Բարտոլոմե Էստեբան Մուրիլյո

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Բարտոլոմե Էստեբան Մուրիլյո
իսպ.՝ Bartolomé Esteban Murillo
Murillo Self-portrait.jpg
Ծնվել էդեկտեմբեր 1617[1]
ԾննդավայրՍևիլյա, Կաստիլիա և Լեոն[2]
Վախճանվել էապրիլ 1682[3] (64 տարեկան) կամ ապրիլի 3, 1682(1682-04-03)[4][5][2] (64 տարեկան)
Մահվան վայրՍևիլյա, Կաստիլիա և Լեոն և Կադիս[2]
ՔաղաքացիությունԻսպանիա
ԴավանանքՀռոմի Կաթոլիկ եկեղեցի
Մասնագիտություննկարիչ
Ոճբարոկկո նկարչություն[6]
Ժանրկրոնական նկարչություն[1] և ժանրային նկարչություն[1]
Թեմաներգեղանկարչություն[7]
ՈւսուցիչJuan del Castillo?
ԱշակերտներPedro Nuñez de Villavicencio? և Fernando Marquez Joya?
ԱմուսինBeatriz Cabrera y Villalobos?
Commons-logo.svg Bartolomé Esteban Murillo Վիքիպահեստում

Բարտոլոմե Էստեբան Մուրիլյո (դեկտեմբեր 1617[1], Սևիլյա, Կաստիլիա և Լեոն[2] - ապրիլ 1682[3] կամ ապրիլի 3, 1682(1682-04-03)[4][5][2], Սևիլյա, Կաստիլիա և Լեոն և Կադիս[2]), բարոկկոյի դարաշրջանի իսպանացի հանրահայտ նկարիչ։

Սովորել և ստեղծագործել է Սևիլյայում, եղել է տեղի գեղարվեստի ակադեմիայի հիմնադիրներից (1660) և առաջին նախագահը։ Մուրիլյոյի սկզբնական շրջանի աշխատանքներում կրոնական տեսարանները պատկերված են որպես ժողովրդի կյանքից վերցված իրադարձություններ և կրում են Կարավաջոյի ազդեցության կնիքը։ Դիմելով ոսկեգույն լուսաստվերների, առավել գեղանկարչական հնարանքների, ստեղծել է կրոնական, այդ թվում՝ Աստվածամոր կյանքի թեմաներով գործեր («Հանգիստ Եգիպտոսի ճանապարհին», 1665-1670 թվականներ, Էրմիտաժ, Լենինգրադ), որոնք սրտահույզ քնարականությամբ ներկայացնում են իսպանացի կնոջ ազգային կերպարը, ոչ սակավ՝ իդեալականացված և սենտիմենտալ։ Մուրիլյոյի ստեղծագործություններում ռեալիստական գծերը ի հայտ են եկել նրա նորարարական-ժանրային կտավներում, ինչպես, օրինակ, Սևիլյայի ցնցոտիավոր երեխաների կյանքը պատկերող նկարաշարում («Մրգերով տղաները», 1645-1654 թվականներ, Հին պինակոտոկ, Մյունխեն)։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մուրիլյոն վարսավիր ու բժիշկ Գասպար Էստեբանի և Մարիա Պերեսի մեկ տասնյակից ավելի երեխաներից կրտսերն էր[8]։ Ենթադրվում է, որ ծնվել է Սևիլյայում կամ Պիլասում, որ ոչ մեծ մի քաղաք է Անդալուզիայում[9]։ Մկրտվել է Սևիլյայում, 1618 թվականին։ Ապագա նկարիչը 10-11 տարեկան հասակում զրկվել է ծնողներից և դարձել իր քրոջ ամուսնու՝ Խուան Ագուստին Լագարեսի խնամարկյալը[8]։ Հետագայում հրաժարվել է հայրական ազգանունից և վերցրել մորական տատի՝ Էլվիրա Մուրիլյոյի ազգանունը[8]։

