Բողոքի ցույցեր Ղրղզստանում (2020)

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Բողոքի ցույցեր Ղրղզստանում (2020)
Протесты в Бишкеке 2020.jpg
Ամսաթիվ5 Հոկտեմբերի 2020 (2020-10-05)-ից
ՎայրԲիշկեք, Ղրղզստան
Պատճառ
  • Ղրղզստանում 2020 թվականի խորհրդարանական ընտրություններում Ընտրությունների ենթադրյալ կեղծիքները
  • Կաշառակերությունը կառավարությունում
  • Կառավարության արձագանքը Ղրղզստանում COVID-19 պանդեմիային
  • Նախկին նախագահ Ալմազբեկ Ատամբաևի ձերբակալությունը և դատապարտումը կոռուպցիայի մեղադրանքով
Նպատակ
  • Նախագահի Սորոնբայ Ժեենբեկովի հրաժարականը
  • Կառավարության հրաժարականը
  • Նորընտիր խորհրդարանի լուծարումը
  • Նոր ազատ և արդար ընտրություններ
ՄեթոդՑույց, Քաղաքացիական անհնազանդություն
Արդյունք
Զիջումներ
  • Վարչաետ Կուբատբեկ Բորոնովի հրաժարականը
  • Խորհրդարանի խոսնակի հրաժարականը
  • Նախագահ Սորոնբայ Ժեենբեկովը հայտարարել է, որ պաշտոնաթող կլինի, երբ ձեւավորվի նախարարների նոր կաբինետ
  • Ընտրությունների արդյունքները չեղյալ են հայտարարվել 2020 թվականի հոկտեմբերի 6-ին
Հակամարտող կողմեր

{{{2}}} Ղրղզստանի կառավարություն

  • Իշխանամետ կուսակցություններ
    • Միասնություն կուսակցություն
    • Իմ Հայրենիք Ղրղսզտան (պատգամավորական միավորումներ)
    • Партия Кыргызстан.svg Ղրղզստան կուսակություն
  • Ղրղզստանի իրավապահ մարմինները
  • Ցուցարարներ
  • Ժողովրդական համակարգող խորհուրդ[1]
    • Лого партии Ата-Мекен.svg Աթա Մեքեն Սոցիալիստական Կուսակցություն
    • Мамлекеттик биримдик жана мекенчилдик саясий партиясы «Бир Бол».png Բիր Բոլլ
    • Саясий партиясы «Республика» (логотип).svg Հանրապետություն կուսակություն
    • Բարեփոխում
    • Միացյալ Ղրղզստան կուսակություն
    • Զամանդաշ կուսակություն
    • Սոցիալ Դեմոկրատներ
    • Չոն Կազաթ
    • Յիմար Նուրու
  • Սադիր Ժապարովի աջակիցներ
    • Մակենչիլ
    • Իմ Հայրենիք Ղրղզստան (պատգամավորական միություններ)
    • Ցուցարարներ
    • Ղեկավարներ

    Саясий партиясы «Республика» (логотип).svg Օմարբեկ Բաբանով {{{2}}} Ալմազբեկ Աթամբաև

    Лого партии Ата-Мекен.svg Թիլեկ Թոկտոգազիև
    {{{2}}} Սադիր Ժապարով
    Թվաքանակ
    Հազարավոր
    {{{howmany3}}}
    Կորուստներ
    Զոհեր1[5]
    ՎիրավորներԱվելի քան 1000[2][3][4]

    2020 թվականի Ղրղզստանում բողոքի ցույցերը սկսվել են 2020 թվականի հոկտեմբերի 5-ին՝ ի պատասխան 2020 թվականի խորհրդարանական ընտրությունների, որոնք բողոքողների կողմից ընդունվել են որպես անարդար[6][7]։ Ընտրությունների արդյունքները չեղյալ են հայտարարվել 2020 թվականի հոկտեմբերի 6-ին[8]։

    Նախապատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

    21-րդ դարի սկզբին Ղրղզստանը վերապրել է երկու հեղափոխություն, ներառյալ 2005 թվականի կակաչի հեղափոխությունը և 2010 թվականի Ղրղզական հեղափոխությունը[9]։ 2020 թվականի օգոստոսին Ղրղզստանի նախագահ Սորոնբայ Ժեենբեկովը նշել է, որ չնայած կորոնավիրուսի համաճարակի, խորհրդարանական ընտրությունները չեն հետաձգվի[10]։ Ընտրությունների ընթացքում մի քանի կուսակցություններ մեղադրվել են ձայներ գնելու մեջ[11]։ Մի քանի լրագրողներ նաև հայտնել են, որ նրանք հետապնդումների կամ հարձակումների են ենթարկվել[12]։

    Ժամանակագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

    Հոկտեմբերի 5[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

    Բողոքի ակցիաները սկսվել են երկուշաբթի՝ 2020 թվականի հոկտեմբերի 5-ին, 1000 մարդու բազմությունից, որը երեկոյան Բիշքեկում (Ղրղզստանի մայրաքաղաք) աճել է առնվազն մինչև 5000 մարդու՝ ի նշան 2020 թվականի խորհրդարանական ընտրություններում ձայների կեղծման։ Մութն ընկնելուց հետո, ոստիկանները Ալա-Տուո հրապարակում արցունքաբեր գազով և ջրցան մեքենաներով հեռացրել են ցուցարարներին հրապարակից, պնդվում է որ ցուցարարները քարերով հարձակվել են ոստիկանության աշխատակիցների վրա և նրանցից երկուսին վիրավորել[13][14]։

    Հոկտեմբերի 6[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

    Երեքշաբթի, 2020 թվականի հոկտեմբերի 6-ի առավոտյան, ցուցարարները հետ են վերցրել վերահսկողությունը Բիշքեկի կենտրոնում գտնվող Ալա-Թու հրապարակում[15]։ Նրանց հաջողվել է նաև գրավել մոտակայքում գտնվող Սպիտակ տան և Գերագույն խորհրդի շենքերը՝ պատուհաններից թուղթ նետելով և հրկիզելով դրանք[2] մտնելով նաև նախագահի աշխատասենյակները։ Մեկ ցուցարար զոհվել է, ևս 590 մարդ վիրավորվել[16]։ Բացի այդ, նրանք բանտից ազատ են արձակել նախկին նախագահ Ալմազբեկ Ատամբաևին[17]։

    Հոկտեմբերի 6-ին, բողոքի ցույցերից հետո, երկրի ընտրական մարմինները չեղյալ են հայտարարել խորհրդարանական ընտրությունների արդյունքները[18]։ Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի անդամ Գյուլնարա Ջուրաբաևան նաև պարզել է, որ հանձնաժողովը քննարկում է ինքնալուծարման հարցը։

    Միևնույն ժամանակ ընդդիմադիր խմբերը հայտարարել են մայրաքաղաքում կառավարական շենքերի գրավումից հետո իշխանության գալու մասին, ինչի արդյունքում մի քանի նահանգապետեր, ինչպես հաղորդվում է, հրաժարական են տվել[19]։ Նախագահ Սորոնբայ Ժեենբեկովն BBC-ին ասել է, որ ինքը «պատրաստ է պատասխանատվությունը փոխանցել ուժեղ առաջնորդներին»[20]։

    Հավանաբար, բողոքի ակցիայի ճնշման պատճառով, վարչապետ Կուբաթբեկ Բորոնովը հրաժարական է տվել՝ որպես նոր խոսնակի պաշտոնում նշելով խորհրդարանական պատգամավոր Մկտիբեկ Աբդիլդաևին[21]։

    Հոկտեմբերի 7[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

    Առողջապահության նախարարության տվյալներով՝ չորեքշաբթի առավոտյան երկրի հիվանդանոցներում և կլինիկաներում գտնվել է առնվազն 768 մարդ, որոնք տուժել են բողոքի ակցիաների ժամանակ[22]։ Reuters գործակալության տվյալներով՝ ներկայումս առնվազն երեք առանձին խմբեր փորձում են հավակնել առաջատարի դիրք գրավելուն[23]։

    Մինչդեռ ղրղըզ խորհրդարանականները սկսել են իմփիչմենթի ընթացակարգը Ժեենբեկովի նկատմամբ, հայտնել Է ընդդիմադիր «Աթա-Մեքեն» կուսակցության խորհրդարանական Կանիբեկ Իմանալիևը[24]։

    Հոկտեմբերի 9[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

    Ժեենբեկովը արտակարգ դրություն Է հայտարարել՝ հրահանգելով զորքեր մտցնել Բիշքեկ։ Բախումների են եղել ոստիկանների և ցուցարարների միջև։ Ժեենբեկովը պաշտոնապես ընդունել է Բորոնովի հրաժարականը։

    Հոկտեմբերի 10[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

    Ղրղզստանի հատուկ նշանակության ջոկատը ձերբակալել է նախկին նախագահ Ալմազբեկ Ատամբաևին[25]։

    Խորհրդարանի նախկին պատգամավոր Սադիր Ժապարովը, որը հոկտեմբերի 5-ին ազատ է արձակվել բանտից բողոքողների կողմից, խորհրդարանի կողմից ընտրվել է ժամանակավոր վարչապետ[26]։

