Բայբուրդ (գյուղատեղի)
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Գեղմահովիտ (այլ կիրառումներ)
Գեղմահովիտ գյուղատեղի, միջնադարյան բնակատեղի Խոսրովի արգելոցի տարածքում։ Ընդգրկված է Բայբուրդի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկում։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Խոսրովի արգելոցում, Ազատ գետի Աղջո ու Գլան վտակների միախառնման տեղում պահպանվել են վաղ միջնադարյան Բայբուրդ բնակատեղիի հետքերը։ Պատմական ու մատենագիտական տեղեկություններ գյուղատեղիի մասին չեն պահպանվել։ Միակ հիշատակությունը տալիս է 19-րդ դարի պատմաբան, բանասեր և աշխարհագրագետ Ղևոնդ Ալիշանը, ում կարծիքով՝ գյուղատեղիի անունը պետք է ծագած լինի Բաբերդ անունից։ Գյուղատեղիի կենտրոնական մասում պահպանվել է սրբատաշ, գորշ բազալտով կառուցված, 5-րդ դարի միանավ բազիլիկ եկեղեցին, որի պայտաձև ավագ խորանը դուրս է եկեղեցու ուղղանկյուն ծավալից։ Ուշագրավ են կիսավեր եկեղեցու քանդակազարդ խոյակները և որմնակամարը՝ կենտրոնական մասում հավասարաթև խաչաքանդակով։ Հարավային կողմից կից է գավիթը, որն այժմ ավերակ է։
Ըստ եկեղեցու շարվածքում պահպանված արձանագրության, գյուղատեղին գոյատևել է մինչև 17-րդ դար և հայաթափվել 1604 թվականին՝ պարսից Շահ Աբաս Առաջինի իրականացրած բռնագաղթի ժամանակ։
Եկեղեցու շուրջը տարածված է գերեզմանոցը, որտեղ կան 7-15-րդ դդ. տասնյակ խաչքարեր։ 1980-ական թթ. կատարված մաքրման աշխատանքների ժամանակ այստեղ հայտնաբերվել է հունարեն, շրջված տառերով արձանագրությամբ մի քար, որի հայերեն թարգմանությունն է «Առողջություն» և «Երանություն»[1]։
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «Բայբուրդ գյուղատեղի, «Պատմամշակութային արգելոց-թանգարանների և պատմական միջավայրի պահպանության ծառայություն» ՊՈԱԿ». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ փետրվարի 15-ին. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 18-ին.
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Հակոբյան Ս., Արարատի մարզ, Երևան, 2010։
- Մանուկյան Մ., Հայաստանի Հանրապետության մարզերը, քաղաքներն ու գյուղերը, Երևան, 2013։