Բժշկության կամ ֆիզիոլոգիայի Նոբելյան մրցանակի դափնեկիրների ցանկ

Նոբելյան մրցանակը

Բժշկության կամ ֆիզիոլոգիայի Նոբելյան մրցանակ (շվեդ.՝ Nobelpriset i fysiologi eller medicin), ամենամյա միջազգային պատվավոր պարգև, որը շնորհվում է ֆիզիկայի, քիմիայի, ֆիզիոլոգիայի, բժշկագիտության, գրականության, տնտեսագիտության (1969 թվականից) բնագավառների ամենաակնառու աշխատանքների և ի նպաստ խաղաղության ամրապնդմանը ծավալած գործունեության համար։ Պատվավոր մրցանակ՝ ֆիզիոլոգիայում և բժշկությունում գիտական մեծ նվաճումների համար, որը ամեն տարի պարգևատրել է Նոբելյան հիմնադրամը Ստոկհոլմում։ 5 նոբելյան մրցանակներից մեկը։

Բժշկության կամ ֆիզիոլոգիայի Նոբելյան մրցանակը շնորհվում է ամեն տարի՝ սկսած 1901 թվականից, բայց 1915, 1916, 1917, 1918, 1921, 1925, 1940, 1941 և 1942 թվականներին չի շնորհվել։ Առաջին անգամ մրցանակը ստացել է Էմիլ Ադոլֆ ֆոն Բերինգը։

Պատմություն

Բժշկության և ֆիզիոլոգիայի նոբելյան մրցանակը Ալֆրեդ Նոբելը ստեղծել է իր կամքով, որը հաստատվել է Փարիզում 1895 թվականի նոյեմբերի 27-ին։

Դափնեկիրների ցանկ

1900-ական թթ. • 1910-ական թթ. • 1920-ական թթ. • 1930-ական թթ. • 1940-ական թթ. • 1950-ական թթ.

1960-ական թթ. • 1970-ական թթ. • 1980-ական թթ. • 1990-ական թթ. • 2000-ական թթ. • 2010-ական թթ.

---

1900-ական թվականներ

Տարի	Նկար	Երկիր, մրցանակակիր	Մրցանակների հիմնավորումը	#
1901		Էմիլ Ադոլֆ ֆոն Բերինգ (գերմ.՝ Emil Adolf von Behring)	Համբերատար աշխատանքի համար, հինականում դիֆտերիայի օգտագործման համար, քանի որ դա նոր ճանապարհ էր դեպի բժշկություն, որը թույլ տվեց շատ բժիշկների պայքարել հիվանդությունների և մահվան դեմ։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for his work on serum therapy, especially its application against diphtheria, by which he has opened a new road in the domain of medical science and thereby placed in the hands of the physician a victorious weapon against illness and deaths
1902		Ռոնալդ Ռոս (անգլ.՝ Ronald Ross)	Մալարիայի դեմ աշխատանքի համար, ինչպես է վարակը թափանցում օրգանիզմ, և հատուկ մեթոդ մշակեց, որի շնորհիվ կարողացան պայքարել մալարիայի դեմ։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for his work on malaria, by which he has shown how it enters the organism and thereby has laid the foundation for successful research on this disease and methods of combating it
1903		Նիլս Ռյուբերգ Ֆինզեն (դան․՝ Niels Ryberg Finsen)	Ի նշան իր կատարած աշխատանքների տարբեր հիվանդությունների բուժման համար-հատկապես գայլախտ հիվանդության դեմ պայքարի համար, օգտագործելով կենտրոնական ճառագայթներ, որը բացեց նոր հեռանկարներ բժշկության ոլորտում։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   in recognition of his contribution to the treatment of diseases, especially lupus vulgaris, with concentrated light radiation, whereby he has opened a new avenue for medical science
1904		Պավլով Իվան Պետրովիչ (ռուս.՝ Ива́н Петро́вич Па́влов)	կատարած աշխատանքների համար ֆիզոլոգիական մարսողությունում, ընդլայնելու և փոփոխելու համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   in recognition of his work on the physiology of digestion, through which knowledge on vital aspects of the subject has been transformed and enlarged
1905		Ռոբերտ Կոխ (գերմ.՝ Heinrich Hermann Robert Koch)	Կատարած հետազոտությունների և բացահայտումների համար, տուբերկուլյոզի բուժման հարցում։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for his investigations and discoveries in relation to tuberculosis
1906		Կամիլո Գոլջի (իտալ.՝ Camillo Golgi) Սանտյագո Ռամոնի Կախալ (իսպ.՝ Santiago Ramón y Cajal)	Նյարդային համակարգի կառուցման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   in recognition of their work on the structure of the nervous system
1907		Շառլ Լուի Ալֆոնս Լավրեն (ֆր.՝ Charles Louis Alphonse Laveran)	Պարզագույն հիվանդությունների ուսումնասիրման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   in recognition of his work on the role played by protozoa in causing diseases
1908		Պաուլ Էրլիխ (գերմ.՝ Paul Ehrlich) Իլյա Իլիչ Մեչնիկով (ֆր.՝ Élie Metchnikoff)	Իմունիտետի հայտնաբերման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   in recognition of their work on immunity
1909		Էմիլ Թեոդոր Կոխեր (գերմ.՝ Emil Theodor Kocher)	Օպտիկական աչք աշխատության համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for his work on the physiology, pathology and surgery of the thyroid gland

