Բուսականության աստվածություններ
Բուսականության աստվածություններ (անգլ.՝ vegetation deity), դա բնության աստվածություն է, որի անհետացումը և հայտնվելը, կամ կյանքը, մահը և վերածնունդը մարմնավորում են բույսերի աճեցման ցիկլը։
Բնութագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բնության երկրպագության մեջ աստվածությունը կարող է լինել աստված կամ աստվածուհի՝ վերածնվելու ունակությամբ։ Բուսականության աստվածությունը հաճախ պտղաբերության աստվածն է։ Աստվածությունը սովորաբար ենթարկվում է մասնատման, ցրման և վերաինտեգրման։ Այս ցիկլը փոխանցվում է առասպելներով և վերարտադրվում ծեսերում, նրան տրվում է աստվածաբանական նշանակություն այնպիսի թեմաների վերաբերյալ, ինչպիսիք են անմահությունը, հարությունը և վերամարմնավորումը[1]։ Բուսականության աստվածների առասպելները կառուցվածքային նմանություն ունեն ստեղծման մի քանի առասպելների հետ, որոնցում բնօրինակի էության մարմնի մասերը ծնում են աշխարհի մասեր, ինչպիսին է Իմիրի սկանդինավյան առասպելը[2]։
19-րդ և 20-րդ դարասկզբի դիցարանում, ինչպես, օրինակ, Ջեյմս Ֆրեյզերի «Ոսկե ճյուղում», բուսականության աստվածության կերպարը կապվել է «կենդանի ոգու» ("անգլ.՝ եգիպտացորենի ոգին) հետ , այս իմաստով «ռյո» նշանակում է հացահատիկային ցանկացած բերք։ Ավելին, ըստ Ու.Ֆր. Օտտոյի, գաղափարը հակված է վերածվել հավակնոտ և անօգուտ, անիմաստ համայնքի[3]։
Առասպելների օրինակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Միջագետքի դիցաբանության մեջ, Ինաննա կամ Իշտար տանող աշխարհ ընկած ճանապարհորդության ընթացքում երկիրը դառնում է ամուլ, և ոչ մարդիկ, ոչ էլ կենդանիները չեն կարող բազմանալ։ Իր քրոջ և անդրաշխարհի տիրակալ Էրեշկիգալի առճակատման արդյունքում Իննան սպանվել է, բայց աստվածների սուրհանդակը մի խմելիք է բերել, որը նրան կյանքի է կոչել։ Նրան թույլատրվել է վերադառնալ վերին աշխարհ միայն այն դեպքում, եթե նրա փոխարեն ուրիշ մեկը գա։ Նրա ամուսինը` բուսականության աստված Դումուզին, համաձայնել է վեց ամիս անցկացնել անդրաշխարհում։ Այս ընթացքում բուսականությունը մահացել է։ Նրա վերադարձը գարնանը բերում է բուսականության վերածնունդը[4]։
Հին եգիպտական դիցաբանության մեջ Երկրի ժողովուրդների շրջանում Օսիրիսի մշակութային նվաճումները առաջացրել էին նրա եղբայր Սեթի նախանձը, որը սպանել և մասնատել է նրան։ Օսիրիսի կինը՝ Իսիսը, ճանապարհորդության է գնացել՝ իր մարմնի տասնչորս մասերը սփռված տարբեր վայրերում հավաքելու համար։ Առասպելի որոշ վարկածներում նա յուրաքանչյուր կտոր թաղել է այնտեղ, որտեղ գտնում էր, որ անապատում բույսեր կաճեն։ Այլ վարկածներում նա հավաքել է ամուսնու մարմինը և հարություն տվել նրան, իսկ հետո նա դարձել է հետմահու տիրակալ[4]։
Եվրոպական բանահյուսության մեջ կանանց պտղաբերությունն ազդել է գյուղատնտեսության վրա[5]։ Տրիպոլիե-Կուկուտենի մշակույթից բուսականության աստվածուհու արձանիկները ունեն ադամանդե և կետավոր նմուշ, որը խորհրդանշում է ցանված դաշտը և կանանց բերրիությունը[6]։