Սուրբ ընտանիքը շան հետ, մոտ. 1645–1650 թթ., Պրադո

Սկզբում աշակերտել է Խուան դել Կաստիլյոյին, որը նրա մոր բարեկամներից էր (Մուրիլյոյի հորեղբայրը՝ Անտոնիո Պերեսը, նույնպես նկարիչ էր)[8]։ Պատանի նկարչի առաջին աշխատանքներում զգացվում է ռեալիստական (իրապաշտական) կերպարվեստի ներկայացուցիչներ Սուրբարանի, Խուսեպե դե Ռիբերայի և Ալոնսո Կանոյի ազդեցությունը:Այդ տարիներին Սևիլյան բռնել էր առևտրի, արհեստների ու արվեստների կենտրոնի վերածվելու ուղին, դարձել խոշոր ու նշանավոր մի քաղաք, ուր այցելում էին նաև բազմաթիվ արտասահմացիներ, և դրա շնորհիվ Մուրիլյոն ծանոթացել էր նաև ֆլամանդական կերպարվեստին, ինչպես և Իվան վան դեր Մոլանոյի «Տրակտատ սրբապատկերների մասին» աշխատությանը։ Արվեստի մեջ խորանալուն զուգընթաց՝ Մուրիլյոն ուշադրությունը կենտրոնացրել է փայլ ունեցող գործեր ստեղծելու վրա, որոնք հաճո էին իր ժամանակակից բուրժուաների ու արիստոկրատների ճաշակին (այդ փայլը նկատելի է հատկապես կաթոլիկ եկեղեցու պատվերով ստեղծած գործերում)։

1642 թվականին Մուրիլյոն մեկնել է Մադրիդ, որտեղ ծանոթացել է Դիեգո Վելասկեսի աշխատանքներին, վենետիկցի ու ֆլամանդացի վարպետների՝ իսպանական արքունիքի հավաքածուներում տեղ գտած գործերին և օգտակար դասեր է քաղել նաև դրանցից[10]։ 1645 թվականին վերադարձել է Սևիլյա, ամուսնացել Բեատրիս Կաբրերա ի Վիլյալոբոսի հետ (ի դեպ, նրանք ունեցել են տասնմեկ երեխա)[8]։

Կանայք պատուհանի մոտ, մոտավ. 1655–1660 թթ., Արվեստի ազգային պատկերասրահ, Վաշինգտոն

Այդ տարվա ընթացքում նկարիչը տասնմեկ ստեղծագործություն է արարել Սևիլյայի St. Francisco el Grande վանքի միաբանության համար՝ պատկերելով ֆրանցիսկյան սրբերի հրաշագործություններ։ Արվեստաբանների կարծիքով՝ այդ գործերը կարելի է զետեղել սուրբարանյան «Սուրբ Ֆրանցիսկոսի էքստազը» ստեղծագործությանը բնորոշ տենեբրիզմի և Մուրիլյոյի հասուն շրջանի աշխատանքներին հատուկ, մեղմ լուսավորվածությամբ բնորոշվող ոճի միջև[8]։ Ըստ արվեստի պատմաբան Մանուելա Բ. Մենա Մարկեսի՝ «Հրեշտակներ խոհանոցը» և «Սուրբ Կլերի մահը» կտավներում արդեն իսկ ակնհահայտ երևում են Մուրիլյոյի աշխատանքների բնութագրական տարրերը՝ կանացի ֆիգուրների ու հրեշտակների չքնաղությունը, վայելչագեղությունը, նատյուրմորտային դետալների ռեալիզմը և հոգևոր աշխարհի ու իրականության միախառնումը, միահյուսումը, որ արտակարգ լավ դրսևորվել է նրա մի շարք նկարներում»"[8]:

Ենթադրվում է, որ մոտավորապես 1645 թվականին է Մուրիլյոն ստեղծել մանուկների բազմաթիվ նկարներից առաջինները, այդ թվում՝ Փոքրիկ մուրացկանը (Լուվր), որտեղ ակնհայտ երևում է Վելասկեսի ազդեցությունը[8]։ Սևիլյայի մայր տաճարի համար մի քանի աշխատանք արարելուց հետո նա վարպետացել է Նոր կտակարանի թեմաներով կտավներ նկարելու գործում, որոնք մեծ հաջողություն ու փառք են բերել նրան։ Խոսքը վերաբերում է առաջին հերթին «Սուրբ Կույսն ու Մանուկը» և «Անարատ հղիացում» նկարներին[11]։

Հովիվների երկրպագությունը, մոտ. 1650, Պրադո

1658-ից 1660 թվականներին Մադրիդում ևս մեկ կարճատև շրջան անցկացնելուց հետո Մուրիլյոն վերստին վերադարձել է Սևիլյա։ Այստեղ նա դարձել է արվեստի ակադեմիայի՝ Academia de Bellas Artes (Seville)|Academia de Bellas Artes-ի հիմնադիրներից մեկը և հենց 1660 թվականից, ճարտարապետ Ֆրանսիսկո Էռերա Կրտսերի հետ համատեղ, ղեկավարել է այն։ Դա եղել է քանքարավոր նկարչի ստեղծագործական կյանքի վերջին, բայց և ամենաեռուն ու ամենաբեղուն շրջանը. նա բազմաթիվ պատվերներ է ստացել ու իրականացրել, այդ թվում՝ ավգուստինյան վանքի խորանի նկարազարդումները, նկարներ Santa María la Blanca-ի համար, որոնք ավարտել է 1665 թվականին), և այլ գործեր։

