, Լուրենսո դե Ալմեյդայի հրամանատարությամբ, ճանապարհին Մալդիվներ, փոթորկի հետևանքով կործանվեց։ Հասկանալով, որ թագավորը բնակվում է Կոտեում, Կոլոմբոյի մոտ, Գալլե քաղաքում կարճատև կանգառից հետո, Լոուրենսոն գնաց այնտեղ Կոտե:
1640 թվականին պորտուգալացիները ստիպված եղան հանձնվել հոլանդական Արևելյան Հնդկաստան ընկերությանը։ Հոլանդացիները կառուցել են ներկայիս ամրոցը 1663 թվականին: Նրանք կառուցել են ամուր գրանիտե պարիսպ և երեք բաստիոն, որոնք հայտնի են «Արև», «Լուսին» և «Աստղ» անուններով:
Այն բանից հետո, երբ 1796 թվականին բրիտանացիները երկիրը գրավեցին հոլանդացիներից, նրանք ամրոցը պահպանեցին անփոփոխ և օգտագործեցին այն որպես շրջանի վարչական կենտրոն։
Կլիմա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Գալլե քաղաքում տիրում է անձրևային անտառների կլիման։ Քաղաքում իսկապես չոր սեզոն չկա, չնայած հունվարին և փետրվարին այն նկատելիորեն չորանում է: Ինչպես սովորաբար լինում է այս տեսակի կլիմա ունեցող շատ քաղաքներում, ջերմաստիճանը գրեթե չի փոխվում ամբողջ տարվա ընթացքում, և միջին ջերմաստիճանը տատանվում է մոտ 26 °C (79 °F) ամբողջ քաղաքում:
![]() | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Ամիս | հունվ | փետ | մարտ | ապր | մայ | հուն | հուլ | օգոս | սեպ | հոկ | նոյ | դեկ |
Քաղաքային տեսարան
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Համայնքներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Գալլայում կա քսան ծխական համայնք[9]՝
- Դադալլա, Հալլե|Դադալլա,
- Բոպե,
- Կումբալվել,
- Մադավալամուլլա,
- Դեդդուգոդա,
- Բազմություն,
- Դանգեդարա,
- Բատագանվիլա,
- Սանգամիտապուրա,
- Գալվադուգոդա,
- Կանդյու,
- Հալլե Քաղաք,
- Վելիվատթա,
- Թալապիտիա,
- Մակուլուվա,
- Միլիդուվա,
- Մագալի,
- Կոտուգոդա,
- Իմադուվա:
Կառավարում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Գալլե քաղաքի վարչական խորհուրդը ղեկավարում է Գալլե քաղաքը, որը ստեղծվել է 1865 թվականի կառավարչական որոշման համաձայն։ Այն ժամանակ դա ընդամենը երկրի երրորդ քաղաքային խորհուրդն էր: Վիջեանանդա Դահանայակեին առաջին քաղաքապետ է նշանակվել է 1939 թվականին։ Ավելի ուշ նա դարձել է Ցեյլոնի հինգերորդ վարչապետը։
Վերջին նշանակված քաղաքապետը Մեցիրի Դե Սիլվան էր, ով այդ պաշտոնը զբաղեցնում էր 2009-2016 թվականներին: Քաղաքապետարանի համակարգը լուծարվել է Գալլե քաղաքի վարչակազմի կողմից, և քաղաքը ներկայումս ղեկավարում է հանձնակատարը: Քաղաքի հիմնական տեսլականը չափավոր քաղաքի ստեղծումն է՝ համեմատաբար ավելի լավ կոմունալ ծառայություններ մատուցելով այն քաղաքացիներին, ովքեր հարկեր են վճարում Հալլեի քաղաքային խորհրդին: Մեկ այլ տեսլական է Գալլե քաղաքի ապրանքանիշը որպես Կանաչ քաղաք-Կանաչ պատկերասրահ՝ Գալլեն ստեղծելու և խթանելու համար՝ որպես Շրի Լանկայի զով և առողջ ափամերձ քաղաքներից մեկն իր մաքուր կանաչ հովանոցով: Գալլե քաղաքը հայտնի է նաև որպես «Կանաչ քաղաք»[10]:
Ժողովրդագրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Գալլեն Շրի Լանկայի չափանիշներով խոշոր քաղաք է, որի բնակչությունը կազմում է 101,749 մարդ, որոնց մեծ մասը ազգությամբ սինհալացիներ են, մեծ թվով Շրի Լանկայի մավրեր (մահմեդականներ), հատկապես բերդի տարածքում, որոնք գալիս են արաբ վաճառականներից, ովքեր բնակություն են հաստատել Հին Գալլե նավահանգստում և ամուսնացել են սինհալկաների՝ Հիվիքի Թամիլերեն կանանց հետ: Գալլե քաղաքն աչքի է ընկնում նաև իր օտարերկրյա բնակչությամբ՝ ինչպես մշտական բնակիչներով, այնպես էլ հանգստյան տների սեփականատերերով։
Էթնիկ պատկանելությունը Գալլե քաղաքում (2012) | ||||
---|---|---|---|---|
Բնակչություն | Տոկոս | |||
