Բեռլինի անկումը

Բեռլինի անկումը ռուս.՝ Падение Берлина
Երկիր	ԽՍՀՄ
Ժանր	պրոպագանդիստական ֆիլմ, էպիկական ֆիլմ և ռազմական ֆիլմ
Թվական	1949
Լեզու	ռուսերեն
Ռեժիսոր	Միխայիլ Ճիաուրելի
Սցենարի հեղինակ	Պյոտր Պավլենկո և Միխայիլ Ճիաուրելի
Դերակատարներ	Միխայիլ Գելովանի, Բորիս Անդրեև, Անդրեյ Աբրիկոսով և Նիկոլայ Պլոտնիկով
Օպերատոր	Լեոնիդ Կոսմատով և Բորիս Արեցկի
Երաժշտություն	Դմիտրի Շոստակովիչ
Պատմվածքի վայր	Բեռլին
Կինոընկերություն	Մոսֆիլմ
Տևողություն	151 րոպե
The Fall of Berlin (film) Վիքիպահեստում

«Բեռլինի անկումը» (ռուս.՝ «Падение Берлина»), խորհրդային գեղարվեստական ֆիլմ, կինոէպոպեա, որը 1949 թվականին նկարահանել է Միխեիլ Ճիաուրելի Պյոտր Պավլենկոյի սցենարով: Նկարահանումներն անցկացվել են ԽՍՀՄ-ում, Պրահայում և Բաբելսբերգի նախկին UFA կինոստուդիայում։ Կինոյում ստալինիանայի վառ օրինակ է: Էկրան է բարձրացել հունվարի 21-ին, դարձել է 1950 թվականի վարձույթի առաջատարներից մեկը (3-րդ տեղ, 38,4 միլիոն հանդիսատես)։ ԽՄԿԿ 20-րդ համագումարից հետո ֆիլմը երկար ժամանակ անհետացել է էկրաններից։

Սյուժե

Վ. Սավելևն Ադոլֆ Հիտլերի դերում և Մ. Նովակովան Եվա Բրաունի դերում

Կինոէպոպեան հիմնականում ընդգրկում է 1941-1945 թվականների Հայրենական մեծ պատերազմի իրադարձությունները: Գործողություններն սկսվում են պատերազմից անմիջապես առաջ: Պատմական համատեքստին հյուսված ներկայացնում է պողպատագործ Ալեքսեյ Իվանովի (Բ. Անդրեև) պատմությունը։ Ի նշան աշխատանքային արժանիքների գնահատման՝ գլխավոր հերոսը հանդիպում է Ստալինի (Մ. Գելովանի) հետ և մասնավոր զրույցի ընթացքում նրան պատմում է իրեն դուր եկած աղջկա մասին։ Սակայն երիտասարդների հարաբերություններին վիճակված չէ շարունակություն ունենալ. սկսվում է պատերազմ։ Ալեքսեյ Իվանովը կամավոր մեկնում է ռազմաճակատ, իսկ նրա հարսնացուն՝ Նատաշան (Մ. Կովալյովա), հայտնվում է գերմանական գերության մեջ։ Ալեքսեյի մասնակցության միջոցով ներկայացվում են պատերազմի ամենակարևոր իրադարձությունները՝ 1941 թվականի նոյեմբերին Կրեմլի պատերի մոտ կայացած ռազմական շքերթից, Մոսկվայի ճակատամարտից, Ստալինգրադի և Կուրսկի ճակատամարտերից մինչև Բեռլինի գրավումը և վրա Հաղթանակի դրոշի բարձրացումը:

Ֆիլմի ընթացքում Ստալինը ղեկավարում է խորհրդային զորքերի գործողությունները, իսկ Իվանովն իր զորամասի կազմում մարտերով շարժվում է դեպի հաղթանակ: Այն պահին, երբ խորհրդային զորքերը գրոհում են Գերմանիայի մայրաքաղաքը, Հիտլերն իր բունկերում (Եվա Բրաունի հետ ամուսնությունից անմիջապես հետո) ինքնասպան է լինում։ Ալեքսեյ Իվանովը, վերջին մարտում կորցնելով հին ընկերներին, իր կրակով ծածկում է Եգորովին և Կանտարիային, որոնք բարձրացնում են Հաղթանակի դրոշը։