1910-ական թվականներ

Տարի	Նկար	Երկիր, մրցանակակիր	մրցանակների հիմնավորումը	#
1910		Ալֆրեդ Կոսսել (գերմ.՝ Albrecht Kossel)	Քիմիական բջիջների ուսումնասիրություններում ունեցած ներդրման, սպիտակուցների և նուկլեինաթթուների էության ուսումնասիրությունների համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   in recognition of the contributions to our knowledge of cell chemistry made through his work on proteins, including the nucleic substances
1911		Ալվար Գուլստրանդ (շվեդ.՝ Allvar Gullstrand)	Աչքի դիօպտիկայում կատարած աշխատանքի համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for his work on the dioptrics of the eye
1912		Կապպել Ալեքսիս (ֆր.՝ Alexis Carrel)	Անոթային կարերի, արյունատար անոթների և օրգանների փոխպատվաստման աշխատանքների ուսումնասիրությունների համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   in recognition of his work on vascular suture and the transplantation of blood vessels and organs
1913		Շարլ Ռիշե (ֆր.՝ Charles Robert Richet)	Ի նշան անաֆիլակսիայում կատարած աշխատանքների ճանաչման։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   in recognition of his work on anaphylaxis
1914		Ռոբերտ Բարանին (պարգևատրվել 1915 թվականին) (գերմ.՝ Róbert Bárány)	Ֆիզոլոգիայում և վերտիկուլյար ապարատի պաթոլոգիայում կատարած աշխատանքի համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for his work on the physiology and pathology of the vestibular apparatus
1915		Դրամական պարգև չշնորհվեց	Դրամական միջոցները միացվեցին հիմնադրամի բաժնին
1916		Դրամական պարգև չշնորհվեց	Դրամական միջոցները միացվեցին հիմնադրամի բաժնին
1917		Դրամական պարգև չշնորհվեց	Դրամական միջոցները միացվեցին հիմնադրամի բաժնին
1918		Դրամական պարգև չշնորհվեց	Դրամական միջոցները միացվեցին հիմնադրամի բաժնին
1919		Ժյուլ Բորդե (պարգևատրվել 1920 թվականին) (ֆր.՝ Jules Jean-Baptiste Vincent Bordet)	Դիմադրողականության հետ կապված բացահայտումների համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for his discoveries relating to immunity

1920-ական թվականներ

Տարի	Նկար	Հաղթող երկիր	մրցանակների հիմնավորումը	#
1920		Ավգուստ Կրոգ (դան․՝ Schack August Steenberg Krogh)	Կապիլյարների ռեգուլյացիայի մեխանիզմի ստեղծման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for his discovery of the capillary motor regulating mechanism
1921		Դրամական պարգև չշնորհվեց	Դրամական միջոցները միացվեցին հիմնադրամի բաժնին
1922		Արչիբալդ Հիլլ (անգլ.՝ Archibald Vivian Hill)	Մկաներում ջերմառաջացման շրջանում կատարած բացահայտումների համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for his discovery relating to the production of heat in the muscle
1922		Օտտո Մեյերգոֆ (գերմ.՝ Otto Fritz Meyerhof)	Թթվածնի կլանման գործընթացի և մկաններում կաթնաթթվի նյութափոխանակության միջև սերտ կապի բացահայտումների համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for his discovery of the fixed relationship between the consumption of oxygen and the metabolism of lactic acid in the muscle
1923		Ֆրեդերիկ Բանտինգ (անգլ.՝ Frederick Grant Banting)	Ինսուլինի բացահայտման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for the discovery of insulin Ինսուլինի բացահայտման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for the discovery of insulin
1923		Ջոն Մակլեոդ (անգլ.՝ John James Rickard Macleod)	Ինսուլինի բացահայտման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for the discovery of insulin
1924		Վիլլեմ Էյնտհովեն (հոլ.՝ Willem Einthoven)	Էլեկտրասրտագրի բացահայտման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for his discovery of the mechanism of the electrocardiogram
1925		Դրամական պարգև չշնորհվեց	Դրամական միջոցները միացվեցին հիմնադրամի բաժնին
1926		Յոհաննես Ֆիբիգեր (դան․՝ Johannes Andreas Grib Fibiger)	Կարցինոմայի (ուռուցք) բացահայտման համար, որը կոչվում է Spiroptera։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for his discovery of the Spiroptera carcinoma
1927		Յուլիուս Վագներ-Յաուրեգ (գերմ.՝ Julius Wagner Ritter von Jauregg)	մալարիայի հարուցիչի թերապևտիկ ազդեցության բացահայտման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for his discovery of the therapeutic value of malaria inoculation in the treatment of dementia paralytica
1928		Շարլ Նիկոլ (ֆր.՝ Charles Jules Henry Nicolle)	Բծավոր տիֆի հաղորդիչի բացահայտման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for his work on typhus
1929		Քրիստիան Էյկման (հոլ.՝ Christiaan Eijkman)	Վիտամինների բացահայտման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for his discovery of the antineuritic vitamin

