Բալատոնֆյուրեդ

Բալատոնֆյուրեդ
Քաղաք
	Բալատոնֆյուրեդ
	Balatonfüred
Դրոշ	Զինանշան
Երկիր	Հունգարիա
Առաջին հիշատակում	1211
Մակերես	46,45 կմ²
ԲԾՄ	104 մետր
Խոսվող լեզուներ	հունգարերեն
Բնակչություն	13 306 մարդ
Խտություն	288,50 մարդ/կմ²
Ժամային գոտի	UTC+1, ամառը UTC+2
Հեռախոսային կոդ	+36 87
Փոստային դասիչ	8230
Պաշտոնական կայք	balatonfured.hu
	Բալատոնֆյուրեդ (Հունգարիա)
	Բալատոնֆյուրեդ (Հունգարիա)
	Բալատոնֆյուրեդ Վիքիպահեստում

Բալատոնֆյուրեդ (հունգ.՝ Balatonfüred), քաղաք Հունգարիայի հարավ-արևմուտքում, տեղակայված Բալատոն լճի հյուսիս-արևելքում։ Լճի հյուսիսային ափում շատ բնակչություն ունեցող, հայտնի հանգստավայր։ Անունը ծագել է մի տարբերակով fürdo (լողարան) բառից, ուրիշով՝ fürj (լոր) բառից։ Հաճախ քաղաքի անունը կրճատում են «Ֆյուրեդի»։

2014 թվականի հունվարի 1-ի տվյալներով Բալատոնֆյուրեդի բնակչությունը կազմում է 13 306 մարդ^[1]։

Աշխարհագրություն ու տրանսպորտ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քաղաքը գտնվում է Բուդապեշտի հարավ-արևմուտքից մոտավորապես 130 կմ և Վեսպրեմից 20 կմ հեռավորության վրա։ Քաղաքով անցնում են երկաթուղիներ ու ավտոմոբիլային ճանապարհներ, որոնք տանում են լճի հյուսիսային ափով մինչև իսկ Կեստխեյ ու քաղաքը կապում Վեսպրեմի, Բուդապեշտի ու այլ հունգարական քաղաքների հետ։ Բալատոնֆյուրեդը Բուդապեշտի ու հարևան քաղաքների հետ կապված է մշտական ավտոբուսային ու երկաթուղային կապով։ Մինչև Բուդապեշտ գնացքով ճանապարհը կազմում է 2.5-3 ժամ։

Քաղաքում կա նավակայան, որտեղ կառանվում են ինչպես զբոսանքային, այնպես էլ մշտապես նավարկող նավերը։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քաղաքի մոտ հանքային ջրի բուժիչ աղբյուրների մասին հայտնի էր դեռևս հռոմեական ժամանակաշրջանում, սակայն կուրորտային համբավը քաղաքը ստացել է 18-րդ դարի վերջում, իսկ պաշտոնապես կուրորտի կարգավիճակ ստացել է 1772 թվականին։ 1730 թվականին բուժիչ աղբյուրի մոտ կառուցվել է առաջին հյուրանոցը, որը եղել է համեստ սենյակ։ Սկզբում հանգստացողերի ուշադրությունը գրավում էր հանքային ջուրը, հետո նորաձև դարձան լճում լողանալը։ 1846 թվականին Բալատոնֆյուրեդ նավահանգստից Բալատոն դուրս եկավ առաջին ջերմանավը։

Սանատորիական-կուրորտային նշանակությունը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բալատոնֆյուրեդի առողջարանների հիմնական ուղղվածությունը սրտաբանությունն է։ Հանգստավայրին համբավ բերեցին հանքային ջրի բուժիչ աղբյուրները։ Քիչ հանքացված ածխաթթվային սուլֆատա-հիդրոկարբոնատային կրածնա-մագնիումային ջրերը օգտագործվում են խմելով բուժվելու, լոգանք ընդունելու և այլ պրոցեդուրաների համար։ Քաղաքի ամենամեծ բուժական հիմնարկն է Պետական սրտաբանական հոսպիալը, որտեղ վիրահատում կամ ինֆարկտ տարած հիվանդները անցնում են ռեաբիլիտացիա։ Հանքային ջրերը օգնում են ստամոքսային, աղիքային, լյարդային հիվանդությունների, շաքարային դիաբետի դեպքում^[2]։

Տեսարժան վայրեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1800 թվականին Բալատոնֆյուրեդի Դյոդ անունով (առողջության հրապարակ) կենտրոնական հրապարակում, կառուցվել է Լայոշա Կոշուտի անվան բյուվետ, որից մինչև հիմա բուժեկները ջուր են խմում։ Ամենահին աղբյուրները գտնվում են Պետական սրտաբանական հոսպիալի մոտ։ Հիվանդանոցի մոտ գտնվող աղբյուրներից մեկը մինչև հիմա կրում է շիճուկի անուն, որի ջուրը խառնում էին ոչխարի կաթի հետ և օգտագործում շնչառական օրգանների հիվանդությունների բուժման համար։ Բալատոնի ափով ձգվում է հնդկացի բանաստեղծ Ռաբինդրանաթ Թագորի անվան ծառուղին, այն բանից հետո, որ 1926 թվականին Կոլոս զբոսավայրում տնկել է լորի։ Ծառուղում կան նաև այլ մեծանուն հանգստացողների անվան արձաններ, հուշատախտակներ։

Հին քաղաքի համարյա բոլոր տները գտվնում են հսկողության տակ ինչպես ճարտարապետական հուշարձաններ (բարոկկո, դասականություն)։ Հին առանձնատներն ու վիլլաները, պարտեզների մեծաքանակ արձանները, ծաղիկների առատությունը այս քաղաքի յուրօրինակ այցետոմսն է։

Խորվաթ ընտանիքի տուն։ Գտնվում է Դյոդ հրապարակում, կառուցվել է 18-րդ դաևում բարոկկո ոճով։
Լուիզա Բլախի վիլլան։ Լուիզա Բլախա՝ հայտնի հունգարացի երգչուհի ու դերասանուհի, 1893-1916 թվականներին ապրել է Բալատոնֆյուրեդում։
Մորա Յոկայի թանգարան։ Տեղակայված է վիլլայում մինչև 19-րդ դարկ վերջերը, նվիրաբերված Մորա Յոկայի գրողին։