Սինհալերեն | 65.69 % | |||
Մուսուլմաններ | 32.30 % | |||
Թամիլերեն | 0.71 % | |||
Այլ | 1.3 % | |||
Կրթություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Դպրոցներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Գալլե քաղաքում են գտնվում Շրի Լանկայի ամենահին և առաջատար դպրոցներից մի քանիսը, ինչպես նաև քսանինը հանրակրթական դպրոցներ և հինգ միջազգային դպրոցներ, որոնք կազմում են քաղաքի կրթական համակարգը: Ստորև ներկայացված են Գալլե քաղաքում տեղակայված որոշ դպրոցներ՝
Դպրոց | Ստեղծման Ամսաթիվ |
---|---|
Բոլոր սրբերի քոլեջ | 1867 թվական |
Անուլա Դևի Բալիկա Վիդյալայա | 1941 թվական |
Շրի Լանկայի բրիտանական քոլեջ | 1900 թվական |
Բուենա Վիստա Քոլեջ | 1888 թվական |
Սեյլինկոյի քոլեջ Սասեքսում | 1997 թվական |
Գալլե քաղաքի միջազգային քոլեջ | 2011 թվական |
Կինգսթոնի միջազգային դպրոց | 1900 թվական |
Լիդսի միջազգային դպրոց | 2007 թվական |
Մահինդայի քոլեջ | 1892 թվական |
Մալխարուս Սուլխիայի ազգային քոլեջ | 1918 թվական |
Մահմեդական կանանց քոլեջ | 2001 թվական |
Ալկոտ Մահա Վիդյալայա Գալլե | 1937 թվական |
Ռիչմոնդ քոլեջ (Շրի Լանկա) | 1876 թվական |
Աղջիկների քոլեջ Ռիպպոնում | 1817 թվական |
Սուրբ Սրտի Վանք] | 1896 թվական |
Սուրբ Ալոյսի Քքլեջ (Գալլե) | 1895 թվական |
Սանգհամիտ աղջիկների քոլեջ | 1919 թվական |
Սիրիդհամմա քոլեջ | 1995 թվական |
Սուդարմայի քոլեջ | 1895 թվական |
Գալլե Սաութլենդս քոլեջ | 1885 թվական |
Թոմաս Հոլի միջազգային դպրոց | 2006 թվական |
Վիդյալոկա քոլեջ | 1941 թվական |
Ջանադհիպատի Բալիկա Վիդիալայա | 2007 թվական |
Համալսարաններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ռուհունի համալսարանի երեք հիմնական ֆակուլտետները տեղակայված են Գալլե քաղաքում: Ճարտարագիտության ֆակուլտետը գտնվում է Հապուգալում, Գալլե քաղաքի կենտրոնից մոտ 6 կմ հեռավորության վրա: Բժշկական ֆակուլտետը գտնվում է Կարապիտիայում՝ Կարապիտիայի ուսումնական հոսպիտալից ոչ հեռու։ Ռուհունի համալսարանի հարակից առողջապահական գիտությունների ֆակուլտետը գտնվում է Ուլուվիտիկում, քաղաքի սահմաններում: Շրի Լանկայի Բաց համալսարանի ուսումնական կենտրոնը գտնվում է նաև Գալլե քաղաք - Լաբուդուվա միացում խաչմերուկում:
Ռուհունի համալսարանի հիմնական ֆակուլտետները՝
- Ռուհունայի համալսարանի ճարտարագիտական ֆակուլտետ,
- Ռուհունայի համալսարանի բժշկական դպրոց,
- Ռուհունայի համալսարանի հարակից առողջապահական գիտությունների ֆակուլտետ,
- Շրի Լանկայի Բաց համալսարանի ուսումնական կենտրոն,
- Բարձրագույն ուսումնական հաստատություն:
Բարձրագույն ուսումնական հաստատություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գալլե նահանգի Լաբուդու քաղաքում գտնվող առաջադեմ տեխնոլոգիաների ինստիտուտը հիմնադրվել է 2000 թվականին, և այն նախատեսում էր թողարկել տեղեկատվական տեխնոլոգիաների բարձրագույն ազգային կրթության դիպլոմներ և գյուղատնտեսական տեխնոլոգիաների բարձրագույն ազգային կրթության դիպլոմներ: Այդ ժամանակից ի վեր Լաբուդուվան Շրի Լանկայում տեխնոլոգիական կրթության ռահվիրա է: Գալլե քաղաքի բիզնեսի կառավարման ազգային ինստիտուտը հիմնադրվել է 2010 թվականին տեղեկատվական տեխնոլոգիաների և բիզնեսի կառավարման ոլորտում բարձրագույն կրթության հնարավորություններ ընձեռելու համար: Ռուհունուի ազգային մանկավարժական քոլեջը, որը գործում է Կրթության նախարարության հովանու ներքո, ուսուցիչներ է պատրաստում Գալլե քաղաքի Կուրունդուվատ քաղաքի հանրակրթական դպրոցների համար: Բացի այդ, Գալլեի Ունավատունայում է գտնվում Ամարասուրիայի մանկավարժական քոլեջը, որը վերապատրաստում է հանրակրթական դպրոցների ուսուցիչներին:
- Առաջատար տեխնոլոգիաների ինստիտուտ,