1930-ական թվականներ

Տարի	Նկար	Հաղթող երկիր	մրցանակների հիմնավորումը	#
1930		Կարլ Լանդշտեյներ (գերմ.՝ Karl Landsteiner)	Մարդու արյան խմբերի բացահայտման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for his discovery of human blood groups
1931		Օտտո Հենրիխ Վարբուրգ (գերմ.՝ Otto Heinrich Warburg)	Շնչառական ֆերմենտի գործողության մեխանիզմի բացահայտման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for his discovery of the nature and mode of action of the respiratory enzyme
1932		Չարլզ Սկոտ Շերինգթոն (անգլ.՝ Charles Scott Sherrington)	Նեյրոնների ֆունկցիաներին վերաբերվող բացահայտումների համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for their discoveries regarding the functions of neurons
1932		Էդգար Դուգլաս Էդրիան (անգլ.՝ Edgar Douglas Adrian)	Նեյրոնների ֆունկցիաներին վերաբերվող բացահայտումների համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for their discoveries regarding the functions of neurons
1933		Թոմաս Մորգան (անգլ.՝ Thomas Hunt Morgan)	Քրոմոսոմային ժառանգության դերի բացահայտման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for his discoveries concerning the role played by the chromosome in heredity
1934		Ջորջ Ուիպլ (անգլ.՝ George Hoyt Whipple)	Սակավարյունության բացահայտման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for their discoveries concerning liver therapy in cases of anaemia
1934		Ջորջ Մինոտ (անգլ.՝ George Richards Minot)	Սակավարյունության բացահայտման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for their discoveries concerning liver therapy in cases of anaemia
1934		Ուիլյամ Մերֆի (անգլ.՝ William Parry Murphy)	Սակավարյունության բացահայտման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for their discoveries concerning liver therapy in cases of anaemia
1935		Հանս Շպեման (գերմ.՝ Hans Spemann)	Սաղմնային զարգացման հետ կապված բացահաըտումների համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for his discovery of the organizer effect in embryonic development
1936		Հենրի Դեյլ (անգլ.՝ Henry Hallett Dale	Քիմիական ազդակների փոխանցմումը նյարդային իմպուլսներին բացահայտման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for their discoveries relating to chemical transmission of nerve impulses
1936		Օտտո Լևի (գերմ.՝ Otto Loewi)	Քիմիական ազդակների փոխանցմումը նյարդային իմպուլսներին բացահայտման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for their discoveries relating to chemical transmission of nerve impulses
1937		Ալբերտ Սենտ-Գիորգի (հունգ.՝ Albert Szent-Györgyi)	Կենսաբանական գործընթացների օքսիդացման պրեցեսների, ինչպես նաև վիտամին C-ի և ֆումարաթթվի ուսումնասիրությունների համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for his discoveries in connection with the biological combustion processes, with special reference to vitamin C and the catalysis of fumaric acid
1938		Կոռնեյլ Ժան Ֆրանսուա Հեյմանս (ֆր.՝ Corneille Jean François Heymans)	Շնչառության կարգավորման, աորտայի մեխանիզմների բացահայտման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for the discovery of the role played by the sinus and aortic mechanisms in the regulation of respiration
1939		Հերհարդ Դոմագկ (գերմ.՝ Gerhard Johannes Paul Domagk)	Պրոնտոզիլի հակաբակտերիալ ազդեցության բացահայտման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for the discovery of the antibacterial effects of prontosil