    Հոկտեմբերի 12[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

    Երկրորդ արտակարգ դրությունը Բիշքեկում հայտարարվել է նախագահ Ժեենբեկովի կողմից հոկտեմբերի 12-19-ը[27]։ Ընդդիմադիր կուսակցությունները հայտարարել են Ժեենբեկովին տապալելու իրենց մտադրության մասին, Ժեենբեկովը հայտարարել է, որ կքննարկի հրաժարականի հարցը, բայց միայն քաղաքական ճգնաժամի լուծումից հետո։ Ներկայացվել է պարետային ժամ, որը գործել է երեկոյան 10-ից մինչև առավոտյան 5-ը։ Իրավիճակը վերահսկելու համար մայրաքաղաք են ուղարկվել Ղրղզական բանակի զորքերի շարասյուները։

    Հոկտեմբերի 13[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

    Գերագույն խորհրդի նոր խոսնակ է ընտրվել Կանատ Իսաևը, քանի որ այդ պաշտոնի այլ հավակնորդներ չեն եղել[28]։ Խորհրդարանը հավանություն է տվել Ժեենբեկովի կողմից արտակարգ դրության երկրորդ հայտարարության։ Նախագահ Ժեենբեկովը պաշտոնապես մերժել է Սադիր Ժապարովի թեկնածությունը վարչապետի պաշտոնում[29]։

    Հոկտեմբերի 15[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

    Սոորոնբայ Ժեենբեկովը հրաժարական է տվել Ղրղզստանի նախագահի պաշտոնից՝ փորձելով վերջ դնել քաղաքական հուզումներին, ինչպես նաև հայտարարել է, որ Ջապարովին և այլ քաղաքական գործիչներին կոչ է անում իրենց կողմնակիցներին դուրս բերել երկրի մայրաքաղաքից և Բիշքեկցիներին վերադարձնել խաղաղ կյանքի[30]։

    Հոկտեմբերի 16[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

    Ղրղզստանի խորհրդարանը արտահերթ նիստում հանել Է Բիշքեկում արտակարգ դրության ռեժիմը և ընդունել նախագահ Ժեենբեկովի հրաժարականը։ Նախագահի պաշտոնակատար է դարձել Սադիր Ժապարովը[31]։

    Արձագանքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

    Չինաստան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

    Հոկտեմբերի 7-ին Չինաստանի Արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Հուա Չունինգը ասել է. «Որպես բարեկամ հարևան և համապարփակ ռազմավարական գործընկեր՝ Չինաստանը անկեղծորեն հուսով է, որ Ղրղզստանի բոլոր կողմերը կարող են հարցը լուծել ըստ օրենքի՝ երկխոսության և խորհրդատվության միջոցով»[32]։

    Ռուսաստան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

    Հոկտեմբերի 7-ին Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը հայտարարել է, որ իրենք մտահոգված են հարևան Ղրղզստանում տեղի ունեցող քաղաքական հուզումներով և հույս ունեն, որ շուտով կվերադառնա կայունությանը։ Ռուսաստանը նաև հավաստիացրել է, որ կապ է պահպանում հակամարտության բոլոր կողմերի հետ և հուսով է, որ կվերականգնվի ժողովրդավարական գործընթացը[33]։

    Եվրոպական միություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

    Եվրոպական միությունը կոչ է արել երկրի բոլոր քաղաքական ուժերին գործել Սահմանադրության շրջանակներում և իրենց տարաձայնությունները կարգավորել խաղաղ ճանապարհով[34]։

    Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

    1. ↑ Leonard Peter։ «Kyrgyzstan: Taking power one building at a time»։ Eurasianet։ Վերցված է October 9, 2020 
    2. ↑ 2,0 2,1 «Opposition in Kyrgyzstan claims power after storming government buildings»։ Reuters։ 6 October 2020 
    3. ↑ «Смена власти в Кыргызстане. День третий»։ Медиазона (ռուսերեն)։ 2020-10-07։ Վերցված է 2020-10-08 
    4. ↑ «Kyrgyzstan crisis: No clear leadership after days of unrest»։ Al Jazeera։ 2020-10-08։ Վերցված է 2020-10-08 
    5. ↑ «Kyrgyzstan election: Protesters storm parliament over vote-rigging claims»։ BBC։ 6 October 2020 
    6. ↑ Pannier Bruce։ «Backlash Against Kyrgyz Parliamentary Election Results Comes Instantly»։ Radio Free Europe/ Radio Liberty։ RFE/RL, Inc.։ Վերցված է 5 October 2020 
    7. ↑ «Thousands protest over Kyrgyzstan election result»։ 5 October 2020։ Վերցված է 5 October 2020 
    8. ↑ «Kyrgyzstan election: Sunday's results annulled after mass protests»։ BBC։ 6 October 2020 
    9. ↑ Azamat Temirkulov (29 July 2010)։ «Kyrgyz “revolutions” in 2005 and 2010: comparative analysis of mass mobilization»։ Վերցված է 6 October 2020 
    10. ↑ «No Coronavirus Postponement And No Front-Runners So Far In Kyrgyz Elections»։ 7 August 2020։ Վերցված է 6 October 2020 
    11. ↑ Namatbayeva Tolkun (5 October 2020)։ «Monitors decry vote-buying in Kyrgyz parliamentary vote» (en-US)։ AFP։ Վերցված է 2020-10-06 
    12. ↑ Furlong Ray (4 October 2020)։ «Videos show apparent vote-buying in Kyrgyz elections»։ Radio Free Europe/Radio Liberty։ Վերցված է 4 October 2020 
    13. ↑ Staff Reuters (5 October 2020)։ «Kyrgyz police use teargas, water cannon to disperse protesters»։ Վերցված է 5 October 2020 
    14. ↑ «Protests in Kyrgyzstan over alleged vote rigging»։ Al Jazeera English։ 5 October 2020։ Վերցված է 5 October 2020 
    15. ↑ «Демонстранты полностью контролируют площадь «Ала-Тоо»»։ Радио Азаттык (Кыргызская служба Радио Свободная Европа/Радио Свобода) (ռուսերեն)։ Վերցված է 5 October 2020 
    16. ↑ «Protesters seize Kyrgyzstan's seat of government: Reports»։ The Straits Times։ 6 October 2020 
    17. ↑ «Jailbreak: Kyrgyz protesters free ex-president Atambayev, imprisoned for corruption»։ RT։ 5 October 2020 
    18. ↑ «Kyrgyzstan election: Sunday's results annulled after mass protests»։ BBC։ 6 October 2020 
    19. ↑ «Opposition in Kyrgyzstan claims power after storming government buildings»։ Reuters։ 6 October 2020 
    20. ↑ «Kyrgyzstan election: Embattled president hints he may stand down»։ BBC։ 6 October 2020 
    21. ↑ «Kyrgyz PM Boronov resigns, new speaker named - report»։ National Post (en-CA)։ Վերցված է 2020-10-06 
    22. ↑ «Смена власти в Кыргызстане. День третий»։ Медиазона. Центральная Азия (ռուսերեն)։ 2020-10-07։ Վերցված է 2020-10-07 
    23. ↑ «Kyrgyz opposition groups make rival power grabs after toppling government»։ Reuters։ 2020-10-07։ Վերցված է 2020-10-07 
    24. ↑ «Kyrgyz Parliamentarians launch impeachment procedure against President Jeenbekov»։ nation.com.pk։ 7 October 2020 
    25. ↑ «Kyrgyzstan unrest: Ex-president rearrested as power struggle deepens»։ BBC։ October 10, 2020 
    26. ↑ Higgins Andrew։ «A Convicted Kidnapper Is Chosen to Lead Government of Kyrgyzstan»։ New York Times 
    27. ↑ «Kyrgyzstan’s president declares new state of emergency amid mass protests»։ PBS NewsHour (en-us)։ 2020-10-12։ Վերցված է 2020-10-13 
    28. ↑ «Kanat Isaev elected Kyrgyz parliament speaker»։ TASS։ Վերցված է 2020-10-14 
    29. ↑ «Kyrgyz President Rejects Parliament's Decision On New Prime Minister»։ RadioFreeEurope/RadioLiberty (անգլերեն)։ Վերցված է 2020-10-14 
    30. ↑ «События - Официальный сайт Президента Кыргызской Республики»։ www.president.kg։ Վերցված է 2020-10-16 
    31. ↑ Капушенко Анна (2020-10-16)։ «Парламент принял отставку президента, и.о. стал Жапаров»։ KLOOP.KG - Новости Кыргызстана (ru-RU)։ Վերցված է 2020-10-17 
    32. ↑ «China calls for stability in Kyrgyzstan amid protests»։ Anadolu Agency։ 2020-10-07։ Վերցված է 2020-10-07 
    33. ↑ Editorial Reuters։ «Russia, China call for calm in Kyrgyzstan chaos | Reuters Video»։ reut.rs (անգլերեն)։ Վերցված է 2020-10-11 
    34. ↑ «EU ‘takes note’ of failed elections in Kyrgyzstan»։ www.euractiv.com (en-GB)։ 2020-10-06։ Վերցված է 2020-10-16 
    Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Բողոքի_ցույցեր_Ղրղզստանում_(2020)&oldid=8253163» էջից