Բեդեր Յուսուպովա

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Բեդեր Յուսուպովա
բաշկիրերեն՝ Бәҙәр Әхмәт ҡыҙы Йосопова
Ծնվել էդեկտեմբերի 21, 1901(1901-12-21)
ԾննդավայրՕրսկ, Orsk Uyezd, Օրենբուրգի մարզ, Ռուսական կայսրություն
Մահացել էօգոստոսի 30, 1969(1969-08-30) (67 տարեկան)
Մահվան վայրՈւֆա, Բաշկիրական Խորհրդային Սոցիալիստական Ինքնավար Մարզ, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ
Քաղաքացիություն Ռուսական կայսրություն և  ԽՍՀՄ
Մասնագիտությունդերասանուհի և թատրոնի դերասանուհի
Պարգևներ և մրցանակներ
Աշխատանքային Կարմիր դրոշի շքանշան «Պատվո նշան» շքանշան
և ՌԽՖՍՀ վաստակավոր արտիստ

Բեդեր Ախմետովնա Յուսուպովա (բաշկիրերեն՝ Бәҙәр Әхмәт ҡыҙы Йосопова, դեկտեմբերի 21, 1901(1901-12-21), Օրսկ, Orsk Uyezd, Օրենբուրգի մարզ, Ռուսական կայսրություն - օգոստոսի 30, 1969(1969-08-30), Ուֆա, Բաշկիրական Խորհրդային Սոցիալիստական Ինքնավար Մարզ, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ), բաշկիր խորհրդային դերասանուհի, ԲԻԽՍՀ վաստակավոր և ժողովրդական դերասանուհի, ՌԽՖՍՀ վաստակավոր դերասանուհի։ Ստերլիտամակում Բաշկիրական պետական թատրոնի առաջին դերասանուհիներից մեկը[1]։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծնվել է 1901 թվականի դեկտեմբերի 21-ին Օրենբուրգի նահանգի Օրսկ քաղաքում։ 1915 թվականին ավարտել է հայրենի քաղաքի ուսուցչական դասընթացները և սկսել դասավանդել Օրսկի թաթարական դպրոցում։ 1916 թվականին Լյուսի կեղծանունով իր առաջին ելույթն է ունեցել Օրսկի «Երիտասարդական միություն» սիրողական թատրոնի բեմում՝ «Կորած կինը» ներկայացման մեջ (ըստ Ի. Բոգդանովի պիեսի), որտեղ կատարել է Գալիյաբանի Մագրուֆքամալի դերը («Գալիյաբանի» և «Տոն գյուղում» Մ. Ֆայզի), ինչպես նաև հանդես է եկել բաշկիրական ժողովրդական երգերի և պարերի կատարմամբ[2]։

1919-1929 թվականներին դասավանդել է Բաշկիրիայի հանրապետության դպրոցներում և աշխատել ժողովրդական կրթության կոմիսարիատի տարբեր ստորաբաժանումներում։ 1926 թվականից մինչև իր կյանքի վերջն աշխատել է Բաշկիրական առաջին պետական թատրոնի թատերախմբում որպես դերասանուհի։ Հաճախ հանդես է եկել էստրադայում, ռադիոյով և հեռուստատեսությամբ կատարել է կուբաիրներ, բաշկիրական ժողովրդական պարեր և երգեր[3]։ Հայրենական մեծ պատերազմի տարիներին մասնակցել է ռազմաճակատային համերգներին։

Դերեր ներկայացումներում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Գալիյաբանու («Գալիյաբանու», Մ. Ֆայզի)
  • Մագրուֆկամալ («Տոն գյուղում», Մ. Ֆայզի)
  • Ամինա («Սալավաթ», Վ. Մուրթազինա-Իմանսկի)
  • Ելիզավետա («Կարագուլ», Դ. Յուլտիյա)
  • Թանհիլու («Աշկադար», Մ. Բուրանգուլովա)
  • Աննա Անդրեևնա («Ռեվիզոր», Նիկոլայ Գոգոլ)
  • Կրուչինինա («Անմեղ մեղավորները», Ալեքսանդր Օստրովսկի)
  • Օգուդալովա («Անօժիտը», Ալեքսանդր Օստրովսկի)
  • Էմիլիյա («Օթելլո», Ուիլյամ Շեքսպիր)
  • Լեդի Միլֆորդ («Խարդավանք և սեր», Յոհան Ֆրիդրիխ Շիլլեր)
  • Լուշկա («Հերկած խոպան», Միխայիլ Շոլոխով)
  • Ուլմասբիկա («Խակմար», Սաիդ Միֆտախով)
  • Կուբրա («Կահիմ-տուրե, կամ 1812 թվական», Բայազիտ Բիկբայա)
  • Ելենա Կոշևայա («Երիտասարդ Գվարդիա», Ալեքսանդր Ֆադեև)
  • Մասրուրա («Սև դիմագծեր», Մաժիտ Ղաֆուրի)
  • Սարբի («Մաշիկներ», Հաբիբուլա Իբրահիմով)
  • Շամսինուր («Նա վերադարձավ», Անգամ Աթանբաև)

Պարգևներ և կոչումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Բաշկիրական ԻԽՍՀ ժողովրդական արտիստ (1940)
  • ՌՍՖՍՀ վաստակավոր արտիստուհի (1944)
  • Բաշկիրական ԻԽՍՀ վաստակավոր արտիստ (1935)
  • Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշան (1955)
  • «Պատվո նշան» շքանշան (1944)

Հիշատակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Բեդեր Յուսուպովայի անունով է կոչվում Ուֆայի Դերասանների տունը
  • Բեդեր Յուսուպովայի անունն է կրում հասարակական տրանսպորտի կանգառը Ուֆա քաղաքում «Բեդեր Յուսուպովայի անվան դերասանի տուն»

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. «Юсупова Б. А. в Театральной энциклопедии». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 18-ին.
  2. «Культурный мир Башкортостана». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ դեկտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 18-ին.
  3. «Юсупова Б. А. в Башкирской энциклопедии». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ ապրիլի 16-ին. Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 18-ին.

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Мәһәҙиев М. Театр тураhында. Мәҡәләләр йыйынтығы. - Өфө, 1962.
  • Яҡуп Ҡолмой. Бәҙәр Йосопова. - Өфө, 1984.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]