Բրեննիվին
| Բրեննիվին | |
|---|---|
 | |
| Ենթատեսակ | kümmel? |
| Ծագման երկիր |  Իսլանդիա |
 Brennivín Վիքիպահեստում | |
Բրեննիվին (իսլ.՝ Brennivín [prɛnɪviːn][1]), ավանդական իսլանդական սպիրտային խմիչք, որը պատրաստվում է խմորված կարտոֆիլի կամ հացահատիկի խյուսից և ներծծվում է քեմոնի սերմերով[2][3]։
Անուն, մականուն, պիտակ և դասակարգում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Իսլանդերենում «բրեննիվին» բառը կարող է վերաբերել ալկոհոլային խմիչքի որոշակի տեսակի կամ ընդհանրապես ցանկացած թունդ ալկոհոլի[4]: Բառը բառացի թարգմանաբար նշանակում է «այրված գինի» կամ «թորած գինի» և ծագում է նույն գերմանական արմատից, ինչ «բրենդի» բառը (հոլ.՝ brandewijn): Բրեննիվինը մականունը ստացել է «սև մահ» (իսլ.՝ svarti dauði)[2], այն պատճառով, որ Իսլանդիայում արգելքի վերացումից հետո, ալկոհոլի պետական մենաշնորհի ժամանակաշրջանում, թունդ ալկոհոլի շշերը նշվում էին սև պիտակով՝ պոտենցիալ սպառողներին վախեցնելու համար:[5]
Կա տարածված լեգենդ, որ խմիչքի պիտակների վրա պատկերված էին գանգ և խաչված ոսկորներ՝ դրա թունավորությունը ընդգծելու համար, բայց իրականում սև պիտակի վրա նշված էին արտադրողի անունն ու լոգոն[6]։ 1958 թվականին նրանք որոշեցին փոխել պիտակի դիզայնը՝ այն դարձնելով բազմագույն, սակայն դա առաջացրեց սպառողների վրդովմունքը, որոնք պահանջեցին վերադարձնել ավանդական դիզայնը[6]։ Հետագայում պիտակի վրա սկսեցին պատկերել Իսլանդիա կղզին[5]։
Պիտակի վրա նշված էր, որ բրեննիվինը շնապս է, բայց իրականում, ըստ Եվրոպական Միությունում և Միացյալ Նահանգներում գործող ալկոհոլային խմիչքների դասակարգման, այն ակվավիտի տեսակ է՝ սկանդինավյան ծագմամբ թունդ խմիչք, որը համեմված է խոտաբույսերի կամ համեմունքների քաղվածքով, որի փունջի հիմնական բաղադրիչը քեմոնը կամ սամիթն է։ Սա այն դասակարգումն է, որը նշված է վաճառվող ավելի նոր շշերի վրա[3][7][8]։
Պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Պատմաբան Ստեֆաուն Պաուլսոնի խոսքով՝ բրեննիվինը առաջին անգամ հայտնվել է 1935 թվականին՝ Իսլանդիայում արգելքի վերացումից հետո։ Գինու և սպիրտային խմիչքների օգտագործման աճի դեմ պայքարելու համար Գգինու և սպիրտային խմիչքների պետական ընկերությունը պետք է արտադրեր էժան ալկոհոլային խմիչք, որը կարող էր մրցակցել տնական արտադրանքի հետ։ Էժան ալկոհոլային խմիչքը, որը պատրաստվում էր մաքուր իսլանդական ջրից, հեշտությամբ մատչելի հումքից և համեմված էր քեմոնի սերմերով՝ քաղցրահամ համ տալու համար, կոչվում էր բրեննիվին[9]։ Խմիչքի սկզբնական բանաձևը, որը տարիներ շարունակ անփոփոխ է մնացել, ենթադրվում է, որ ստեղծել են Քրիստին Ստեֆանսոնը և Յոն Վեստդալը։ Առաջին շիշը թողարկվել է 1935 թվականի փետրվարի 1-ին[6]։