Հիսուս Քրիստոսի առակներում, ինչպիսին է Սերմնացանի առակը, «սերմանողը սերմանում է բառը», որտեղ սերմը Աստծո խոսքն է[7]։ Մանանեխի սերմերի և աճող սերմերի մասին առակները բացատրում են Աստծո Թագավորությունը, որտեղ աճը պայմանավորված է Աստծով և ոչ թե մարդով[8] և հետևում է իր իսկ ժամանակացույցին[9]։ Հովհաննես 12:24[10]։ Հիսուսի մահը և հարությունը համեմատվում է միջուկի հետ, որն ընկնում է հողը և մեռնում, իսկ հետո բերում է բազմաթիվ սերմեր[11]։ Քրիստոնեական շատ ավանդույթներում Զատկի արարողությունը կամ «Հարությունը» անցկացվում է Աստծո ակրում, որտեղ մահացածների մարմինները «սերմ են ցանում»[12]։
Բուսականության աստվածների ցանկ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բուսականության աստվածները ներառում են նաև[13].
- Ադոնիս (հին հունական դիցաբանություն)
- Ատտիս (հին հունական դիցաբանություն)
- Բաալ (արևմտասեմական դիցաբանություն)
- Բլոդյուվեդ (ուելսերեն դիցաբանություն)
- Դեմետրա (հին հունական դիցաբանություն)
- Դիոնիսոս (հին հունական դիցաբանություն)
- Քրոնոս (հին հունական դիցաբանություն)
- Մոդրոն (ուելսերեն դիցաբանություն)
- Նինգիշզիդա (շումերա-աքքադական դիցաբանություն)[14]
- Օսիրիս (հին եգիպտական դիցաբանություն)
- Պաչամամա (ինկերի դիցաբանություն)
- Պերսեֆոնա (հին հունական դիցաբանություն)
- Պրոզերպինա (հռոմեական դիցաբանություն)
- Սատուրն (հռոմեական դիցաբանություն)
- Տամմուզ (շումերա-աքքադական դիցաբանություն)
- Ցերերա (հռոմեական դիցաբանություն)
- Շիպե-Տոտեկ (ացտեկների դիցաբանություն)
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Lorena Stookey, Thematic Guide to World Mythology (Greenwood Press, 2004), p. 99
- ↑ Stookey, Thematic Guide to World Mythology, p. 100.
- ↑ Walter F. Otto, Dionysus: Myth and Cult, translated by Robert B. Palmer (Indiana University Press, 1965), pp. 7-12.
- ↑ 4,0 4,1 Stookey, Thematic Guide to World Mythology, p. 99.
- ↑ Gimbutas, The gods and goddesses of Old Europe, p. 201
- ↑ Folk Dress in Europe and Anatolia: Beliefs about Protection and Fertility (Dress, Body, Culture). — 1999. — 256 с. — ISBN 1-85973-282-8
- ↑ The people’s Bible encyclopedia p.996
- ↑ Richard N. Longenecker, The Challenge of Jesus' Parables, Eerdmans, 2000, 0-8028-4638-6, p. 97.
- ↑ James R. Edwards, The Gospel According to Mark, Eerdmans, 2002, 0-85111-778-3, pp. 142—144.
- ↑ Text analysis John 12:24
- ↑ John 12:24 Parallel commentaries
- ↑ «Diaspora». Merriam-Webster. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 22-ին.
- ↑ Если не указано иначе, то источник Thematic Guide to World Mythology, p. 99.
- ↑ Stone, Adam (2016). «Ningišzida (god)». Ancient Mesopotamian Gods and Goddesses, Oracc and the UK Higher Education Academy.
|
Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Բուսականության աստվածություններ կատեգորիայում։ |