Բնական միջավայր

Բնական միջավայրը, բնության այն մասն է, որ շրջապատում է կենդանի օրգանիզմներին և նրանց վրա ունենում է ուղղակի կամ անուղղակի ազդեցություն։ Շրջակա միջավայրից մարմինները ստանում են կյանքի համար բոլոր անհրաժեշտությունները, և այնտեղ էլ արտազատում են նյութափոխանակության արդյունքները։ Յուրաքանչյուր օրգանիզմի միջավայրը բաղկացած է բազմաթիվ անօրգանական և օրգանական բնույթի տարրերից, որոնք ներկայացվում են մարդու և նրա արտադրական գործունեության հետևանքով։ Ընդ որում, որոշ տարրերի նկատմամբ մարմինները կարող են մասամբ կամ ամբողջովին անտարբեր մնալ, մինչդեռ մյուսները հարկավոր են, իսկ մյուսները կրում են բացասական ազդեցություն։

Առանձնացնում են բնական և արհեստական (մարդու կողմից ստեղծված) բնական միջավայր։ Օրգանիզմների վրա ազդող անհատական հատկությունները և շրջակա միջավայրի տարրերը, կոչվում են էկոլոգիական գործոններ։ Բոլոր էկոլոգիական գործոնները կարելի է բաժանել երեք մեծ խմբի՝

Աբիոտիկ գործոններ - անօրգանական միջավայրի պայմանների համալիր, որը ազդում է մարմնի վրա (լույս, ջերմաստիճան, քամի, օդ, ճնշում և այլն)։
Բիոտիկ գործոններ - մի օրգանիզմի մյուսի վրա ազդեցությունների համալիր (բույսերի և կենդանիների ազդեցությունը էկոհամակարգի մյուս անդամների վրա)։
Անթրոպոգեն ազդեցություն - մարդկային հասարակության գործունեության բոլոր ձևերը, որոնք փոփոխում են բնությունը որպես կենդանի օրգանիզմների ապրելավայրեր կամ էլ ուղղակիորեն ազդում են դրանց կյանքի վրա։ Մարդկային գործոնների մեկուսացումը առանձին խմբում պայմանավորված է նրանով, որ ներկայումս Երկրի հողային ծածկույթի և առկա օրգանիզմների բոլոր տեսակների ճակատագիրը գործնականում գտնվում է մարդկային հասարակության ձեռքում։

Հնարավոր է նաև առանձնացնել շրջակա միջավայրի հետևյալ տարրերը՝ շրջակա միջավայրի բնական մարմիններ, հիդրոմիջավայր, օդային տարածություն, մարդածին մարմիններ, ճառագայթային դաշտ և շրջակա միջավայրի ձգողականություն։ ՄԱԿ –ը ստեղծել է հատուկ կազմակերպություն՝ ՄԱԿ-ի շրջակա միջավայրի մասին ծրագիր (UNEP)։ Շրջակա միջավայրի խնդիրների նկատմամբ ուշադրություն գրավելու նպատակով ՄԱԿ-ը սահմանել է [[Շրջակա միջավայրի հ ամաշխարհային օր]]։

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Афанасьев В. Г. Мир живого. Системность, эволюция и управление. - М։ Изд. полит. л-ры, 1986.