Նոր խմիչքն արագորեն գրավեց ալկոհոլային խմիչքների շուկայի զգալի մասը։ 1971 թվականին վաճառվեց 102 հազար լիտր բրեննիվին, 1979 թվականին՝ արդեն 442,5 հազար լիտր, որից հետո վաճառքի ծավալները սկսեցին նվազել՝ 1983 թվականին կազմելով 303 հազար լիտր (որը դեռևս ավելի բարձր էր, քան օղու և վիսկիի վաճառքը՝ համապատասխանաբար 302 հազար լիտր և 140 հազար լիտր)[6]: Այնուամենայնիվ, ինչպես նշում է Ստեֆաուն Պաուլսոնը, բրեննիվինը աստիճանաբար կորցրեց իր ժողովրդականությունը, քանի որ իր էժանության պատճառով այն ձեռք բերեց «հարբեցողների համար նախատեսված խմիչքի» համբավ։ Արտադրողը նույնիսկ ստիպված եղավ վարձել գովազդային գործակալություն՝ բրենդինգի համար, որը նախատեսված էր բրեննիվինի շուկայական մասնաբաժինը վերականգնելու համար[9]: Այդ ժամանակվանից ի վեր խմիչքի արժեքը նույնպես աճել է, ինչը Իսլանդիայում թունդ խմիչքների սպառումը կրճատելու և դրանք սեղանի գինիներով փոխարինելու քաղաքականության արդյունք էր[6]: Մինչև 1992 թվականը «բրեննիվինն» արտադրում էր ծխախոտի և ալկոհոլի պետական ընկերությունը (ÁTVR), սակայն դրանից հետո արտադրությունը փոխանցվեց մասնավոր ձեռքերին։ Հիմնական արտադրողը դարձավ Բորգարնեսում գտնվող «Օլգերդին» մասնաճյուղը[10]։
2010-ականների երկրորդ կեսին, դասական բրեննիվինի հետ մեկտեղ, որը լիովին թափանցիկ է և անգույն, արտադրողները սկսեցին արտադրել այս ըմպելիքի նոր տեսակներ՝ համեմատաբար փոքր քանակությամբ. բրեննիվին՝ թրմված աշորայի հացով, հատուկ տակառի մեջ հասունացած բրեննիվին և այսպես կոչված Սուրբծննդյան բրեննիվին: Առաջինը թրմված է ավանդական իսլանդական աշորայի հացով՝ ռուգբրոյդով, որը թխվում է հատուկ հողե վառարաններում՝ օգտագործելով հրաբխային ջերմություն (թուրմի համար հացը թխվում է Մեծ Գեյզերի մոտ): Հացը փշրված տեսքով ավելացվում է բրեննիվինով տարայի մեջ և պահվում այնտեղ երկու շաբաթ, որից հետո հեղուկը զտվում է թղթե ֆիլտրերի միջով: Արդյունքում ըմպելիքը ձեռք է բերում բաց դեղին գույն, թթվաշ բույր և բավականին նկատելի աշորայի համ:
Այն արտադրվում է դասական սև պիտակով շշերով, որոնց ներքևի մասում լայնակի «գոտու» վրա գրված է «Rúgbrauð Edition»[11][12]: Երկրորդ տեսակի խմիչքը հասունանում է առնվազն վեց ամիս խերեսի և Կենտուկիի բուրբոնի տակառներում. այն դառնում է ոսկեգույն, իսկ համն ու բույրը մի փոքր հիշեցնում են վիսկին[13]: Երրորդի բաղադրատոմսը նման է. այն նույնպես ենթարկվում է տակառի հասունացման, բայց ավելի երկար, և միայն խերեսի տարաներում, ինչը որոշում է համապատասխան համային նրբերանգները: Այս խմիչքը, որը նույնպես ոսկեգույն է, թողարկվում է միայն տարին մեկ անգամ՝ Սուրբ Ծննդյանը: Բրեննիվինի երկրորդ և երրորդ տեսակներն ունեն նույնական կարմիր պիտակներ, երկրորդը պիտակավորված է որպես «Special Cask Selection», իսկ երրորդը՝ պիտակի վրա նշված արտադրության տարեթիվով, օրինակ՝ «Jòlin 2022» (Սուրբ Ծնունդ 2022) - և գրված է «The Real Christmas Spirit»[14][15][16]։
