Բաժնետոմսի շահույթ

Բաժնետոմսի շահույթ (անգլ.՝ Earnings per share, EPS), ֆինանսական ցուցանիշ, որը հավասար է ընկերության բաշխման համար մատչելի մաքուր շահույթի հարաբերությանը սովորական բաժնետոմսերի տարեկան միջին թվին։ Բաժնետոմսի շահույթը հանդիսանում է այն հիմնական ցուցիչներից մեկը, որն օգտագործվում է ներդրումների գրավչությունը և արժեթղթերի շուկայում գործող ընկերությունների արդյունավետությունը համեմատելու համար։

Բաժնետոմսի շահույթի հաշվում

Բաժնետոմսի շահույթը որոշվում է հետևյալ բանաձևով. $EPS={\frac {I_{N}-D_{P}}{S_{A}}}$,

որտեղ $I_{N}$-ը հաշվետու ժամանակաշրջանի մաքուր շահույթն է, $D_{P}$-ն` հաշվետու ժամանակաշրջանում կուտակված արտոնյալ բաժնետոմսերի դիվիդենտները, $S_{A}$-ն` հաշվետու ժամանակահատվածում շրջանառության մեջ գտնվող սովորական բաժնետոմսերի միջին կախույթային քանակը։

$S_{A}$-ն հաշվելիս հաշվի են առնում հաշվետու ժամանակահատվածում ընդհանուր բաժնետոմսերի քանակի բոլոր փոփոխությունները։ Այն դեպքում, երբ հաշվարկված EPS արժեքը զրոյից ցածր է, իմաստ ունի խոսել բաժնետոմսի կորստի մասին։

Բաժնետոմսի շահույթը հաշվարկվում է բաժնետոմսերի քանակի հիման վրա, որը փաստացի կերպով շրջանառության մեջ կոչվում է բաժնետոմսի բազային շահույթ։

Գոյություն ունի նաև ցուցանիշ բաժնետոմսերի բաժանված (նվազեցված) շահույթի համար (անգլ.՝ diluted EPS), որտեղ հաշվի է առնվում բաժնետոմսերի և եկամուտների քանակի հետևանքով հնարավոր փոփոխությունները` կապված այլ գնահատված արժեթղթերի սովորական բաժնետոմսերի վերածվելու հետ (օրինակ՝ օպցիոնների գործարկման, պարտատոմսերի փոխարկման, նոր բաժնետոմսերում արտոնյալ դիվիդենտների վճարման պատճառով)։

EPS-ը հաշվարկելիս զուտ շահույթի իրական արժեքների փոխարեն կարող են օգտագործվել ֆինանսական վերլուծաբանների կողմից ակնկալվող զուտ շահույթի գնահատականները։ Այս դեպքում խոսում են բաժնետոմսի համար ակնկալվող շահույթի մասին (անգլ.՝ forward EPS):

Բաժնետոմսի շահույթի հաշվարկման բանաձև

Համաձայն IAS 33-ի ստանդարտների՝ հաշվետու ժամանակաշրջանի բաժնետոմսի շահույթի հաշվարկման ընդհանուր բանաձևը հետևյալն է.

բաժնետոմսի բազային շահույթ = սովորական բաժնետոմսերի սեփականատերերին վերագրվող տվյալ ժամանակաշրջանի շահույթ (վնաս) / հաշվետու ժամանակահատվածում շրջանառության մեջ գտնվող սովորական բաժնետոմսերի միջին կախույթային քանակ,

որտեղ սովորական բաժնետոմսը մասնային գործիք է, իսկ սովորական բաժնետոմսերի սեփականատերերին վերագրվող տվյալ ժամանակաշրջանի շահույթ (վնասը)` համախմբված շահույթ` հանված եկամտահարկից, չվերահսկվող բաժնեմասի բաժնետերերը` արտոնյալ բաժնետոմսերի շահաբաժիններ, հաշվետու ժամանակահատվածում շրջանառության մեջ գտնվող սովորական բաժնետոմսերի միջին կախույթային քանակը` սովորական բաժնետոմսերի քանակ (ճշգրտված ժամանակահատվածի սկզբին թողարկված նոր սովորական բաժնետոմսերի քանակի համար), որում հաշվի է առնվում դրանց թողարկման ամսաթիվը և պայմանները։