Բարտոլոմե դե Լաս Կասաս
| Բարտոլոմե դե Լաս Կասաս | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | 1484[1][2][3][4][4][5][6][7][8][9] |
| Ծննդավայր | Սևիլյա, Կաստիլիա և Լեոն[10] |
| Մահացել է | հուլիսի 18, 1566 |
| Մահվան վայր | Մադրիդ, Իսպանիա |
| Քաղաքացիություն | Իսպանիա |
| Կրոն | Հռոմի Կաթոլիկ եկեղեցի |
| Կրթություն | Սալամանկայի համալսարան |
| Մասնագիտություն | dominican friar, գրող, աստվածաբան, ժամանակագիր, իրավաբան, պատմաբան, իրավապաշտպան, կաթոլիկ քահանա, միսիոներ և մարդաբան |
| Զբաղեցրած պաշտոններ | կաթոլիկ եպիսկոպոս |
Ստորագրություն | |
| Bartolomé de Las Casas Վիքիպահեստում | |
Բարտոլոմե դե Լաս Կասաս (իսպ.՝ Bartolomé de las Casas, 1484[1][2][3][4][4][5][6][7][8][9], Սևիլյա, Կաստիլիա և Լեոն[10] - հուլիսի 18, 1566, Մադրիդ, Իսպանիա), իսպանացի դոմինիկյան հոգևորական, Չիապասի առաջին մշտական եպիսկոպոսը, Նոր աշխարհի պատմագիր[11]: Հայտնի է իսպանացի գաղութարարների` ամերիկյան բնիկների նկատմամբ կատարած դաժանությունների դեմ պայքարով:
Բովանդակություն
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Լաս Կասասը, ինչպես պարզվել է 1970-ական թվականներին, ծնվել է 1484 թվականին Սևիլիայում, չնայած ավանդաբար նշվել է 1474 թվականին: Նրա հայրը` Պեդրո դե Լաս Կասասը, եղել է առևտրական, սերել է Ֆրանսիայից գաղթած և Սևիլիա քաղաքը հիմնած ընտանիքներից մեկից: Ազգանունը գրվել է նաև Կասաուս (Casaus) ձևով[12]: Մի կենսագրի տվյալներով Լաս Կասասը սերել է դավանափոխ եղած հրեական ընտանիքից, որ քրիստոնեություն է ընդունել, չնայած այլ հետազոտողներ կարծում են, որ Լաս Կասասները եղել են հին քրիստոնյաներ, որոնք արտագաղթել են Ֆրանսիայից[13][12]:
Իր հոր` Պեդրոյի հոտ 1502 թվականին տեղափոխվել է Էսպանյոլա կղզի: Ութ տարի անց դարձել է հոգևորական և 1512 թվականին միսիոներ աշխատել արավակի ցեղի մոտ Կուբայում: 1511 թվականի նոյեմբերի 30-ին նա լսել է դոմինիկյան հոգևորականի քարոզ, ով կոնկիստադորներին մեղադրում էր բնիկների հետ անմարդկային վարմունքի համար[14]: Այդ օրը բեկումնային է դարձել Լաս Կասասի կյանքում. նա սկսում է իր պայքարը հնդկացիների իրավունքի համար: 1520-1521 թվականների փորձում է Վենեսուելայում ստեղծել ավելի արդար գաղութարարների միություն, ովքեր կկարողանային կազմակերպել բնիկների պայքարը իրենց իրավունքների համար: 1522 թվականին նա դարձել է դոմինիկյան օրդենի անդամ:
Մահացել է 1566 թվականին Մադրիդում: 2000 թվականին կաթոլիկ եկեղեցին սկսել է նրան երանելիների շարքում կարգելու գործընթաց:
Լաս Կասասը կիսել է Ֆրանսիսկո դե Վիտորիայի հումանիստական հայացքները, աչքի ընկել Ամերիկայի բնիկների իրավունքի համար պայքարով, որոնց մշակույթը` հատկապես Կարիբյան երկրների, նա շատ մանրամասն է ներկայացրել: «Կասիկների» (առաջնորդներ կամ իշխաններ), «բոխիկների» (շամաններ կամ հոգևոր դասի ծառայողներ) և «նաբորիայի» (հասարակ մարդիկ) մասին իր գրառումներում հստակ երևում է ֆեոդալական հասարակության կառուցվածքը:
Իր «Հնդկացիների երկրի ավերման մասին» համառոտ ռազմազեկույցում (իսպ.՝ Brevísima relación de la destrucción de las Indias), որ հրատարակվել է 1552 թվականին, բերվում է այն գազանաբարո արարքների նկարագրությունը, որ կոնկիստադորները թույլ են տվել Ամերիկայում, մասնավորապես` Վեստ Ինդիայում, Կենտրոնական Ամերիկայի այն տարածքներում, որոնք ներկայումս Մեքսիկայի կազմում են: Այդ պատմություններից շատերի ականատեսը նա անձամբ է եղել և դրանք ներկայացրել այդ տեսանկյունից կամ պատմել իր լսածները բնիկներից[15]:
Իր վերջին գրքերից մեկում (De thesauris in Peru), որը գրել է մահից առաջ, նա կրքոտ պաշտպանում է Պերուի բնիկների իրավունքները կոնկիդտադորներից նրանց ստրկացնելու հարցում: Գիրքը նաև կասկածի տակ է դնում Իսպանիայի սեփականության իրավունքը փրկագնի դիմաց վճարված գանձերի նկատմամբ, որոնք վճարվել էին ինկերի առաջնորդ Աթաուալպային ազատելու համար, ինչպես նաև այն գանձերի, որոնք բնիկների թաղումների տեղում էին հայտնաբերվել:
Ներկայանալով Իսպանիայի արքա Ֆիլիպ II-ին` Լաս Կասասը բացատրել է, որ սկզբնական շրջանում սատարում էր բարբարոսական գործողությունները, սակայն շուտով համոզվել է, որ այդ դաժան վարմունքը կհանգեցնի Իսպանիայի անկմանը` որպես Աստծո պատիժ կատարված ոճրագործությունների համար: Լաս Կասասի կարծիքով իսպանացիների պարտականությունն է ոչ թե սպանել հնդկացիներին, այլ նրանց քրիստոնյա դարձնել. այդ դեպքում նրանք կդառնան Իսպանիայի հպատակներ: Որպեսզի նրանց ազատի ստրկությունից, Լաս Կասասն առաջարկել է Աֆրիկայից սևամորթներ բերել Ամերիկա, չնայած հետագայում փոխել է իր կարծիքը, երբ տեսել է ստրկության ազդեցությունը սևամորթների վրա: Շատ իրադրություններում հենց նրա ջանքերով են գաղութներում ընդունվել նոր օրենքներ` ի պաշտպանություն հնդկացիների:
Լաս Կասասը գրել է «Ինդիայի պատմություն» (իսպ.՝ Historia de las Indias) աշխատությունը և եղել է Քրիստափոր Կոլումբոսի հրատարակած նավային ամսագրի խմբագիրը: Նա կարևոր դեր է խաղացել Իսպանիա կատարած ուղևորությունների ընթացքում, ժամանակավոր կառավարել է էնկոմիեդան (իսպ.՝ encomienda), որը իսպանական Ամերիկայում հաստատել էր ստրկական աշխատանք: Լաս Կասասը Իսպանիա է վերադարձել և 1550 թվականին Վալյադոլիդում մեծ բանավեճի բռնվել գաղութարարների կողմնակիցների, մասնավորապես Խուան Գինես դե Սեպուլվեդայի հետ (Juan Ginés de Sepúlveda):
Լաս Կասասի աշխատությունները զուր չեն անցել: Նրանք թարգմանվել ու վերահրատարակվել են ամբողջ Եվրոպայում: Նրա հրատարակած հաշվետվությունները դարձել են իսպանական գաղութարարների գործած դաժանությունների մասին սև լեգենդների առանցքը: Դրանք էական ազդեցություն են թողել Միշել դը Մոնտենի` Նոր աշխարհի մասին ունեցած աշխարհայացքի վրա և նպաստել եվրոպական գրականության մեջ հնդկացու` որպես վեհանձն վայրենու կերպարի ստեղծմանը:
Հիշատակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Հոգևորականի անունով է կոչվել Ալտա Վերապասի (Գվատեմալա) բնակավայրերից մեկը` իսպ.՝ Fray Bartolomé de las Casas:
- 1993 թվականին մեքսիկացի կինոռեժիսոր Սերխիո Օլխովիչը նկարահանել է «Եղբայր Բարտոլոմե դե լա Կասաս» (իսպ.՝ Fray Bartolomé de las Casas) ֆիլմը:
Աշխատություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Лас Касас Б. де. Кратчайшее сообщение о разрушении Индий.