21-րդ դարում բրեննիվինը իսլանդացիների սիրելի խմիչքը չէ, բայց զբոսաշրջիկները հաճախ այն օգտագործում են։ Պաուլսոնը կոչ է անում կասկածամտորեն վերաբերվել կեղծ գովազդային գրքույկներին, որոնք պնդում են, որ այս ժամանակակից ալկոհոլային խմիչքն ունի հին պատմություն, որը սկիզբ է առնում վիկինգների դարաշրջանից[9]։
Օգտագործում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բրեննիվինը հաճախ նկարագրվում է որպես իսլանդացիների կողմից ձմեռային հեթանոսական տոնի՝ Տորրաբլոտի ժամանակ խմվող խմիչք՝ հաուկառլի հետհամը չեզոքացնելու համար, որը չորացրած գրենլանդական շնաձկան մսի տեսակ է, որն ունի յուրահատուկ հոտ և համ՝ ամոնիակի և միզանյութի բարձր պարունակության պատճառով[5]։ Չնայած նման ավանդույթն իսկապես նկարագրվում է աղբյուրներում, բրեննիվինը իրականում ավելի հաճախ օգտագործվում է առօրյա կյանքում որպես սովորական թունդ ալկոհոլային խմիչք՝ ծովատառեխի կամ այլ համեղ խորտիկների հետ[17][6][18]։ Բրեննիվինը խմում են բաժակներով և շատ սառը՝ այն թողնելով սառցարանում, մինչև խտանալը[10]։ Համտեսողները նշել են «մեղմ, համեղ բույրը և սամիթի, դաղձի սերմերի և սոճու թարմ երանգները, ինչպես նաև կենսուրախ, պայծառ հետհամը, որը հիշեցնում է քեմոնի սերմերով աշորայի հացը»[18]։
Բացի մաքուր տեսքով խմելուց, բրեննիվինը խառնում են նաև ջրի կամ գազավորված ըմպելիքների հետշ[6]։ Իսլանդական բարերում, ինչպես նաև որոշ անգլիական և ամերիկյան բարերում, պատրաստվում են նաև բրեննևինով կոկտեյլներ[5][6]։ 30 մլ բրեննիվինի և 60 մլ թունդ սուրճի խառնուրդը երբեմն անվանում են հրեպստյորակաֆի։[10]
Արտահանում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Երկար ժամանակ ÁTVR ընկերությունը հետաքրքրված չէր բրեննիվինը Իսլանդիայից դուրս տարածելով, և ըմպելիքը մեծ մասամբ անհայտ էր այլ երկրներում[6]։ Այն հասանելի էր Կեբլավիկի օդանավակայանի անմաքս խանութներում և ոչ պաշտոնական առցանց խանութներում[3]։ Աստիճանաբար այն սկսեց հիշատակվել լրատվամիջոցներում. Մայքլ Մադսենը (Բադ) խմում է այն «Սպանել Բիլին։ Մաս 2»-ի մի տեսարանում, Ջիմի Ֆելոնը «Ուշ գիշեր Ջիմի Ֆելոնի հետ» շոուի մի դրվագում բաժակաճառով է դիմավորում Քեթի Քուրիքին նրա նշանադրության կապակցությամբ, իսկ Foo Fighters խմբի առաջատար Դեյվ Գրոլը հետաքրքրություն է հայտնել բրեննիվինի ամերիկյան դիստրիբյուտոր դառնալու հարցում[3]։ Մինչև 2015 թվականը բրեննիվինն արտահանվել էր Միացյալ Նահանգներ և Մեծ Բրիտանիա, և այն սկսել էր սահմանափակ քանակությամբ հայտնվել այդ երկրների խանութներում և բարերում[5]։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Eiríkur Rögnvaldsson. «Pronunciation Dictionary for Icelandic». Málföng fyrir íslensku (անգլերեն). Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræðum. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ հունիսի 28-ին. Վերցված է 2020 թ․ սեպտեմբերի 9-ին.
