Բեկ (քանդակագործ)
| Բեկ | |
|---|---|
 Ասուանի Մենի և Բեկի ստելայի պատկերները | |
| Ծնվել է | մ.թ.ա. 14-րդ դար |
| Մահացել է | անհայտ |
| Քաղաքացիություն |  Եգիպտոս և Հին Եգիպտոս |
| Մայրենի լեզու | հին եգիպտերեն |
| Մասնագիտություն | քանդակագործ |
| Աշխատատու | Էխնաթոն |
.jpg)
Բեկ կամ Բակ (եգիպտերեն նշանակում է «ծառա») առաջին թագավորական քանդակագործն Էխնաթոն փարավոնի օրոք։ Նրա հայրը՝ Մենը, նույն պաշտոնն է զբաղեցրել Էխնաթոնի հոր՝ Ամենհոտեպ III-ի օրոք. նրա մայրը՝ Ռոյը, Հելիոպոլիսից է եղել[1]։
Բեկը մեծացել է Հելիոպոլիսում՝ արևի աստծո Ռա պաշտամունքի կարևոր կենտրոնում: Երիտասարդ արքայազն Ամենհոտեպը (որը դարձել փարավոն Ախենաթեն) այստեղ պալատ է ունեցել, և հավանական է, որ նրա կրոնական հայացքները մասամբ ձևավորվել են արևապաշտական ուսմունքներով[2]։ Բեկը հետևել է իր տիրոջ՝ Ախենաթենի հիմնադրած՝ Ախեթաթոն քաղաքը: Նա վերահսկել է թագավորի մեծ տաճարային արձանների կառուցումը և Ասուանի և Գեբել էս-Սիլսիլա քարի հանքերի բացումը, որտեղից քար է տեղափոխվել[3]։
Ասուանում հայտնաբերվել է մի ստելա, որը պատրաստված է Ախենաթոնի թագավորության 9-րդ տարում։ Ստելայի վրա պատկերված են Մենը և նրա որդի Բեկը փարավոնների հետ, որոնց նրանք ծառայում են: Աջ երեսին, Ամենհոտեպ III-ի արձանի առջև կանգնած է Մենը։ Հավանաբար, արձանը փարավոնի վիթխարի արձաններից մեկն է, որը ստեղծվել է Մենը: Ստելայի այս կողմն արտացոլում է 18-րդ դինաստիայի ավանդական գեղարվեստական ոճը, և Ամարնայի ժամանակաշրջանի միակ ցուցումն այն է, որ «Ամենհոտեպ» անունը դուրս է մնացել, փոխարենը կրկնվում է փարավոնի գահի անունը՝ «Նեբմաատրե», որպեսզի չհիշատակվի Ամոն աստծուն, որի պաշտամունքն արգելված էր։ Ստելայի ձախ երեսին Բեկը պատկերված է Ախենաթոնի առջև, որը ընծաներ է մատուցում իր աստծուն Աթոնին . ըստ արձանագրության՝ պատկերված տեսարանը դրված է Աթոնի մեծ տաճարում։ Ամարնայի դարաշրջանի նկարների բնորոշ հատկանիշը Աթենի ճառագայթներն ավարտվում են ձեռքերով։ Աթոնի և Ախենաթոնի անունը հետագայում ջնջվել է[4]։
Ստելայի վրա Բեկը նշում է, որ ինքը «աշակերտն է, որին սովորեցրել է Նորին Մեծությունը»։ Հավանական է, որ նա վերահսկել է արձանների պատրաստումը, որտեղ Ախենաթոնը և նրա ընտանիքը ցուցադրվում են չափազանց նատուրալիստական ոճով, խախտելով այն իդեալականացված պատկերումը, որը պահանջում էր ավանդույթը[5]:
Մի ստելայւ վրա (այժմ՝ Բեռլինում ) պատկերված են Բեկն իր կնոջ՝ Թահերեթի հետ: Սա, հնարավոր է, պատմության մեջ առաջին ինքնանկարն է: Այս ստելայի արձանագրության մեջ նշվում է նաև, որ նրան սովորեցրել է է Ախենաթոնը։ Ախենաթոնի գծանկարը, որը պատկերում է փարավոնին և Աթոնին, և, ամենայն հավանականությամբ, արվել է նրա գահակալության առաջին տարիներին, հավանաբար Բեկի աշխատանքն է։ Այս նկարում Աթոնը պատկերված է բազեի գլխով մարդու տեսքով, ինչը Ռայի հատկանիշն էր[5]։
Ամարնայի ժամանակաշրջանի որոշ այլ քանդակագործներ նույնպես հայտնի են անունով, ներառյալ Թութմոսը և Յուտին՝ Թագուհի Թիեի քանդակագործը:
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Werner Kaiser in: Jahrbuch der Stiftung Preußischer Kulturbesitz. Band II, Gebrüder Mann, Berlin 1963, S. 133 ff.
- Ägyptisches Museum Berlin. Katalog 1967, Nr. 766.
- Rolf Krauss: Der Oberbildhauer Bak und sein Denkstein in Berlin. In: Jahrbuch der Berliner Museen. Band 28, 1986, S. 5–46.
- Dietrich Wildung: Ägyptisches Museum und Papyrussammlung Berlin. Prestel, München u. a. 2005, ISBN 3-7913-3510-3, S. 78 ff.
- Martin Andreas Stadler: Bak (I). In: Rainer Vollkommer (Hrsg.): Künstlerlexikon der Antike. Über 3800 Künstler aus drei Jahrtausenden. Nikol, Hamburg 2007, ISBN 978-3-937872-53-7, S. 112.