- Բիզնեսի կառավարման ազգային ինստիտուտ,
- Ռուհունու ազգային մանկավարժական քոլեջ,
- Ամարասուրիայի մանկավարժական քոլեջ,
- Առևտրական նավատորմի նավաստիների պատրաստման ինստիտուտ:
Տրանսպորտ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գալլե քաղաքը սպասարկվում է Շրի Լանկայի երկաթուղիների ափամերձ գծով և երկաթուղով միացված է Կոլոմբոյին և Մատարային: Գալլե երկաթուղային կայարանը գծի հիմնական կայարանն է և ծառայում է որպես գծի արևմտյան և հարավային ափերի հատվածների հանդիպման կետ[11]: Ա - 2 մայրուղին, որը սովորաբար հայտնի է որպես Գալլե ճանապարհ, անցնում է քաղաքով և միացնում Գալլե քաղաքն Արևմտյան ափի Կոլոմբոյին և Հարավային ափի Համբանտոտային: Հարավային արագընթաց մայրուղին՝ Շրի Լանկայի Առաջին Ե դասի մայրուղին է, կապում է Շրի Լանկայի մայրաքաղաք Կոլոմբոն Հալլեի հետ և ներկայումս նվազեցնում է ճանապարհորդության ժամանակը մինչև մեկ ժամ՝ համեմատած սովորական Ա - 2 ավտոմայրուղու երեք ժամերի հետ:
Զույգ քաղաքներ – քույր քաղաքներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Գալլեն զույգ քաղաք է [12]:
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Terraroli, Valerio, ed. (2002). Archaeological Sites and Urban Centres: Treasury of world culture (Volume 1 of World Heritage Series) (1st ed.). Skira Editore/UNESCO. ISBN 978-88-8491-393-7.
- ↑ «Medieval Traveller Ibn Battuta was a Guest of the Jaffna King in 1344». Ilankai Tamil Sangam. 2006. Արխիվացված օրիգինալից 2016-12-28-ին. Վերցված է 2013-02-11-ին.
- ↑ «Pitching it Up: The Galle International Stadium». World Cricket Watch. 2011. Արխիվացված է օրիգինալից 2016-03-03-ին. Վերցված է 2013-09-28-ին.
- ↑ «VOC Galle Dutch Fort, South Coast, Sri Lanka (A World Heritage Site)». My Sri Lanka Holidays. Արխիվացված օրիգինալից 25 July 2017-ին. Վերցված է 30 September 2013-ին.
- ↑ Lanka Nest (9 March 2008). «Galle and Galle Fort». Discover Sri Lanka. Արխիվացված է օրիգինալից 3 October 2013-ին. Վերցված է 30 September 2013-ին.
- ↑ Merwiński, Tomasz. «Galle. Port, fort i kolonie». Merwinski.pl (լեհերեն). Վերցված է 2024-10-02-ին.
- ↑ District Disaster Management Coordinating Unit- Galle. «Psychosocial Forum District Data Mapping: Galle» (PDF). Department of Social Services: Galle. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014-07-28-ին. Վերցված է 14 February 2013-ին.
- ↑ Schellinger, Paul; Salkin, Robert, eds. (1996). International Dictionary of Historic Places, Volume 5: Asia and Oceania. Chicago: Fitzroy Dearborn Publishers. էջ 272. ISBN 1-884964-04-4.
- ↑ «Galle Municipal Council Ward Map». Galle city. Արխիվացված օրիգինալից 2020-07-29-ին. Վերցված է 2020-08-21-ին.
- ↑ «Galle Green City - Make green city - Home». greengalle.weebly.com. Արխիվացված օրիգինալից 2019-12-21-ին. Վերցված է 2019-12-21-ին.
- ↑ «Colombo - Galle - Matara by rail». Colombofort.com. 2011. Արխիվացված օրիգինալից 2013-02-15-ին. Վերցված է 2013-02-14-ին.
- ↑ «Galle Library». Love Sri Lanka. 18 April 2020. Արխիվացված օրիգինալից 2021-08-05-ին. Վերցված է 2022-04-26-ին.
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Galle Municipal Council Արխիվացված 2020-10-22 Wayback Machine
Galle travel guide from Wikivoyage
- Old Town of Galle and its Fortifications, UNESCO World Heritage Site
- Official website of the Sri Lanka Tourism Board
![]() | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Գալլե (քաղաք)» հոդվածին։ |
|