Մուրիլյոն վախճանվել է Սևիլյայում, 1682 թվականին՝ 64 տարեկան հասակում։ Երկար տարիներ այն կարծիքն էր տիրապետում, որ նրա մահվան պատճառը եղել է Կադիսի Santa María la Blanca վանքի որմնանկարների վրա աշխատելիս բարձր փայտամածից գահավիժելու պատճառով ստացած վերքերն ու ճողվածքը[12], սակայն վերջին հետազոտությունները վկայում են, որ նշված ժամանակամիջոցում նա գտնվել է Սևիլյայում և ոչ թե Կադիսում (այդպիսով՝ վերոհիշյալ կարծիքը կասկածի տակ է դրվել)։

Ժառանգությունը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մուրիլյոյի սենյակը Կադիսի թանգարանում

Մուրիլյոն բազմաթիվ աշակերտներ ու հետևորդներ է ունեցել. տաղանդավոր արվեստագետի նկարների նմանակումների, ընդօրինակումների առատությունը վկայում է, որ նրա գործերը լայնորեն հայտնի էին ոչ միայն Իսպանիայում, այլև եվրոպական բազմաթիվ երկրներում, և նա ավելի մեծ հեղինակություն ուներ, քան իսպանացի որևէ այլ նկարիչ[10]։ Մուրիլյոյի ազդեցությունը կրած հանրաճանաչ նկարիչներից են Թոմաս Գեյնսբորոն, Ժան-Բատիստ Գրյոզը[8] Գուգլը նշել է Մուրիլյոյի ծննդյան 400-ամյակը 2018 թվականի նոյեմբերի 29-ին՝ հատուկ պատկերանիշով[13]։

Հանրային հավաքածուներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մադրիդի Պրադո թանգարանը, Սանկտ Պետերբուրգի Էրմիտաժը, լոնդոնյան հայտնի Wallace Collection-ը այն հանրաճանաչ մշակութային օջախներից են, որ իրենց պատերի ներսում պահում ու ցուցադրում են Մուրիլյոյի մեծարժեք ստեղծագործություններից։ Նրա լավագույն գործերից մեկը՝ «Խաչված Քրիստոսը», գտնվում է Սան Դիեգոյի Timken Museum of Art արվեստի թանգարանում[14], Քրիստոսը գանահարումից հետո-ն՝ Իլինոյս նահանգի Krannert Art Museum-ում[15]։ Իսպանացի մեծահամբավ նկարչի գործերից կան նաև Օկլահոմայի նահանգի Mabee-Gerrer Museum of Art-ում, Տեխաս նահանգի Դալլաս քաղաքի Southern Methodist University համալսարանի Meadows Museum թանգարանում[16]

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Ваганова Е. О., «Мурильо и его время». М., Изобр. иск., 1988.
  • Левина И. М., Картины Мурильо в Эрмитаже. Л., 1969.
  • Мурильо и художники Андалусии XVII века в собрании Эрмитажа. Каталог выставки. Автор вступительной статьи и составитель каталога Л. Л. Каганэ. Л., 1984. — 75 с.
  • Сомов А. И., (1890–1907)։ «Мурильо, Бартоломе Эстебан»։ Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ)։ Սանկտ Պետերբուրգ 
  • Шмидт Д. А. Мурильо. Л., 1926.
  • Lafond P. Murillo. Paris, 1930.
  • Palomino Antonio (1988)։ El museo pictórico y escala óptica III. El parnaso español pintoresco laureado։ Madrid : Aguilar S.A. de Ediciones։ ISBN 84-03-88005-7 

Ստեղծագործությունների ընտրանի[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Հովսեփն ու Պորտիֆարի կինը, մոտ. 1640–45, Սևիլյայի մայր տաճար