1940-ական թվականներ

Տարի	Նկար	Հաղթող երկիր	մրցանակների հիմնավորումը	#
1940		Դրամական պարգև չշնորհվեց	Դրամական միջոցները միացվեցին հիմնադրամի բաժնին (⅔) և Նոբելյան հիմնադրամին (⅓)
1941		Դրամական պարգև չշնորհվեց	Դրամական միջոցները միացվեցին հիմնադրամի բաժնին (⅔) և Նոբելյան հիմնադրամին (⅓)
1942		Դրամական պարգև չշնորհվեց	Դրամական միջոցները միացվեցին հիմնադրամի բաժնին (⅔) և Նոբելյան հիմնադրամին (⅓)
1943		Հենրիկ Կարլ Պյոտր Դամ (դան․՝ Carl Peter Henrik Dam) Էդուարդ Ադալբերտ Դոյզի (անգլ.՝ Edward Adelbert Doisy)	Վիտամին K-ի քիմիական բաղադրության բացահայտման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for his discovery of the chemical nature of vitamin K
1944		Ժոզեֆ Էրլանգեր (անգլ.՝ Joseph Erlanger) Գերբերտ Սպենսեր Գասսեր (անգլ.՝ Herbert Spencer Gasser)	Նյարդային մանրաթելերի տարբերակված ֆունկցիաների բացահայտման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for their discoveries relating to the highly differentiated functions of single nerve fibres
1945		Ալեկսանդր Ֆլեմինգ (անգլ.՝ Sir Alexander Fleming Էրնեստ Բորիս Չեյն (անգլ.՝ Ernst Boris Chain)	Պինիցիլինի և նրա բուժիչ ազդեցությունները տարբեր վարակիչ հիվանդությունների դեմ պայքարի բացահայտման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for the discovery of penicillin and its curative effect in various infectious diseases
1946		Հերման Ժոզեֆ Մյուլեր (անգլ.՝ Hermann Joseph "H. J." Muller	Ռենտգենյան ճառագայթների ազդեցության տակ մուտացիաների առաջացման բացահայտման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for the discovery of the production of mutations by means of X-ray irradiation
1947		Կառլ Ֆերդինանդ Կորի(¼ վճռի) (անգլ.՝ Carl Ferdinand Cori) Գերտի Թերեզա Կորի (¼ վճռի) (անգլ.՝ Gerty Theresa Cori)	Գլիկոգենի կատալիտիկ փոխակերպման բացահայտման համար Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for their discovery of the course of the catalytic conversion of glycogen
1947		Բերնարդո Ալբերտո Ուսայ (½ վճռի) (իսպ.՝ Bernardo Alberto Houssay)	Գլյուկոզի նյութափոխանակությունում առաջնային մասի հիպոֆիզի հորմոնների դերի բացահայտման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for his discovery of the part played by the hormone of the anterior pituitary lobe in the metabolism of sugar
1948		Պաուլ Գերման Մյուլլեր (գերմ.՝ Paul Hermann Müller)	ԴԴՏ-ի բարձր արդյունավետության բացահայտման համար, որպես կոնտակտային թույն։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for his discovery of the high efficiency of DDT as a contact poison against several arthropods
1949		Ուոլտեր Գեսս (½ վճռի) (գերմ.՝ Walter Rudolf Hess)	Մինջանկյալ ուղեղի ֆունկցիոնալ կազմակերպման բացահայտման համար, որպես ներքին օրգանների ակտիվության կորդինատոր։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for his discovery of the functional organization of the interbrain as a coordinator of the activities of the internal organs

1950-ական թվականներ

Տարի	Նկար	Հաղթող երկիր	մրցանակների հիմնավորումը	#
1950		Էդուարդ Կենդալլ (անգլ.՝ Edward Calvin Kendall) Թադեուշ Ռեյհստեն (լեհ.՝ Tadeusz Reichstein) Ֆիլիպ Հենչ (անգլ.՝ Philip Showalter Hench)	Վերերիկամային կեղևի հորմոնների, դրանց կառուցվածքի և կենսաբանական ազդեցությունների հայտնաբերման համար Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for their discoveries relating to the hormones of the adrenal cortex, their structure and biological effects
1951		Մաքս Տեյլեր (անգլ.՝ Max Theiler)	Դեղին տենդի և դրա դեմ պայքարի բացահայտմնան համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for his discoveries concerning yellow fever and how to combat it
1952		Զելման Վակսման (անգլ.՝ Selman Abraham Waksman)	Ստրեպտոմիցինի բացահայտման համար, առաջին հակաբորբոքային, որը արդյունավետ է տուբերկոիլյոզի բուժման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for his discovery of streptomycin, the first antibiotic effective against tuberculosis
1953		Հանս Ադոլֆ Կրեբս (գերմ.՝ Hans Adolf Krebs)	Կիտրոնաթթվի փուլերի բացահայտման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for his discovery of the citric acid cycle
1953		Ֆրից Ալբերտ Լիպման (անգլ.՝ Fritz Albert Lipmann)	Կոֆերմենտ A-ի և նյութափոխանակության միջանկյալ փուլերում նրա նշանակության բացահայտման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for his discovery of co-enzyme A and its importance for intermediary metabolism
1954		Ջոն Ֆրանկլին Էնդերս (անգլ.՝ John Franklin Enders) Թոմաս Ուելլեր Հակլ (անգլ.՝ Thomas Huckle Weller) Ֆրեդերիկ Չապմեն Ռոբբինս (անգլ.՝ Frederick Chapman Robbins)	Տարբեր հյուսվածքներում Փոլիոմելիտի վարակի աճի հնարավորությունների բացահայտման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for their discovery of the ability of poliomyelitis viruses to grow in cultures of various types of tissue
1955		Ակսել Հյուգո Թեոլեր (շվեդ.՝ Axel Hugo Teodor Theorell)	Ֆերմենտների օքսիդացման գործունեության բնույթի և մեխանիզմի բացահայտման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for his discoveries concerning the nature and mode of action of oxidation enzymes
1956		Անդրեյ Ֆրեդերիկ Կուրնան (ֆր.՝ André Frédéric Cournand) Վերներ Ֆորսման (գերմ.՝ Werner Forßmann) Դիկինսոն Ռիչարդս (անգլ.՝ Dickinson Woodruff Richards, Jr.)	Սրտի զոնդավորման և արյան շրջանառության համակարգում ախտաբանական փոփոխություններին վերաբերվող բացահայտումների համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   their discoveries concerning heart catheterization and pathological changes in the circulatory system
1957		Դանիելե Բովե (իտալ.՝ Daniel Bovet)	Բացահայտման համար, որոնք վերաբերվում են սինթետիկ միացություններին, որոնք արգելափակում են օրգանիզմի որոշ նյութերը և նրանց գործողության հայտնաբերումը անոթային համակարգում և մկաններում։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for his discoveries relating to synthetic compounds that inhibit the action of certain body substances, and especially their action on the vascular system and the skeletal muscles
1958		Ջորջ Ուէլս Բիդլ (անգլ.՝ George Wells Beadle) Էդուարդ Տեյտեմ (անգլ.՝ Edward Lawrie Tatum)	Հատուկ կենսաքիմիական պրոցեսնեորմ գենի դերի բացահայտման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   their discovery that genes act by regulating definite chemical events
1958		Ջոշուա Լեդերբերգ (անգլ.՝ Joshua Lederberg)	Գենետիկական ռեկոմբինացիայի և բակտերիաների մոտ գենետիկական նյութի կազմակերպմանը վերաբերվող բացահայտումների համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for his discoveries concerning genetic recombination and the organization of the genetic material of bacteria
1959		Սևերով Օչոա (իսպ.՝ Severo Ochoa de Albornoz) Արթուր Կորնբերգ (անգլ.՝ Arthur Kornberg)	ԴՆԹ-ի և ՌՆԹ-ի կենսաբանական սինթեզի պրոցեսների բացահայտման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for their discovery of the mechanisms in the biological synthesis of ribonucleic acid and deoxyribonucleic acid