Վերջին տեսարանում Ստալինի ինքնաթիռը թռչում է Բեռլին և իջնում Ռայխստագի դիմացի հրապարակում։ Շուրջը ծածանվում են դրոշները: Ստալինը դուրս է գալիս ինքնաթիռից և քայլում նախկին գերիների շարքերի երկայնքով։ Նրան ոգևորությամբ ողջունում են տարբեր ազգությունների մարդիկ՝ Եվրոպայի ազատագրված ժողովուրդների ներկայացուցիչներ, այդ թվում՝ Ալեքսեյն ու իր ընկեր Նատաշան, որոնք հանդիպել են Հաղթանակի օրը։

Դերերում

• Բորիս Անդրեև – Ալեքսեյ Իվանով
• Միխայիլ Գելովանի – Ստալին
• Յուրի Տիմոշենկո – Կոստյա Զայչենկո
• Մարինա Կովալյովա – Նատաշա Ռումյանցևա
• Վլադիմիր Սավելև – Ադոլֆ Հիտլեր
• Վլադիմիր Կյոնիգսոն – գեներալ Կրեբս
• Մաքսիմ Շտրաուխ – Մոլոտով
• Նիկոլայ Մորդվինով – Բերիա (1953 թվականին հանվել է ֆիլմից)
• Ալեքսեյ Գրիբով – Վորոշիլով
• Նիկոլայ Ռիժով – Կագանովիչ
• Ալեքսանդր Խանով – Բուլգանին
• Գաբրիել Բելով – Կալինին
• Ռուբեն Սիմոնով – Միկոյան
• Ֆեոդոր Բլաժևիչ – մարշալ Ժուկով
• Անդրեյ Աբրիկոսով – գեներալ Անտոնով
• Կոնստանտին Բարտաշևիչ – բանակի գեներալ Սոկոլովսկի
• Սերգեյ Բլիննիկով – մարշալ Կոնև
• Բորիս Լիվանով – մարշալ Ռոկոսովսկի
• Վլադիմիր Լյուբիմով – մարշալ Վասիլևսկի
• Բորիս Տենին – գեներալ-լեյտենանտ Չույկով
• Միխայիլ Սիդորկին – գեներալ-մայոր Շտեմենկո
• Օլեգ Ֆրելիխ – Ֆրանկլին Ռուզվելտ, ԱՄՆ նախագահ
• Վիկտոր Ստանիցին – Ուինսթոն Չերչիլ
• Մարիա Նովակովա – Եվա Բրաուն
• Յան Վերիխ – Հերման Գյորինգ
• Նիկոլայ Պետրունկին – Յոզեֆ Գեբելս
• Վլադիմիր Ռենին – Ռունդշտադտ
• Նիկոլայ Պլոտնիկով – ֆոն Բրաուխիչ
• Վլադիմիր Պոկրովսկի – Յոդլ
• Կարել Ռոդեն – Չարլզ Բեդստոն
• Միրոսլավ Գոմոլա – Հայնց Լինգե (լուսագրերում՝ Կ. Գոմոլա)
• Դմիտրի Դուբով – Եգորով
• Գեորգի Թաթիշվիլի – Կանտարիա
• Վերիկո Անջափարիձե – Հանսի մայրը
• Նիկոլայ Բոգոլյուբով – Խմելնիցկի
• Սոֆյա Գիացինտովա – Անտոնինա Իվանովնա, Իվանովի մայրը
• Եվգենիա Մելնիկովա – Լիդիա Նիկոլաևնա, քարտուղար
• Դմիտրի Պավլով – Տոմաշևիչ
• Անդրեյ Պետրով – օդաչու
• Իվան Սոլովյով – Ջոնսոն
• Թամարա Նոսովա – Կատյա
• Լեոնիդ Պիրոգով – Բիրնս
• Գրիգորի Միխայլով – Չույկովի օգնական (լուսագրերում նշված չէ)
• Վսևոլոդ Սանաև – հրամանատար (լուսագրերում նշված չէ)
• Գեորգի Միլար – երեխայի հետ գերմանացի մետրոյում (լուսագրերում նշված չէ)
• Վիկտոր Կլյուչարյով – էպիզոդ
• Վլադիմիր Լեբեդև – էպիզոդ