    Հովսեփն ու Պորտիֆարի կինը, մոտ. 1640–45, Սևիլյայի մայր տաճար

  • Երիտասարդը մրգերի զամբյուղով կամ Ամառը՝ անձնավորված, մոտ. 1640–50

    Երիտասարդը մրգերի զամբյուղով կամ Ամառը՝ անձնավորված, մոտ. 1640–50

  • Աղջիկը՝ մետաղադրամով կամ Գալիցիացի աղջիկը, մոտ. 1645–50

    Աղջիկը՝ մետաղադրամով կամ Գալիցիացի աղջիկը, մոտ. 1645–50

  • Խաղող ու սեխ ուտող տղաները, մոտ. 1645–1646, Հին պինակոտեկ, Մյունխեն

    Խաղող ու սեխ ուտող տղաները, մոտ. 1645–1646, Հին պինակոտեկ, Մյունխեն

  • Փախուստ Եգիպտոս, մոտ. 1645–50

    Փախուստ Եգիպտոս, մոտ. 1645–50

  • Սբ. Հիերոնիմոս, մոտ. 1650–1652

    Սբ. Հիերոնիմոս, մոտ. 1650–1652

  • Սբ. Պետրոսը արտասվելիս, մոտ. 1650–1655

    Սբ. Պետրոսը արտասվելիս, մոտ. 1650–1655

  • Սբ. Կույսը համրիչով, c. 1650–55, Պրադո

    Սբ. Կույսը համրիչով, c. 1650–55, Պրադո

  • Սբ. Իսիդոր Սևիլյացի, 1654, Սևիլյայի մայր տաճար, Իսպանիա

    Սբ. Իսիդոր Սևիլյացի, 1654, Սևիլյայի մայր տաճար, Իսպանիա

  • Մոգերի երկրպագությունը, մոտ. 1660

    Մոգերի երկրպագությունը, մոտ. 1660

  • Սբ. Կույսի տեսիլվելը սբ, Իլդեֆոնսին, c. 1660

    Սբ. Կույսի տեսիլվելը սբ, Իլդեֆոնսին, c. 1660

  • Երեք տղա, մոտ. 1660

    Երեք տղա, մոտ. 1660

  • Անարատ հղություն, Էսկորիալ, Իսպանիա, մոտ. 1660-1665

    Անարատ հղություն, Էսկորիալ, Իսպանիա, մոտ. 1660-1665

  • St. Justa, մոտ. 1665

    St. Justa, մոտ. 1665

  • Սբ. Ռուֆինա, մոտ. 1665

    Սբ. Ռուֆինա, մոտ. 1665

  • Քրիստոսը Բեթսեիդայում բուժում է կաթվածահարին, 1670

    Քրիստոսը Բեթսեիդայում բուժում է կաթվածահարին, 1670

  • Սբ. Ռոզա Լիմացի, c. 1670

    Սբ. Ռոզա Լիմացի, c. 1670

  • Սուրբ Կույս Մարիամի անարատ հղությունը, 1678

    Սուրբ Կույս Մարիամի անարատ հղությունը, 1678

  • Սուրբ Ռաֆայել հրեշտակապետը եպիսկոպոս Դոմոնտեի հետ, մոտ. 1680, Պուշկինի անվան թանգարան, Ռուսաստան

    Սուրբ Ռաֆայել հրեշտակապետը եպիսկոպոս Դոմոնտեի հետ, մոտ. 1680, Պուշկինի անվան թանգարան, Ռուսաստան

  • Հարսանյաց խնջույք Կանայում, մոտ. 1672, The Barber Institute of Fine Arts

    Հարսանյաց խնջույք Կանայում, մոտ. 1672, The Barber Institute of Fine Arts

  • Սուրբ ընտանիքի վերադարձը Եգիպտոսից, Nationalmuseum, Ստոկհոլմ

    Սուրբ ընտանիքի վերադարձը Եգիպտոսից, Nationalmuseum, Ստոկհոլմ

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 https://www.nga.gov/collection/artist-info.1744.html
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 2,8 https://data.bnf.fr/ark:/12148/cb14952935x
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 RKDartists (նիդերլ.)
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 BeWeB
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Կերպարվեստի արխիվ — 2003.
  6. ↑ Encyclopædia Britannica
  7. ↑ Czech National Authority Database
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 8,5 8,6 8,7 8,8 Marqués, Manuela B. Mena. "Murillo, Bartolomé Esteban." Grove Art Online. Oxford Art Online. Oxford University Press.
  9. ↑ A. O'Neill (1833)։ A Dictionary of Spanish Painters։ London: C. O'Neill։ էջ 246 
  10. ↑ 10,0 10,1 «Bartolome Esteban Murillo»։ Encyclopædia Britannica, Inc.։ Վերցված է 2007-08-30 
  11. ↑ The center medallion of the badge of the Spanish Order of Charles III is clearly modeled on Murillo's unique manner of representing the Immaculate Conception.
  12. ↑ Palomino, El museo pictórico, p. 417.
  13. ↑ Google celebrates Bartolomé Esteban Murillo 400th Birth Anniversary with a doodle
  14. ↑ «Christ on the Cross»։ Timken Museum of Art։ Արխիվացված է օրիգինալից 2011-11-27-ին 
  15. ↑ «Christ After the Flagellation»։ Krannert Art Museum 
  16. ↑ «Bartolomé Esteban MURILLO»։ Meadows Museum։ Արխիվացված է օրիգինալից 2012-09-10-ին։ Վերցված է 2012-12-08 

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Commons-logo.svg
 Բարտոլոմե Էստեբան Մուրիլյո
էջը Վիքիպահեստում
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 8, էջ 98)։ CC BY-SA icon 80x15.png
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Բարտոլոմե_Էստեբան_Մուրիլյո&oldid=7751552» էջից