1960-ական թվականներ

Տարի	Նկար	Հաղթող երկիր	մրցանակների հիմնավորումը	#
1960		Ֆրենկ Մակֆարլեյն Բեյրնետ (անգլ.՝ Sir Frank Macfarlane Burnet) Պիտր Բրայան Մեդավար (անգլ.՝ Sir Peter Brian Medawar)	Արհեստական վարակամերժ տոլերանտության (տանելիության) բացահայտման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for discovery of acquired immunological tolerance
1961		Դեյդ ֆոն Բեկեշի	Խխունջով գրգիռների ընկալման ֆիզիկական մեխանիզմների բացահայտման համար Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for his discoveries of the physical mechanism of stimulation within the cochlea
1962		Ֆրենսիս Կրիկ Ջեյմս Ուոտսոն Մորիս Ուիլկինս	Նուկլեինաթթուների մոլեկուլային կառուցվածքի և կենդանի համակարգերում ինֆորմացիայի փոխանցման մեջ դրանց դերի վերաբերյալ բացահայտման համարր Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for their discoveries concerning the molecular structure of nucleic acids and its significance for information transfer in living material
1963		Ջոն Էկկլս Կերյու Ալան Հոջկին Էնդրյու Ֆիլդինգ Հակսլի	Իոնային մեխանիզմների ներգրավման, գրգռման և արգելակումը ծայրամասային և կենտրոնական նյարդային բջիջներում հայտնագործությունների համար Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for their discoveries concerning the ionic mechanisms involved in excitation and inhibition in the peripheral and central portions of the nerve cell membrane
1964		Կոնրադ Բլոխ	Խոլեստերինի և ճարպային թթուների հայտնաբերման համար Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for their discoveries concerning the mechanism and regulation of the cholesterol and fatty acid metabolism
1965		Ֆրանսուա Յակոբ Ժակ Մոնո	Գենետիկական վերահսկողությունը ֆերմենտների սինթեզում և վիրուսներում Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for their discoveries concerning genetic control of enzyme and virus synthesis
1966		Ֆրենսիս Պեյտոն Ռոուս Չարլզ Բրենտոն Հագգինս	Օնկոգենային վիրուսների հայտնաբերման համար Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for his discovery of tumour-inducing viruses Շագանակագեղձի քաղցկեղի հումորալ բուժումը հայտնաբերելու համար Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for his discoveries concerning hormonal treatment of prostatic cancer
1967		Ռագնար Գրանիտ Հոլդեն Հարտլայն	Աչքի տեսողություն քիմիական և ֆիզիոլոգիական գործընթացների բացահայտման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for their discoveries concerning the primary physiological and chemical visual processes in the eye
1968		Ռոբերտ Հոլլի	Գենետիկական կոդի և սպիտակուցների սինթեզման հարցում դրա դերի վերծանման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for their interpretation of the genetic code and its function in protein synthesis
		Հար Գոբինդ Կորանա
		Մարշալ Նիրենբերգ
1969		Ալֆրեդ Հերշի	Վիրուսների գենետիկ կառուցվածքին և պատասխան մեխանիզմներին վերաբերող հայտնագործությունների համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for their interpretation of the genetic code and its function in protein synthesis
1969		Սալվադոր Լուրիյա	Վիրուսների գենետիկ կառուցվածքին և պատասխան մեխանիզմներին վերաբերող հայտնագործությունների համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for their interpretation of the genetic code and its function in protein synthesis