Նկարահանող խումբ

• Սցենարիստներ՝ Պյոտր Պավլենկո, Միխեիլ Ճիաուրելի
• Բեմադրությունը՝ Միխեիլ Ճիաուրելիի
• Գլխավոր օպերատոր՝ Լեոնիդ Կոսմատով
• Կոմպոզիտոր՝ Դմիտրի Շոստակովիչ
• Նկարիչներ՝ Վլադիմիր Կապլունովսկի, Ալեքսեյ Պարխոմենկո
• Հնչյունային օպերատոր՝ Բորիս Վոլսկի
• Ռեժիսորներ՝ Մերի Անջափարիձե, Պ. Բոգոլյուբով, Բ. Իվանով, Վ. Շվելիձե
• Օպերատորներ ՝ Վլադիմիր Նիկոլաև, Իվան Պանով, Լեոնիդ Կրայնենկով
• Զգեստների նկարիչներ՝ Վալենտին Պերելյոտով
• Նկարիչ-գրիմարարներ՝ Վլադիմիր Յակովլև, Ա. Երմոլով
• Մոնտաժող՝ Տատյանա Լիխաչովա
• Համակցված նկարահանումներ.
  • օպերատոր՝ Բորիս Արեցկի
  • նկարիչ՝ Լյուդմիլա Ալեքսանդրովսկայա
• Երգերի տեքստի հեղինակ՝ Եվգենի Դոլմատովսկի
• Ֆիլմի տնօրեն՝ Վիկտոր Ցիրգիլաձե

Քննադատություն և գրախոսականներ

Ֆիլմը՝ Հայրենական պատերազմի մասին պատմող այս մեծ կինոժապավենը, արժեզրկվել է անհատի պաշտամունքի նկատելի ազդեցությամբ։

Բնօրինակ տեքստ (ռուս.)  

Фильм — большое кинополотно об Отечественной войне — обесценен заметным влиянием культа личности.

— «Советские художественные фильмы. Аннотированный каталог», 1961

Ֆիլմը էկրանին Ստալինի կերպարի առասպելականացման նմուշ է. օրինակ՝ ֆիլմում ցուցադրվում է ինքնաթիռով Բեռլին ժամանելու վիթխարի և հեքիաթային տեսարանը, մինչդեռ իրականում Ստալինն իր միակ օդային թռիչքը կատարել Է 1943 թվականին Թեհրանի կոնֆերանսին մեկնելիս։ Ֆիլմի յուրահատկությունը Նաև այն է, որ Ստալինի կուսակցական-կառավարական շրջապատի անձինք ուղղակիորեն չեն նշվում, այդ բոլոր դերերն ըստ սցենարի անանուն են։

Մ. Գելովանին՝ Բեռլին ժամանակ Ստալինի դերում

...Ֆիլմը բաղկացած է զուտ տեղեկատվական, պսիխոլոգիզմից զուրկ և միմյանց հետ վատ կապված դրվագներից: <...> Հատկապես համառորեն ֆիլմի հեղինակները փորձում են բացահայտել Ստալինի այսպես կոչված «հրամանատարական հանճարը», որն իբր յուրացրել է Սուվորովի և Կուտուզովի ավանդույթները։ Խոսելով Ժուկովի հետ՝ նա միանձնյա մարտական առաքելություններ է սահմանում Բեռլինի հարձակման նախօրեին, քարտեզի վրա ցույց է տալիս հիմնական հարվածների ուղղությունները, որոշում է մարտական տեխնիկայի քանակը:

Բնօրինակ տեքստ (ռուս.)  

…фильм состоит из чисто информативных, лишённых психологизма и плохо связанных с собой эпизодов.<…> особенно настойчиво авторы фильма пытаются раскрыть так называемый «полководческий гений» Сталина, якобы усвоившего традиции Суворова и Кутузова. Беседуя с Жуковым, он единолично ставит перед ним боевые задачи накануне штурма Берлина, показывает на карте направления главных ударов, определяет количество боевой техники.

— Արոն Բեռնշտեյն, «Միխայիլ Գելովանի» 1991

Ֆիլմը խորհրդային էկրանին սահմանել է թշնամու կերպարի շտամպներ՝ ծաղրանկարային, խայտառակ իրավիճակներում, բարոյապես ամոթահար. նա միաժամանակ դիվահար է և ծաղրի արժանի։

Ստալինի մահից հետո ֆիլմը բացասական գնահատական է ստացել խորհրդային ղեկավարության կողմից։ Մասնավորապես, այն հիշատակվում է Ն. Ս. Խրուշչովի զեկույցում ԽՄԿԿ XX համագումարին:

«Բեռլինի անկումը» Ամստերդամի թագավորական կինոթատրոնում, 1950 թվականի դեկտեմբեր
Լուսանկար՝ Joop van Bilsen / Anefo