- ↑ 2,0 2,1 Lonely Planet's Best of Iceland: top sights, authentic experiences. — Carlton: Lonely Planet, 2019. — 300 с. — ISBN 978-1-78701-439-8
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Nichols B. (2015 թ․ օգոստոսի 4). «A Refreshing Cocktail Recipe, Featuring Iceland's Newest Export». The New York Times Style Magazine (անգլերեն).
- ↑ «brennivín». Íslensk nútímamálsorðabók (իսլանդերեն). Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræðum. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 28-ին.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 Kral L. (2017 թ․ հոկտեմբերի 22). «Iceland's burning wine: a taste of the 'black death'». The Guardian (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ նոյեմբերի 11-ին. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 28-ին.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 6,7 6,8 Illugi Jökulsson Brennivín(անգլ.) // Lögberg-Heimskringla. — 1985. — № 9. — С. 2, 7. — ISSN 0047-4967.
- ↑ Regulation (EC) No 110/2008 of the European Parliament and of the Council of 15 January 2008 on the definition, description, presentation, labelling and the protection of geographical indications of spirit drinks and repealing Council Regulation (EEC) No 1576/89(անգլ.) // Official Journal of the European Union. — 2008. — С. L 39/38. Архивировано из первоисточника 19 օգոստոսի 2020.
- ↑ Staff (2017 թ․ հունիսի 6). «What exactly is "Brennivín"?». Iceland Magazine (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ հուլիսի 9-ին. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 29-ին.
- ↑ 9,0 9,1 9,2 «Ask a Historian: The Origins of Brennivín». The Reykjavik Grapevine (անգլերեն). 2018 թ․ հոկտեմբերի 19. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հոկտեմբերի 30-ին. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 28-ին.
- ↑ 10,0 10,1 10,2 «Íslenskt Brennivín». Morgunblaðið (իսլանդերեն). 2010 թ․ հունվարի 24. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 28-ին.
- ↑ Devon Trevothan (2019 թ․ մարտի 8). «The Many Ways to Drink Aquavit» (անգլերեն). The Alcohol Professor. Արխիվացված օրիգինալից 2024 թ․ փետրվարի 16-ին. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 16-ին.
- ↑ «Brennivin Aquqvit 'Rugbraud' [Rye Bread]» (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2024 թ․ փետրվարի 16-ին. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 16-ին.
- ↑ «Brennivin Aquavit 'Special Cask Selection'» (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2024 թ․ փետրվարի 16-ին. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 16-ին.
- ↑ «The Icelandic Christmas spirit?» (անգլերեն). The Iceland Monitor. 2016 թ․ դեկտեմբերի 24. Արխիվացված օրիգինալից 2024 թ․ փետրվարի 16-ին. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 16-ին.
- ↑ «New Winter Drinks from Brennivin» (անգլերեն). Iceland Naturally. 2017 թ․ դեկտեմբերի 1. Արխիվացված օրիգինալից 2024 թ․ փետրվարի 16-ին. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 16-ին.
- ↑ «Brennivin - Islands Kult-Getränk in Deutschland!» (գերմաներեն). LifePR. 2018 թ․ դեկտեմբերի 10. Արխիվացված օրիգինալից 2024 թ․ փետրվարի 16-ին. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 16-ին.
- ↑ Valur Grettisson (2019 թ․ մայիսի 16). «Food Of Iceland: Shark and Brennivín». The Reykjavik Grapevine (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հոկտեմբերի 14-ին. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 28-ին.
- ↑ 18,0 18,1 Newman K. (2016 թ․ սեպտեմբերի 23). «Brennivin Aquavit». Wine Enthusiast (անգլերեն). Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 28-ին.