1970-ական թվականներ

Տարի	Նկար	Երկիր, դափնեկիր	Մրցանակներ	#
1970		Բերնարդ Կաց	Հումորալ հաղորդակչական և նյարդային վերջավորություններ դրանց մեխանիզմների պահպանման, ապաակտիվացման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for their discoveries concerning the humoral transmittors in the nerve terminals and the mechanism for their storage, release and inactivation
		Ուլֆ ֆոն Էյլեր
		Ջուլիուս Ակսելրոդ
1971		Էրլ Սազեչլենդ	Հորմոնների գործունեության մեխանիզմների վերաբերյալ հայտնագործությունների համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for his discoveries concerning the mechanisms of the action of hormones
1972		Ջերալդ Էդելման	Հակամարմինների քիմիական կազմությանը վերաբերող հայտնագործությունների համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for their discoveries concerning the chemical structure of antibodies
		Ռոդնի Պորտեր
1973		Կարլ ֆոն Ֆրիշ	Կենդանիների անհատական և խմբային վարքի մոդելների ստեղծման և հաստատման հետ կապված հայտնագործությունների համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for their discoveries concerning organization and elicitation of individual and social behaviour patterns
		Կոնրադ Լորենց
		Նիկոլաս Տինբերգեն
1974		Ալբեր Կլոդ	Բջջի կառուցվածքային և գործառնական կազմությանը վերաբերող հայտնագործությունների համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for their discoveries concerning the structural and functional organization of the cell
		Քրիստիան դե Դյուվ
		Ջորջ Պալադե
1975		Դեյվիդ Բալտիմոր	Բջջի գենետիկական նյութի և քաղցկեղածին վիրուսների միջև փոխհարաբերություններին վերաբերող հայտնագործությունների համար Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for their discoveries concerning the interaction between tumour viruses and the genetic material of the cell
		Ռենատո Դուլբեկկո
		Հոուարդ Թեմին
1976		Բարուխ Բլմբերգ	Ինֆեկցիոն հիվանդությունների ծագման և տարածման նոր մեխանիզմների վերաբերյալ հայտնագործությունների համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for their discoveries concerning new mechanisms for the origin and dissemination of infectious diseases
		Կարլտոն Գեյդուշեկ
1977		Ռոժե Գիյմեն (1/4 վճռի)	Ուղեղի պեպտիդային հորմոնների արտազատման հետ կապված հայտնագործությունների համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for their discoveries concerning the peptide hormone production of the brain
		Էնդրյու Շալլի (1/4 վճռի)
		Ռոզալին Սասմեն Յալոու (½ վճռի)	Պեպտիդային հորմոնների բացահայտման ռադիոիմունոլոգիական մեթոդների զարգացման համար Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for the development of radioimmunoassays of peptide hormones
1978		Վերներ Արբեր	Մոլեկուլային գենետիկայում ֆերմենտների կիրառման բայահայտման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for the discovery of restriction enzymes and their application to problems of molecular genetics
		Դանիել Նատանս
		Սմիթ Համիլթոն
1979		Ալլան Կորմակ	Համակարգչային տոմոգրաֆիայի բացահայտման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for the development of computer assisted tomography
		Գոդֆրի Հաունսֆիդ

1980-ական թվականներ

Տարի	Նկար	Երկիր, դափնեկիր	Մրցանակներ	#
1980		Բարուխ Բենասերրաֆ	Իմունային պատասխանները կարգավորող, բջջի մակերևույթի վրա գտնվող գենետիկորեն որոշված իմունային կառուցվածքների վերաբերյալ հայտնագործությունների համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for their discoveries concerning genetically determined structures on the cell surface that regulate immunological reactions
		Ժան Դասսե
		Ջորջ Սնելլ
1981		Ռոջեր Սպերրի (½ վճռի)	Գլխուղեղի կիսագնդերի ֆունկցիոնալ մասնագիտացմանը վերաբերող հայտնագործությունների համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for his discoveries concerning the functional specialization of the cerebral hemispheres
		Դեյվիդ Հյուբել (1/4 վճռի)	Նեյրոնային կառույցներում ինֆորմացիայի մշակման սկզբունքներին առնչվող հայտնագործությունների համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for their discoveries concerning information processing in the visual system
		Թորստեն Վիզել (1/4 վճռի)
1982		Սունե Բերգստրեմ	Պրոստացիկլինի և նրան մոտ կենսաբանական ակտիվ նյութերի բացահայտման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for their discoveries concerning prostaglandins and related biologically active substances
		Բենգտ Սամուելսոն
		Ջոն Վեյն
1983		Բարբարա Մակ Կլինտոկ	Տրանսպոզիցիայի գենետիկ համակարգերի հայտնագործման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for her discovery of mobile genetic elements
1984		Նիլս Էրնե	Հիբրիդների միջոցով մոնոկլոնալ հակամարմինների աշխատանքի սկզբունքների հայտնագործման և նախագծման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for theories concerning the specificity in development and control of the immune system and the discovery of the principle for production of monoclonal antibodies
		Գեորգ Քյոլեր
		Ցեզար Միլշտեյն
1985		Մայքլ Բրաուն	Արյան մեջ խոլեստերինի քանակի կարգավորմանն ուղղված բուժմանը և խոլեստերինի փոխակերպմանը վերաբերող բացառիկ հայտնագործությունների համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for their discoveries concerning the regulation of cholesterol metabolism
		Ջոզեֆ Գոլդշտեյն
1986		Ստենլի Կոեն	Ի նշան բջիջների և օրգանների աճի կարգավորման մեխանիզմների բացահայտման համար կարևորագույն նշանակություն ունեցող հայտնագործությունների ճանաչման։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for their discoveries of growth factors
		Ռիտա Լևի-Մոնտալչինի
1987		Սուդզումի Տոնեգավա	Տարատեսակ հակամարմինների վերարտադրման գենետիկ սկզբունքների հայտնագործման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for his discovery of the genetic principle for generation of antibody diversity
1988		Ջեյմս Բլեկ	Թմրանյութերի թերապիայի սկզբունքների բացահայտման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for their discoveries of important principles for drug treatment
		Գերտրուդա Էլայն
		Ջորջ Հիտչինգս
1989		Ջոն Մայքլ Բիշոպ	Ռետրովիրուսային քաղցկեղածինների բջջային բնույթի հայտնագործման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for their discovery of the cellular origin of retroviral oncogenes
		Հարոլդ Վարմուս