- Лас Касас Б. де. История Индий. М.: Наука, 1968. (Серия: Литературные памятники).
- Лас Касас Б. де. Мемориал Совету по делам Индий // Католицизм и свободомыслие в Латинской Америке в XVI—XX вв. (документы и материалы). — М., 1980.
- Лас Касас Б. де. К истории завоевания Америки. — М., 1966.
- Bartolomé de Las Casas, Short Account of the Destruction of the Indies (Paperback). Translated by Nigel Griffin. Penguin Classics; 1st ed edition (September 8, 1999) ISBN 0-14-044562-5
- Bartolomé de Las Casas, The Devastation of the Indies, a Brief Account. Translated by Herma Briffault. Johns Hopkins University Press, Baltimore, 1974. ISBN 0-8018-4430-4
- David Orique, O.P. Thesis: [1]
- Bartolomé de Las Casas: Apologetic History [2]
- Бартоломе Лас Касас "Избранные произведения (на испанском)
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 Bartolomé de las Casas — 1999.
- ↑ 2,0 2,1 British Museum person-institution thesaurus
- ↑ 3,0 3,1 Project Gutenberg — 1971.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Swartz A. Open Library — 2005.
- ↑ 5,0 5,1 Nationalencyklopedin — 1999.
- ↑ 6,0 6,1 Faceted Application of Subject Terminology
- ↑ 7,0 7,1 Lord Byron and his Times
- ↑ 8,0 8,1 National Library of Australia — 1960.
- ↑ 9,0 9,1 ArhivX LOD
- ↑ 10,0 10,1 10,2 German National Library, Berlin State Library, Bavarian State Library et al. Record #118726625 // Gemeinsame Normdatei — 2012—2016.
- ↑ В ряде источников указывается дата 1474 год
- ↑ 12,0 12,1 Wagner, Henry Raup; Parish, Helen Rand Жизнь и труды Бартоломе де Лас Касаса = The Life and Writings of Bartolomé de Las Casas. — University of New Mexico Press, 1967. — P. 1-3. — ? p.
- ↑ Giménez Fernández, Manuel. Fray Bartolomé de Las Casas: A Biographical Sketch // Bartolomé de las Casas in History: Toward an Understanding of the Man and his Work : [անգլ.] / Friede, Juan; Keen, Benjamin. — DeKalb : Northern Illinois University Press, 1971. — P. 67. — 67-126 p. — (Collection spéciale: CER). — ISBN 978-0-87580-025-7.
- ↑ Антонио де Монтенсино
- ↑ «Зерцало жестокой и ужасной испанской тирании в Нидерландах, творимой тираном, герцогом Альбой, и другими военачальниками короля Филиппа II»։ World Digital Library։ 1620։ Արխիվացված օրիգինալից-ից 2013-09-15-ին։ Վերցված է 2013-08-27
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- «Բարտոլոմեյ դե Լաս Կասաս»։ Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ)։ Սանկտ Պետերբուրգ։ 1890–1907
- А. Мень. Поборники человечности (К 500-летию открытия Америки) — о Б. де лас Касасе
- Афанасьев В. Л. Бартоломе де Лас Касас и его время (1968)
- Лосада А. Бартоломе де Лас Касас, заступник американских индейцев в XVI веке // Курьер ЮНЕСКО. 1975. № 8.
- Мелентьева Е. Бартоломе де Лас-Касас защитник индейцев. Исторический роман. — Ленинград, Издательство «Детская литература», 1966.
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Կենսագրություն Notice documentaire IdRef
|
Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Բարտոլոմե դե Լաս Կասաս կատեգորիայում։ |
| ||||||
