Բեդեր Յուսուպովա
 բաշկիրերեն՝ Бәҙәр Әхмәт ҡыҙы Йосопова | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | դեկտեմբերի 21, 1901 |
| Ծննդավայր | Օրսկ, Orsk Uyezd, Օրենբուրգի մարզ, Ռուսական կայսրություն |
| Մահացել է | օգոստոսի 30, 1969 (67 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Ուֆա, Բաշկիրական Խորհրդային Սոցիալիստական Ինքնավար Մարզ, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ |
| Քաղաքացիություն |  Ռուսական կայսրություն և  ԽՍՀՄ |
| Մասնագիտություն | դերասանուհի և թատրոնի դերասանուհի |
| Աշխատավայր | Մաժիտ Գաֆուրի անվան դրամայի ակադեմիական թատրոն |
| Պարգևներ և մրցանակներ |   և  |
Բեդեր Ախմետովնա Յուսուպովա (բաշկիրերեն՝ Бәҙәр Әхмәт ҡыҙы Йосопова, դեկտեմբերի 21, 1901, Օրսկ, Orsk Uyezd, Օրենբուրգի մարզ, Ռուսական կայսրություն - օգոստոսի 30, 1969, Ուֆա, Բաշկիրական Խորհրդային Սոցիալիստական Ինքնավար Մարզ, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ), բաշկիր խորհրդային դերասանուհի, ԲԻԽՍՀ վաստակավոր և ժողովրդական դերասանուհի, ՌԽՖՍՀ վաստակավոր դերասանուհի։ Ստերլիտամակում Բաշկիրական պետական թատրոնի առաջին դերասանուհիներից մեկը[1]։
Կենսագրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ծնվել է 1901 թվականի դեկտեմբերի 21-ին Օրենբուրգի նահանգի Օրսկ քաղաքում։ 1915 թվականին ավարտել է հայրենի քաղաքի ուսուցչական դասընթացները և սկսել դասավանդել Օրսկի թաթարական դպրոցում։ 1916 թվականին Լյուսի կեղծանունով իր առաջին ելույթն է ունեցել Օրսկի «Երիտասարդական միություն» սիրողական թատրոնի բեմում՝ «Կորած կինը» ներկայացման մեջ (ըստ Ի. Բոգդանովի պիեսի), որտեղ կատարել է Գալիյաբանի Մագրուֆքամալի դերը («Գալիյաբանի» և «Տոն գյուղում» Մ. Ֆայզի), ինչպես նաև հանդես է եկել բաշկիրական ժողովրդական երգերի և պարերի կատարմամբ[2]։
1919-1929 թվականներին դասավանդել է Բաշկիրիայի հանրապետության դպրոցներում և աշխատել ժողովրդական կրթության կոմիսարիատի տարբեր ստորաբաժանումներում։ 1926 թվականից մինչև իր կյանքի վերջն աշխատել է Բաշկիրական առաջին պետական թատրոնի թատերախմբում որպես դերասանուհի։ Հաճախ հանդես է եկել էստրադայում, ռադիոյով և հեռուստատեսությամբ կատարել է կուբաիրներ, բաշկիրական ժողովրդական պարեր և երգեր[3]։ Հայրենական մեծ պատերազմի տարիներին մասնակցել է ռազմաճակատային համերգներին։
Դերեր ներկայացումներում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Գալիյաբանու («Գալիյաբանու», Մ. Ֆայզի)
- Մագրուֆկամալ («Տոն գյուղում», Մ. Ֆայզի)
- Ամինա («Սալավաթ», Վ. Մուրթազինա-Իմանսկի)
- Ելիզավետա («Կարագուլ», Դ. Յուլտիյա)
- Թանհիլու («Աշկադար», Մ. Բուրանգուլովա)
- Աննա Անդրեևնա («Ռեվիզոր», Նիկոլայ Գոգոլ)
- Կրուչինինա («Անմեղ մեղավորները», Ալեքսանդր Օստրովսկի)
- Օգուդալովա («Անօժիտը», Ալեքսանդր Օստրովսկի)
- Էմիլիյա («Օթելլո», Ուիլյամ Շեքսպիր)
- Լեդի Միլֆորդ («Խարդավանք և սեր», Յոհան Ֆրիդրիխ Շիլլեր)
- Լուշկա («Հերկած խոպան», Միխայիլ Շոլոխով)
- Ուլմասբիկա («Խակմար», Սաիդ Միֆտախով)
- Կուբրա («Կահիմ-տուրե, կամ 1812 թվական», Բայազիտ Բիկբայա)
- Ելենա Կոշևայա («Երիտասարդ Գվարդիա», Ալեքսանդր Ֆադեև)
- Մասրուրա («Սև դիմագծեր», Մաժիտ Ղաֆուրի)
- Սարբի («Մաշիկներ», Հաբիբուլա Իբրահիմով)
- Շամսինուր («Նա վերադարձավ», Անգամ Աթանբաև)
Պարգևներ և կոչումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Բաշկիրական ԻԽՍՀ ժողովրդական արտիստ (1940)
- ՌՍՖՍՀ վաստակավոր արտիստուհի (1944)
- Բաշկիրական ԻԽՍՀ վաստակավոր արտիստ (1935)
- Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշան (1955)
- «Պատվո նշան» շքանշան (1944)
Հիշատակ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Բեդեր Յուսուպովայի անունով է կոչվում Ուֆայի Դերասանների տունը
- Բեդեր Յուսուպովայի անունն է կրում հասարակական տրանսպորտի կանգառը Ուֆա քաղաքում «Բեդեր Յուսուպովայի անվան դերասանի տուն»
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ «Юсупова Б. А. в Театральной энциклопедии». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 18-ին.
- ↑ «Культурный мир Башкортостана». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ դեկտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 18-ին.
- ↑ «Юсупова Б. А. в Башкирской энциклопедии». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ ապրիլի 16-ին. Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 18-ին.
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Мәһәҙиев М. Театр тураhында. Мәҡәләләр йыйынтығы. - Өфө, 1962.
- Яҡуп Ҡолмой. Бәҙәр Йосопова. - Өфө, 1984.