Բենիկ Թումանյան
Բենիկ Թումանյան | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | մայիսի 1, 1917 Դսեղ, Լոռու մարզ, Հայաստան |
| Մահացել է | փետրվարի 10, 1980 (62 տարեկանում) Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ |
| Ազգություն | հայ |
| Մասնագիտություն | աստղագիտություն |
| Գիտական աստիճան | ֆիզիկամաթեմատիկական գիտությունների դոկտոր |
| Կուսակցություն | ԽՄԿԿ |
| Կայք | ysu.am/persons/hy/Benik-Tumanyan |
Բենիկ Եսայու Թումանյան (մայիսի 1, 1917, գյուղ Դսեղ (այժմ՝ ՀԽՍՀ Թումանյանի շրջանում)), հայ խորհրդային աստղագետ։ Ֆիզմաթ գիտությունների դոկտոր (1970), պրոֆեսոր (1972), ՀԽՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ (1979): Պարգևատրվել է Խ. Աբովյանի անվան մեդալով, ՀԽՍՀ Գերագույն խորհրդի պատվոգրերով: ԽՄԿԿ անդամ 1943 թվականից։
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ավարտել է Երևանի համալսարանի ֆիզմաթ ֆակուլտետը (1940)։ 1941-1945 թվականներին մասնակցել է Հայրենական մեծ պատերազմին։ 1957 թվականից ղեկավարում է Երկրի արհեստական արբանյակների դիտման Երևանի կայանը և համալսարանի աստղադիտարանը։ 1974 թվականից համալսարանի ֆիզիկայի ֆակուլտետի դեկանն էր։
Հիմնական աշխատանքները վերաբերում են աստղագիտության պատմությանը։ Հայ աստղագիտության պատմությունն ամփոփող երկհատորյակը (արժանացել է Բնագիտության և տեխնիկայի պատմության ԽՍՀՄ ազգային կոմիտեի դիպլոմին) ընդգրկում է աստղագիտական մտքի զարգացումը Հայաստանում՝ հնագույն ժամանակներից մինչև 20-րդ դարի 1-ին քառորդը։ Հետազոտել է տոմարի պատմությունը, երկրակենտրոն և արևակենտրոն ուսմունքների տարածման էվոլյուցիան Հայաստանում, ինչպես նաև գալակտիկական աստղակույտերի տեսանելի և իրական բաշխվածությունն ըստ տիեզերքի։
Բազմաթիվ դասագրքերի և գիտահանրամատչելի գրքերի հեղինակ է։ Մատենադարանի ձեռագրերի ուսումնասիրմամբ ստեղծած կարևոր աշխատությունների համար պարգևատրվել է Մեսրոպ Մաշտոցի հուշամեդալով։
Վախճանվել է 1980 թվականի փետրվարի 10-ին Երևանում:
Երկեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Ծիր Կաթին: Թումանյան Բենիկ Եսայու, Երևանի պետական համալսարան, Երևան, Երևանի համալսարանի հրատարակչություն, 1952:
- Կոսմիկական լաբորատորիաներ: Թումանյան Բենիկ Եսայու, Համբարձումյան Վիկտոր Համազասպի, Երևանի պետական համալսարան, Երևան, Երևանի համալսարանի հրատարակչություն, 1955:
- Ժամանակի չափումը: Թումանյան Բենիկ Եսայու, Վաթյան Լ., Երևան, Հայպետհրատ, 1956:
- Չափումները տիեզերքում: Թումանյան Բենիկ Եսայու, Երևանի պետական համալսարան, Երևան, Երևանի համալսարանի հրատարակչություն, 1957:
- Աստղագիտությունը և կրոնը տիեզերքի մասին: Վաթյան Լևոն Ավետիսի, Թումանյան Բենիկ Եսայու, Երևան, Հայպետհրատ, 1957:
- Երկրի արհեստական արբանյակները: Թումանյան Բենիկ Եսայու, Վաթյան Լ., Երևան, Հայպետհրատ , 1958:
- Հայկական նորահայտ աստղագիտական գործիք: Թումանյան Բենիկ Եսայու, Համբարձումյան Վիկտոր Համազասպի, Երևան, Հայպետհրատ, 1958:
- Ընդհանուր աստղագիտություն: Ձեռնարկ բուհ-երի ուսանողների և միջնակարգ դպրոցի դասատուների համար, Թումանյան Բենիկ Եսայու, Վաթյան Ա., Երևան,Պետական գիտա-տեխնիկական հրատարակչություն, 1960:
- Լույսը և գույնը բնության մեջ: Միննարտ Մ, Թումանյան Բենիկ Եսայու, Երևան, Հայպետհրատ, 1961:
- Հայ աստղագիտության պատմություն: (Հնագույն ժամանակներից մինչև XIX դ. սկիզբը), Թումանյան Բենիկ Եսայու, Աբրահամյան Աշոտ Գարեգինի, Երևան, «Միտք»,1964:
- Հայ աստղագիտության պատմություն: (XIX դարի սկզբից մինչև 1920 թվական), Թումանյան Բենիկ Եսայու, Համբարձումյան Վիկտոր Համազասպի, Երևան, Միտք, 1968:
- Տոմարի պատմություն, Երևան, 1972:
- Երկրակենտրոն և արևակենտրոն համակարգերը Հայաստանում, Երևան, 1973:
- Հետաքրքրաշարժ հարցեր աստղագիտությունից: Թումանյան Բենիկ Եսայու, Կարա-Սարգսյան Ա. Տ, Հակոբյան Ֆ. Հ., Երևան, «Լույս», 1978:
- Աստղագիտություն: Թումանյան Բենիկ Եսայու, Միրզոյան Լյուդվիգ Վասիլի, Թովմասյան Հրանտ Մուշեղի, Երևան, Երևանի համալսարանի հրատ., 1978:
- Լուսին: [Մոլորակի բացահայտման և ուսումնասիրման պատմություն], Թումանյան Բենիկ Եսայու, Ղազարյան Միշա Արիստակեսի, Երևանի պետական համալսարան, Երևան, Երևանի համալսարանի հրատարակչություն, 1979:
- Հայ աստղագիտության պատմությունից: Թումանյան Բենիկ Եսայու, Միրզոյան Լյուդվիգ Վասիլի, Երևանի պետական համալսարան, Երևան, Երևանի համալսարանի հրատարակչություն, 1985:
- Օրվա մասերի բաժանումը հին և միջնադարյան Հայաստանում: Թումանյան Բենիկ Եսայու, Ղազարյան Միշա Արիստակեսի, Երևանի պետական համալսարան, Երևան, ԵՊՀ հրատարակչություն, 1990:
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 4, էջ 233)։ 
|
|
Սա անավարտ հոդված է։ Դուք կարող եք օգնել Վիքիպեդիային՝ ուղղելով և լրացնելով այն։ Այս նշումը հարկավոր է փոխարինել համապատասխան թեմատիկ նշումով։ |