1990-ական թվականներ

Տարի	Նկար	Երկիր, դափնեկիր	Մրցանակներ	#
1990		Ջոզեֆ Մյուեյ	Օրգանների տրանսպլանտացիայի և բջիջների հիվանդություների բուժման մեթոդների բացահայտման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for their discoveries concerning organ and cell transplantation in the treatment of human disease
		Էդվարդ Դոննալ Թոմաս
1991		Էրվին Նեեր	Բջիջներում մեկուսի իոնային ուղիների գործառույթներին վերաբերող հայտնագործությունների համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for their discoveries concerning reversible protein phosphorylation as a biological regulatory mechanism
		Բերտ Սակման
1992		Էդմոնդ Ֆիշեր	Փոխադարձ սպիտակուցային ֆոսֆորիլացումը՝ որպես կենսաբանական կարգավորման մեխանիզմին վերաբերող հայտնագործությունների համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for their discoveries of split genes
		Էդվին Կրեբս
1993		Ռիչարդ Ռոբերտս	Իրարից անկախ, գենի ընդհատվող կառուցվածքի հայտնագործման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for their discoveries of split genes
		Ֆիլիպ Շարպ
1994		Ալֆրեդ Գիլման	G սպիտակուցների և բջջում ազդակների փոխանցման մեջ դրանց դերի բացահայտման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for their discovery of G-proteins and the role of these proteins in signal transduction in cells
		Մարտին Ռոդբել
1995		Էդվարդ Լուիս	Էմբրիոնի զարգացման նախնական փուլերում գենետիկ վերահսկողությանը վերաբերող հայտնագործությունների համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for their discoveries concerning the genetic control of early embryonic development
		Քրիստյան Նյուսլյան- Ֆոլհարդ
		Էրիկ Վիշաուս
1996		Պիտր Դոերտի	Մարդու իմունային համակարգի, մասնավորապես՝ այդ համակարգի կողմից վիրուսով վարակված բջիջների հայտնաբերմանը վերաբերող հայտնագործությունների համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for their discoveries concerning the specificity of the cell mediated immune defence
		Ռոլֆ Ցինկերնագել
1997		Ստենլի Պրուզիներ	Պրիոնների վարակի նոր կենսաբանական սկզբունքի բացահայտման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for his discovery of Prions - a new biological principle of infection
1998		Ռոբերտ Ֆերչգոտ	Սիրտ-անոթային համակարգի կարգավորման մեջ ազոտի օքսիդի, որպես ազդանշանային մոլեկուլի, դերի հայտնագործման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for their discoveries concerning nitric oxide as a signalling molecule in the cardiovascular system
		Լուիս Իգնարրո
		Ֆերիդ Մուրադ
1999		Գյուհտեր Բլոբել	Սպիտակուցային մոլեկուլներում սպիտակուցների հասցեական տեղափոխման համար պատասխանատու ազդակային ամինաթթվային հաջորդականությունների հայտնագործման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for the discovery that proteins have intrinsic signals that govern their transport and localization in the cell