Վերցնենք, օրինակ, մեր պատմական և պատերազմական ֆիլմերը, ինչպես նաև որոշ գրական ստեղծագործություններ. դրանք սրտխառնում են առաջացնում: Նրանց իրական նպատակը Ստալինին որպես ռազմական հանճար փառաբանելու թեման զարգացնելն է։ Հիշենք «Բեռլինի անկումը» ֆիլմը։ Նա հրամաններ է տալիս մի դահլիճում, որտեղ կան շատ դատարկ աթոռներ, և միայն մեկ մարդ է մոտենում նրան ու ինչ-որ բան զեկուցում. դա Պոսկրյոբիշևն է՝ նրա հավատարիմ զինակիրը։ (Ծիծաղ դահլիճում)
Որտե՞ղ է ռազմական հրամանատարությունը: Որտե՞ղ Է Քաղբյուրոն: Ո՞ւր է կառավարությունը։ Ի՞նչ են անում և ինչո՞վ են զբաղված: Այդ մասին ֆիլմում ոչինչ չկա։ Ստալինը գործում է բոլորի փոխարեն. նա ոչ մեկի հետ հաշվի չի նստում, ոչ մեկից խորհուրդ չի հարցնում: Ամեն ինչ ժողովրդին ներկայացվում է այս կեղծ լույսի ներքո։ Ինչո՞ւ։ Ստալինին փառքով շրջապատելու համար՝ հակառակ փաստերի և պատմական ճշմարտության:

Բնօրինակ տեքստ (ռուս.)  

Возьмём, например, наши исторические и военные фильмы, а также некоторые литературные произведения; от них становится тошно. Их истинной целью является развитие темы восхваления Сталина, как военного гения. Вспомним фильм «Падение Берлина». В нём действует только Сталин; он отдаёт приказы в зале, где много пустых стульев и только один человек подходит к нему и что-то докладывает — это Поскрёбышев, его верный оруженосец. (Смех в зале).
Где же военное командование? Где Политбюро? Где правительство? Что они делают и чем они занимаются? Об этом в фильме ничего нет. Сталин действует за всех; он не считается ни с кем, не спрашивает совета ни у кого. Всё представлено народу в этом фальшивом свете. Почему? Для того, чтобы окружить Сталина славой, вопреки фактам и исторической правде.

— Նիկիտա Խրուշչով, «Զեկույց ԽՄԿԿ 20-րդ համագումարի փակ նիստում», 25 փետրվարի, 1956

Մրցանակներ

• Կարլովի Վարիի 5-րդ միջազգային կինոփառատոնի «Բյուրեղապակյա գլոբուս» բարձրագույն մրցանակ լավագույն ֆիլմի համար (1950),
• Ինը հոգուց բաղկացած բեմականացված խումբը և վեց գլխավոր դերակատարներն արժանացել են Ստալինյան I աստիճանի մրցանակի (1950)։

Գրականություն

• Анджапаридзе М., Циргиладзе В. Как создавался фильм «Падение Берлина» // Искусство кино. — 1950. — № 4. — С. 22—26. Архивировано из первоисточника 8 ապրիլի 2023.
• Павленко П. А., Чиаурели М. Е. Сценарий фильма // Избранные сценарии советского кино. — М.: Госкиноиздат, 1951. — Т. 6. — С. 5—70. — 596 с.
• Погожева Л. Падение Берлина // Искусство кино. — 1950. — № 1. — С. 10—14.
• Избранные сценарии советского кино: В 6-ти т. — М.: Госкиноиздат, 1951. — Т. 6. — С. 5—70. — 596 с. — 15 000 экз.
• Советские художественные фильмы. Аннотированный каталог / Сост. Н. А. Глаголева, М. Х. Зак, А. В. Мачерет, Л. А. Парфёнов, В. М. Розина, Э. Л. Сосновский, П. В. Фионов, О. В. Якубович под ред. А. В. Мачерета и др. — М.: Искусство, 1961. — Т. 2: Звуковые фильмы (1930—1957 гг.). — 784 с. — 3000 экз.

Արտաքին հղումներ

• «Падение Берлина». Мосфильм (ռուսերեն). Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 20-ին.
• Майоров Николай (2020 թ․ մայիսի 3). ««Падение Берлина» (1949)». Первые в кино (ռուսերեն). Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 9-ին.
• О сценарии к фильму «Падение Берлина»

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Բեռլինի անկումը» հոդվածին։