2000-ական թվականներ

Տարի	Նկար	Երկիր, դափնեկիր	Մրցանակներ	#
2000		Արբիդ Կարլսոն	Նյարդային համակարգում ազդակների հաղորդման հետ կապված հայտնագործությունների համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for their discoveries concerning signal transduction in the nervous system
		Փոլ Գրինգարդ
		Էրիկ Քենդել
2001		Լելանդ Հարտվել	Բջջային ցիկլի հիմնական կարգավորիչների բացահայտման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for their discoveries of key regulators of the cell cycle
		Տիմոտիբ Հանտ
		Փոլ Ներս
2002		Սիդնեյ Բրեններ	Ապոպտոզի օրգանների և մեխանիզմների զարգացման գենետիկ կարգավորման ոլորտում կատարած հայտնագործությունների համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for their discoveries concerning genetic regulation of organ development and programmed cell death'
		Ռոբերտ Հորվից
		Ջոն Սալստոն
2003		Փոլ Լոտերբուր	Մագնիսա-ռեզոնանսային տոմոգրաֆիայի մեթոդի հայտնագործման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for their discoveries concerning magnetic resonance imaging
		Պիտրն Մենսֆիլդ
2004		Ռիչրդ Էկսել	Հոտառական օրգանների համակարգի գործունեության և հոտառական ռեցեպտորների հետազոտման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for their discoveries of odorant receptors and the organization of the olfactory system
		Լինդա Բակ
2005		Բարրի Մարշալ	Ստամոքսի և տասներկումատնյա աղու գաստրիտի առաջացման վրա Helicobacter pylori բակտերիայի ազդեցության ուսումնասիրության ուղղությամբ կատարված աշխատանքների համար Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for their discovery of the bacterium Helicobacter pylori and its role in gastritis and peptic ulcer disease
		Ռոբին Ուորրեն
2006		Էնդրյու Ֆայեր	ՌՆԹ-ինտերֆերենցիայի՝ որոշակի գեների ակտիվությունը մարող էֆեկտի հայտնագործման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for their discovery of RNA interference - gene silencing by double-stranded RNA
		Քրեյգ Մելլո
2007		Մարիո Կապեկկի	Էմբրիոնի փողային բջիջների օգտագործմամբ մկների մոտ հատուկ մոդիֆիկացիոն գեների ներմուծման սկզբունքների բացահայտման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for their discoveries of principles for introducing specific gene modifications in mice by the use of embryonic stem cells
		Մարտին Էվանս
		Օլիվեր Սմիթս
2008		Հարալդ ցուր Հաուզեն (½ վճռի)	Մարդու մոտ արգանդի վզիկի քաղցկեղ առաջացնող պապիլոմա վիրուսի հայտնագործման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for his discovery of human papilloma viruses causing cervical cancer
		Ֆրանսուազա Բարրե-Սինուսի (1/4 վճռի)	ՄԻԱՎ վիրուսի հայտնաբերման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for their discovery of human immunodeficiency virus
		Люк Монтанье (1/4 վճռի)
2009		Էլիզաբետ Բլեկբյորն	Տելոմերներով քրոմոսոմների պաշտպանության մեխանիզմների և տելոմերազի ֆերմենտի հայտնագործման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for the discovery of how chromosomes are protected by telomeres and the enzyme telomerase
		Քերոլ Գրեյդեր
		Ջեկ Շոստակ

2010-ական թվականներ

Տարի	Նկար	Երկիր, դափնեկիր	Մրցանակներ	#
2010		Ռոբերտ Էդվարդս (անգլ.՝ Robert Geoffrey Edwards)	Արհեստական բեղմնավորման in vitro տեխնոլոգիայի ուսումնասիրության համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for the development of in vitro fertilization
2011		Ժյու Հոֆֆման (1/4 վճռի) (ֆր.՝ Jules Alphonse Hoffmann)	Բնածին իմունիտետի ակտիվացման ուսումնասիրությունների հայտբաբերման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   their discoveries concerning the activation of innate immunity
		Բրյուս Բյոտլեր (1/4 վճռի) (անգլ.՝ Bruce Alan Beutler)
		Ռալֆ Ստայնման (½ վճռի) (անգլ.՝ Ralph Marvin Steinman)	Դենդրիտային բջիջների հայտնագործման և իմունիտետի ձեռքբերման հարցում դրանց նշանակության հետազոտման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for his discovery of the dendritic cell and its role in adaptive immunity
2012		Ջոն Գորդոն (անգլ.՝ John Bertrand Gurdon)	Դրդող փողային բջիջների ստացման և զարգացման, կենսաբանության բնագավառում կատարված աշխատանքների համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for the discovery that mature cells can be reprogrammed to become pluripotent
		Սինյա Յամանակա (ճապ.՝ 山中 伸弥)
2013		Ջեյմս Ռոտման (անգլ.՝ James Rothman)	Վետիկուլյար տրանսպորտի՝ մեր բջիջների հիմնական տրանսպորտային համակարգի մեխանիզմների կարգավորումը բացահայտելու համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   their discoveries of machinery regulating vesicle traffic, a major transport system in our cells
		Ռենդի Շեկման (անգլ.՝ Randy Wayne Schekman)
		Թոմաց Զյուդհոֆ (գերմ.՝ Thomas Christian Südhof)
2014		Ջոն Օ'Կիֆ (անգլ.՝ John O’Keefe)	Գլխուղեղում դիրքավորող համակարգեր կազմող բջիջների հայտնագործման համար։ Բնօրինակ տեքստ (անգլ.)   for their discoveries of cells that constitute a positioning system in the brain
		Մեյր-Բրիտտ Մոզեր (նորվ.՝ May-Britt Moser)
		Էդվարդ Մոզեր (նորվ.՝ Edvard Ingjald Moser)

1900-ական թթ. • 1910-ական թթ. • 1920-ական թթ. • 1930-ական թթ. • 1940-ական թթ. • 1950-ական թթ.

1960-ական թթ. • 1970-ական թթ. • 1980-ական թթ. • 1990-ական թթ. • 2000-ական թթ. • 2010-ական թթ.

Վիճակագրությունը ըստ երկրների

Թեկնածուները ըստ մեկ պատկանելիության

Թեկնածուներ ըստ տարբեր պատկանելիության

Գրականություն

• Чолаков В. Нобелевские премии: учёные и открытия / Пер. с болг. А. С. Никольского; под ред. и с предисл. д-ра хим. наук А. Н. Шамина. — М.: Мир, 1987. — (Библиотечная серия). — 100 000 экз.

Արտաքին հղումներ

• Նոբելյան մրցանակի պաշտոնական կայք (անգլ.)
• Наука и техника: Нобелевские лауреаты: Премия по физиологии и медицине
• Official website of the Nobel Foundation